درسنامه کامل مطالعات اجتماعی هشتم فصل 10 از رحلت پیامبر تا قیام کربلا (نینوا)

ماجرای سقیفه بنی ساعده:

پس از رحلت پیامبر، در حالی که حضرت علی (ع) و شماری از اصحاب مشغول خاک سپاری بودند، تعدادی از انصار و مهاجرین در سقیفه بنی ساعده گرد آمدند و درباره جانشینی پیامبر به گفتگو پرداختند.

هر دو گروه با نادیده گرفتن وصیت پیامبر در غدیر خم مدعی بودند که خلافت و جانشینی رسول خدا حق آنان است.

به خلافت رسیدن ابوبکر:

با توجه به اینکه از گذشته، میان انصار رقابت و اختلاف وجود داشت. جمعی از حاضران در سقیفه، با ابوبکر که یکی از مهاجرین کهنسال بود، بیعت کردند و بدین ترتیب وی به عنوان خلیفه اول شناخته شد.

سکوت حضرت علی در ابتدای خلافت ابوبکر:

گروهی از مسلمانان با یادآوری خطبه پیامبر در غدیرخم، خواهان بیعت با حضرت علی(ع) بودند اما حضرت علی(ع) با سکوت خود مانع بروز تفرقه و درگیری میان مسلمانان شد تا اسلام بایدار بماند.

خلافت ابوبکر:

ابوبکر حدود دو سال خلافت کرد و عمر بن خطاب را به جانشینی خود برگزید.

خلافت عمر:

عمر در دوران ده ساله حکومت خود کار فتوحات را که از اواخر دوران خلافت ابوبکر آغاز شده بود، با جدیت دنبال کرد.

سپاهیان اعزامی از سوی عمر، علاوه بر بخش وسیعی از ایران، کشورهای سوریه، لبنان، فلسطین و مصر را نیز فتح کرد.

خلافت عثمان و اوضاع کشور در زمان او:

عثمان، خلیفه سوم توسط شورایی که عمر تعیین کرده بود، به خلافت رسید.

در زمان او بر خلاف دو خلیفه قبلی، زندگی تجملاتی و شیوه اشرافی رواج یافت و اطرافیان و کارگزاران خلیفه با ثروت به دست آمده از فتوحات به خوش گذرانی مشغول شدند.

مجازات و تبعید بعضی از یاران پیامبر:

عثمان جمعی از صحابه و یاران نزدیک پیامبر مانند ابوذر، عمار و مالک اشتر را به دلیل آنکه از او و اطرافیانش انتقاد می کردند، مجازات و تبعید کرد.

عاقبت عثمان:

عملکرد اطرافیان خلیفه سوم، نارضایتی گروهی از مسلمانان را بر انگیخت.

آنان از نقاط مختلف به مدینه آمدند و اعتراض خود را نسبت به عملکرد عاملانش اعلام کردند.

امام علی (ع) تلاش زیادی کرد که مخالفان را آرام کند و مانع بروز درگیری و خونریزی شود، اما سرانجام معترضان خشمگین به خانه خلیفه هجوم بردند و او را کشتند.

تولد حضرت على(ع) و دوران کودکی و نوجوانی ایشان:

امام علی (ع) فرزند ابوطالب در کعبه به دنیا آمد.

آن حضرت دوران کودکی و نوجوانی را در خانه ی حضرت محمد (ص) و تحت تربیت وی به سر برد.

ترک شهر مکه توسط پیامبر و رفتن به مدینه:

شهامت و فداکاری علی (ع) و خوابیدن در بستر پیامبر سبب شد که پیامبر بدون هیچ آسیبی از مشرکان، مکه را به سوی مدینه ترک کند.

در دوران سه خلیفه حضرت علی چه می کرد؟

آن حضرت به تفسیر قرآن، تربیت شاگردان و پاسخگویی به سوالات دینی مردم می پرداخت.

همچنین ایشان به عمران و آبادی و احداث نخلستان ها توجه زیادی داشت.

به خلافت رسیدن حضرت علی (ع):

پس از کشته شدن عثمان، مردم دریافتند که جامعه اسلامی بی سرپرست مانده است.

بسیاری از مهاجرین و انصار خواهان بیعت با علی (ع) شدند، اما آن حضرت تمایلی به پذیرش خلافت نداشت.

سرانجام با اصرار زیاد مردم، امام علی (ع) منصب خلافت را پذیرفت.

عوامل مخالفت ریاست طلبان با حضرت علی (ع):

اصرار امام على (ع) بر عمل به قرآن و سنت پیامبر و اجرای عدالت موجب مخالفت و دشمنی ریاست طلبان شد.

این گروه چون اطمینان یافتند که امام به دلخواه آنان عمل نخواهد کرد، به فتنه جویی پرداختند و سه جنگ جمل، صفین و نهروان را بر آن حضرت تحمیل کردند.

جنگ جمل:

از آنجا که امام علی (ع) هیچگونه تمایلی به جنگ و خونریزی میان مسلمانان نداشتند، کوشیدند از طریق گفتگو و نصیحت، بیعت شکنان و شورشیان را قانع کنند که دست از تفرقه و آشوب بردارند اما شورشیان اقدام به جنگ کردند.

امام در جنگ جمل شورشیان را شکست دادند.

جنگ صفین :

در جنگ صفین، امام علی (ع) به مقابله با سپاه معاویه رفتند و آنها را ظالمین نامید.

پایداری یاران علی (ع) به ویژه مالک اشتر، آثار شکست را بر چهره ی سیاه ستمگر آشکار ساخت اما در آخرین لحظات، نیرنگ عمر و عاص مانع پیروزی سپاهیان امام علی (ع) شد.

=معاویه سیاستمداری فریبکار بود و با دادن پول و مقام، اشخاص با نفوذ و قدرتمند را جذب خود می کرد.

عمر و عاص یکی از این افراد بود. او که به طمع دست یافتن به حکومت مصر به معاویه پیوسته بود، نقش مهمی در جلوگیری از شکست معاویه در جنگ صفین داشت.

چرا حضرت علی (ع) شهر کوفه را مرکز خلافت قرار داد؟

امام علی (ع) در ابتدای حکومت خود، برای دفع تهدیدات بیعت شکنان و دشمنان عدالت از مدینه رهسپار عراق شدند و شهر کوفه را مرکز خلافت خود قرار دادند.

مهم ترین ویژگی ها و دستاوردهای حکومت حضرت علی (ع):

1. ساده زیستی و مقابله با اشرافی گری
2. برگزیدن افراد صالح به حکومت ولايات
3. تأکید بر عدالت
4. مدارا با مخالفان

چرا امام حسن ناچار شدند پیشنهاد صلح معاویه را بپذیردند؟

زیرا بسیاری از باران و سپاهیان آن حضرت تمایلی به نبرد نداشتند و فقط گروه اندکی آماده جهاد بودند.

این در حالی بود که معاویه با وعده دادن پول و مقام، بسیاری از روسای قبایل و حتی باران نزدیک امام را فریب داده و جذب خود کرده بود.

معاویه بعد از صلح چه کرد؟

معاویه در شام (سوریه) به خلافت نشست.

او سیاستمداری فریبکار بود و با دادن پول و مقام، اشخاص با نفوذ و قدرتمند را جذب خود می کرد.

به دستور معاویه چه کارهایی صورت گرفت؟

به دستور او بر منبر و در خطبه های نماز جمعه به امام علی(ع) بدگویی می شد.

یاران و پیروان آن حضرت مورد آزار و شکنجه قرار می گرفتند.

معاویه با توطئه ای. امام حسن (ع) را به شهادت رساند.

او همچنین فرزندش یزید را به جانشینی خود به انتخاب و خلافت را موروثی کرد.

زمینه های قیام امام حسین:

امام حسین (ع)، سال ها در کنار پدرشان امیرمومنان و برادرشان امام حسن (ع) در صحنه ی جهاد و مبارزه حاضر بودند.

آن حضرت پس از شهادت برادرشان، با سخنرانی و نامه های افشاگرانه علیه حکومت ظالمانه معاویه مبارزه کردند.

پس از مرگ معاویه، پسرش یزید طبق وصیت او به خلافت رسید.

مردم کوفه پس از شنیدن خبر حرکت امام حسین (ع) با نوشتن نامه های فراوان ایشان را به آن شهر دعوت کردند.

امام نخست اعتنایی به آن نامه ها نکردند اما با اصرار کوفیان، پسر عموی خود مسلم بن عقیل را روانه آنجا کردند.

پس از ورود مسلم به کوفه، هزاران نفر با مسلم به نمایندگی از امام حسین بیعت کردند.

امام پس از دریافت نامه مسلم عازم کوفه شدند.

عبيد الله بن زیاد در شهر کوفه:

عبیدالله با ایجاد رعب و وحشت، مردم را ترساند و مسلم بن عقیل را دستگیر کرد و به شهادت رساند.

او سپس مردم کوفه را وادار کرد که آماده ی جنگ با امام حسین (ع) شوند.

واقعه عاشورا:

سپاه یزید مانع رسیدن امام حسین (ع) و یارانش به کوفه شدند و کاروان آن حضرت را ناچار به توقف در سرزمین گرم و خشک کربلا (نینوا) نمودند.

لشکریان یزید که تعدادشان بسیار زیاد بود، امام حسین (ع) و یارانش را در محاصره و در روز عاشورا جنگ را آغاز کردند.

امام و یارانش که مرگ در راه عقیده و ایمان را سعادت و زندگی در سایه حکومت ستمگران را ننگ می دانستند، شجاعانه جنگیدند و به شهادت رسیدند.

امام حسین (ع) در وصیت نامه خود، هدف از قیام را چه فرمودند؟

هدف من اصلاح است.

هدف من، امر به معروف و نهی از منکر و پیاده کردن سیره جدم رسول الله و پدرم علی بن ابیطالب است.