گام به گام کتاب عربی (3) رشته انسانی

مِنَ الْاَشعارِ الْمَنسوبَةِ إلَی الْإمامِ عَليٍّ (ع)

                            اَلدّاءُ وَ الدَّواءُ

دَواؤُكَ فيكَ وَ ما تُبْصِرُ         وَ داؤُكَ مِنكَ وَ لا تَشْعُرُ

أ تَزعَمُ أنّکَ جِرْمٌ صَغير         وَ فيكَ انْطَوَى الْعالَمُ الأکبَرُ

                              اَلنّاسُ أَکْفاءٌ

اَلنّاسُ مِن جِهةِ الآباءِ أکفاءُ              أبوهُمُ آدَمٌ وَ الأُمُّ حَوّاءُ

وَ قَدْرُ کُلّ امْرِئٍ ما كانَ يُحْسِنُهُ        وَ لِلرِّجالِ عَلَى الأفعالِ أسماءُ

فَفُزْ بِعِلْمٍ وَ لا تَطْلُبْ بِهِ بَدَلاً            فَالنّاسُ مَوتیٰ وَ أهلُ العِلمِ أحیاءُ

                               اَلْفَخْرُ بِالْعَفافِ

أیُّها الفاخِرُ جَهلاً بِالنَّسَبُ           إنَّمَا النّاسُ لِأُمٍّ وَ لِأب

هَلْ تَراهُم خُلِقوا مِن فِضَّةٍ        أم حَدیدٍ أم نُحاسٍ أم ذَهَب

بَلْ تَراهُم خُلِقوا مِن طینَۀٍ         هَل سِوی لَحمٍ وَ عَظمٍ وَ عَصَب

إنَّمَا الْفَخْرُ لِعَقلٍ ثابِتٍ              وَ حَياءٍ وَ عَفافٍ وَ أدَب

عَيِّنِ الصَّحيحَ وَ الْخَطَأَ حَسَبَ نَصِّ الدَّرسِ.

1- دوَاؤُنا فينا وَ نَحنُ ننظرُُ إليَهِ، وَ داؤُنا مِناّ وَ نَحنُ نَشْعُرُ بهِِ.

2- اَلْفَخْرُ لِلْعَقلِ وَ الْحَياءِ وَ الْعَفافِ وَ الأَدَبِ.

3- خُلِقَ الْنسانُ مِن طينَةٍ وَ هوَ لَحمٌ وَ عَظمٌ وَ عَصَبٌ.

4- قيمَةُ کُلِّ امْرِئٍ بِأَعمالِهِ الْحَسَنَةِ.

5- اَلتَّفاخُرُ بِالنَّسَبِ مَحْمودٌ.

6- أَهلُ الْعِلمِ أَحياءٌ وَ إنْ ماتوا .

اخْتَبِرْ نَفْسَكَ (1): تَرجِمْ هاتَينِ الْآيَتَينِ الْکَريمَتَينِ.

1- (فَهٰذا يَومُ الَبَعْثِ وَلٰکِنَّکُم کُنتُم لا تَعْلَمونَ) اَلرّوم: 56

2- (إنَّ اللهَ يُحِبُّ الَّينَ يُقاتِلونَ في سَبيلِهِ صَفّاً کَأنَّهُم بُنْيانٌ مَرْصوصٌ) الصّفّ: 4

اخْتَبِرْ نَفْسَكَ (2): عَيِّنِ اسْمَ الحُروفِ المُشَبَّهَةِ وَ خَبَرَها؛ ثمَُّ اذْکرُْ إعرابَهُما.

1- لَيْتَ فَصْلَ الرَّبيعِ طَويلٌ في بَلَدِنا! لِأنَّ الرَّبيعَ قَصيرٌ هُنا.

2- کَأَنَّ الْمُشتَريَ مُتَرَدِّدٌ في شِراءِ الْبِضاعَةِ؛ وَلٰکِنَّ الْبائِعَ عازِمٌ عَلیٰ بَيْعِها.

3- اِبحَثْ عنَْ مَعنیَ «العَصّارَةِ» فِي الْمُعجَمِ؛ لَعَلَّ الْکَلِمَةَ مَکتوبَةٌ فيهِ!

اخْتَبِرْ نَفْسَكَ (3): تَرجِمْ هٰذِهِ الْحَاديثَ حَسَبَ قَواعِدِ الدَّرسِ.

ثمَُّ عَيِّنِ اسْمَ لا الناّفيةَِ لِلجِنسِِ وَ خَبَرَها.

1- لا خَيْرَ في قَولٍ إلّا مَعَ الفِعلِ. رسول اللهِ (ص)

2- لا جهادَ کَجِهادِ النَّفسِ. أمیرالمؤمِنین عليّ (ع)

3- لا لِباسَ أجْمَلُ مِنَ الْعافيَةِ. أمیرالمؤمِنین عليّ (ع)

4- لا فَقْرَ کَالْجَهْلِ وَ لا ميراثَ کَالأدَب. أمیرالمؤمِنین عليّ (ع)

5- لا سوءَ أسوَأُ مِنَ الکَذِب. أمیرالمؤمِنین عليّ (ع)

اخْتَبِرْ نَفْسَكَ (4): امْلَا الفَراغَ في ما يَلي، ثمَُّ عَيِّنْ نوَعَ «لا» فيهِ.

1- (... هَل یَستَوِي الَّذینَ یَعلَمونَ وَ الَّذینَ لا یَعلَمونَ ...)  اَلزُّمَر : 9

آيا کسانی که می دانند و کسانی که .................... برابرند؟

2- (وَ لا يَحْزُنْكَ قَولُهُم إنَّ الْعِزَّۀَ لِلّهِ جَمیعاً ...)  يونسُ : 65

گفتارشان تو را .................... ؛ زيرا ارجمندی، همه .................... خداست.

3- (ذلِکَ الکِتابُ لا رَیبَ فیهِ هُدیً لِلمُتَّقینَ)  البَقَرَۀ : 2

آن کتاب .................... هدايتی برای پرهيزگاران است.

4- (لا إکراهَ في الّدینِ ...)  اَلبَقَرَۀ: 256

.................... در دين ....................  .

5- لا تُطْعِمُوا الْمَساکينَ مِمّا لا تَأکُلونَ. رَسولُ اللهِ (ص)

ترجمه و پاسخ به سوالات:

مِنَ الْاَشعارِ الْمَنسوبَةِ إلَی الْإمامِ عَليٍّ (ع)

از اشعار منسوب به امام علی (ع)

اَلدّاءُ وَ الدَّواءُ

بیماری و دارو

دَواؤُكَ فيكَ وَ ما تُبْصِرُ         وَ داؤُكَ مِنكَ وَ لا تَشْعُرُ

دارویت در خودت است و نمی بینی، [نیز] دارویت از خودت است و حس نمی کنی.

أ تَزعَمُ أنّکَ جِرْمٌ صَغير         وَ فيكَ انْطَوَى الْعالَمُ الأکبَرُ

آیا می پنداری که تو چیزی کوچک هستی؟ حال آنکه جهان بزرگتر در تو درهم پیچیده است.

اَلنّاسُ أَکْفاءٌ

مردم یکسان اند

اَلنّاسُ مِن جِهةِ الآباءِ أکفاءُ              أبوهُمُ آدَمٌ وَ الأُمُّ حَوّاءُ

مردم از نظر پدر و مادر (پدران، نیاکان) یکسان اند. پدرشان آدم و مادر[شان] حوّاست.

وَ قَدْرُ کُلّ امْرِئٍ ما كانَ يُحْسِنُهُ        وَ لِلرِّجالِ عَلَى الأفعالِ أسماءُ

و ارزش هر آدمی به کاری است که آن را به خوبی انجام می داده است (می دهد). و انسانها با کارهایشان نامهایی دارند. (هر انسانی با کارش شناخته شده و با آن نامیده می شود.)

فَفُزْ بِعِلْمٍ وَ لا تَطْلُبْ بِهِ بَدَلاً            فَالنّاسُ مَوتیٰ وَ أهلُ العِلمِ أحیاءُ

پس به کمک دانش رستگار شو و برای آن جایگزینی نخواه که مردم، مُرده و اهل دانش زنده اند.

اَلْفَخْرُ بِالْعَفافِ

سربلندی با پاکدامنی

أیُّها الفاخِرُ جَهلاً بِالنَّسَبُ           إنَّمَا النّاسُ لِأُمٍّ وَ لِأب

ای که نابخردانه افتخار کننده به دودمان هستی، مردم، تنها از یک مادر و یک پدراند.

هَلْ تَراهُم خُلِقوا مِن فِضَّةٍ        أم حَدیدٍ أم نُحاسٍ أم ذَهَب

آیا آنان را می بینی (می پنداری) که از نقره، آهن، مس یا طلا آفریده شده اند؟

بَلْ تَراهُم خُلِقوا مِن طینَۀٍ         هَل سِوی لَحمٍ وَ عَظمٍ وَ عَصَب

بلکه آنان را می بینی از تکّه گِلی آفریده شده اند. آیا به جز گوشت و استخوان و پی اند؟

إنَّمَا الْفَخْرُ لِعَقلٍ ثابِتٍ              وَ حَياءٍ وَ عَفافٍ وَ أدَب

افتخار، تنها به خِردی استوار، شرم، پاکدامنی و ادب است.

عَيِّنِ الصَّحيحَ وَ الْخَطَأَ حَسَبَ نَصِّ الدَّرسِ.

درست و نادرست را بر حسب متن درس مشخص کنید.

1- دوَاؤُنا فينا وَ نَحنُ ننظرُُ إليَهِ، وَ داؤُنا مِناّ وَ نَحنُ نَشْعُرُ بهِِ.

1- داروی ما در خودمان است و ما آن را می بینیم و بیماری ما از ماست و آن را حس می کنیم. غ

2- اَلْفَخْرُ لِلْعَقلِ وَ الْحَياءِ وَ الْعَفافِ وَ الأَدَبِ.

2- سرافرازی، به خِرد، شرم، پاکدامنی و ادب است. ص

3- خُلِقَ الْنسانُ مِن طينَةٍ وَ هوَ لَحمٌ وَ عَظمٌ وَ عَصَبٌ.

3- انسان از گل آفریده شده است که همان گوشت و استخوان و رگ است. غ

4- قيمَةُ کُلِّ امْرِئٍ بِأَعمالِهِ الْحَسَنَةِ.

4- ارزش هر کسی (انسانی) به کارهای خوبش است. ص

5- اَلتَّفاخُرُ بِالنَّسَبِ مَحْمودٌ.

5- فخرورزی به اصل و نسب پسندیده است. غ

6- أَهلُ الْعِلمِ أَحياءٌ وَ إنْ ماتوا .

6-  اهل علم زنده اند حتی اگر بمیرند. غ

اخْتَبِرْ نَفْسَكَ (1): تَرجِمْ هاتَينِ الْآيَتَينِ الْکَريمَتَينِ.

خودت را بیازمای (1) : این دو آیه کریمه را به فارسی برگردان.

1- (فَهٰذا يَومُ الَبَعْثِ وَلٰکِنَّکُم کُنتُم لا تَعْلَمونَ) اَلرّوم: 56

1- این، روزِ رستاخیز است؛ ولی شما خودتان نمی دانستید.

2- (إنَّ اللهَ يُحِبُّ الَّينَ يُقاتِلونَ في سَبيلِهِ صَفّاً کَأنَّهُم بُنْيانٌ مَرْصوصٌ) الصّفّ: 4

2- بی گمان خدا کسانی را که صف در صف در راهِ او می جنگند دوست می دارد؛ گویی که ایشان ساختمانی استوارند.

اخْتَبِرْ نَفْسَكَ (2): عَيِّنِ اسْمَ الحُروفِ المُشَبَّهَةِ وَ خَبَرَها؛ ثمَُّ اذْکرُْ إعرابَهُما.

خودت را بیازمای (2) : اسم حروف مشبهه و خبر آن را مشخص کن، سپس نقش آن ها را ذکر کن.

1- لَيْتَ فَصْلَ الرَّبيعِ طَويلٌ في بَلَدِنا! لِأنَّ الرَّبيعَ قَصيرٌ هُنا.

1- ای کاش فصل بهار در سرزمین ما طولانی باشد؛ زیرا بهار در اینجا کوتاه است.

اسم لیت: فَصْلَ، منصوب

خبر لیت: طَویلٌ، مرفوع

اسم أنّ: الرَّبیعَ، منصوب

خبر أنّ: قصیر، مرفوع

2- کَأَنَّ الْمُشتَريَ مُتَرَدِّدٌ في شِراءِ الْبِضاعَةِ؛ وَلٰکِنَّ الْبائِعَ عازِمٌ عَلیٰ بَيْعِها.

2- گویا خریدار در خرید کالا دودل است؛ ولی فروشنده تصمیم به فروش آن دارد.

اسم کَأَنَّ: الْمُشتَریَ، منصوب

خبر کَأَنَّ: مُتَرَدِّدٌ، مرفوع

اسم لٰکِنَّ: الْبائِعَ، منصوب

خبر لٰکِنَّ: عازِمٌ، مرفوع

3- اِبحَثْ عنَْ مَعنیَ «العَصّارَةِ» فِي الْمُعجَمِ؛ لَعَلَّ الْکَلِمَةَ مَکتوبَةٌ فيهِ!

3- در واژه نامه به دنبال معنای «عصاره» بگرد؛ زیرا شاید این کلمه در آن نوشته شده باشد.

اسم لَعَلَّ: الْکَلِمَهَ، منصوب

خبر لَعَلَّ: مَکتوبَهٌ، مرفوع

اخْتَبِرْ نَفْسَكَ (3): تَرجِمْ هٰذِهِ الْحَاديثَ حَسَبَ قَواعِدِ الدَّرسِ.

ثمَُّ عَيِّنِ اسْمَ لا الناّفيةَِ لِلجِنسِِ وَ خَبَرَها.

خودت را بیازمای (3) : این حدیثها را بر حسب قواعد درس ترجمه کن.

سپس اسم لای نفی جنس و خبرش را مشخص کن.

1- لا خَيْرَ في قَولٍ إلّا مَعَ الفِعلِ. رسول اللهِ (ص)

1- هیچ خیری در در گفتاری نیست مگر اینکه همراه کردار (عمل) باشد.

خَيْرَ: اسم لای نفی جنس    ،   في قَولٍ: خبر لای نفی جنس

2- لا جهادَ کَجِهادِ النَّفسِ. أمیرالمؤمِنین عليّ (ع)

2- هیچ جهادی مانند جهاد با نفس نیست.

جهادَ: اسم لای نفی جنس    ،   کَجِهادِ: خبر لای نفی جنس

3- لا لِباسَ أجْمَلُ مِنَ الْعافيَةِ. أمیرالمؤمِنین عليّ (ع)

3- هیچ جامه ای زیباتر از تندرستی نیست.

لِباسَ: اسم لای نفی جنس    ،   أجْمَلُ: خبر لای نفی جنس

4- لا فَقْرَ کَالْجَهْلِ وَ لا ميراثَ کَالأدَب. أمیرالمؤمِنین عليّ (ع)

4- هیچ فقری مانند نادانی و هیچ میراثی مانند ادب نیست.

فَقْرَ: اسم لای نفی جنس    ،   کَالْجَهْلِ: خبر لای نفی جنس

5- لا سوءَ أسوَأُ مِنَ الکَذِب. أمیرالمؤمِنین عليّ (ع)

5- هیچ بدیی بدتر از دروغ وجود ندارد.

سوءَ: اسم لای نفی جنس    ،   أسوَأُ: خبر لای نفی جنس

اخْتَبِرْ نَفْسَكَ (4): امْلَا الفَراغَ في ما يَلي، ثمَُّ عَيِّنْ نوَعَ «لا» فيهِ.

خودت را بیازمای (4) : جای خالی را در آنچه می آید پر کن؛ سپس نوع لا را در آن مشخص کن.

1- (... هَل یَستَوِي الَّذینَ یَعلَمونَ وَ الَّذینَ لا یَعلَمونَ ...)  اَلزُّمَر : 9

آيا کسانی که می دانند و کسانی که .................... برابرند؟

1- آیا کسانی که می دانند و کسانی که نمی دانند برابر هستند؟

لای نفی مضارع

2- (وَ لا يَحْزُنْكَ قَولُهُم إنَّ الْعِزَّۀَ لِلّهِ جَمیعاً ...)  يونسُ : 65

گفتارشان تو را .................... ؛ زيرا ارجمندی، همه .................... خداست.

2- گفتارشان تو را اندوهگین نکند؛ زیرا ارجمندی، همه برای خداست.

لای نهی مضارع

3- (ذلِکَ الکِتابُ لا رَیبَ فیهِ هُدیً لِلمُتَّقینَ)  البَقَرَۀ : 2

آن کتاب .................... هدايتی برای پرهيزگاران است.

3- آن کتاب هیچ شکی در آن نیست هدایتی برای پرهیزگاران است. 

لای نفی جنس

4- (لا إکراهَ في الّدینِ ...)  اَلبَقَرَۀ: 256

.................... در دين ....................  .

4- هیچ اجباری (واداشتنی) در دین نیست.

لای نفی جنس

5- لا تُطْعِمُوا الْمَساکينَ مِمّا لا تَأکُلونَ. رَسولُ اللهِ (ص)

5- فقیران را از آنچه که نمی خورید غذا ندهید.

لای نهی مضارع

ضَعْ في الْفَراغِ کَلِمَةً مُناسِبَةً لِلتَّوضيحاتِ التّاليَةِ مِنْ مُعجَمِ الدَّرسِ.

1- اَلـ .................... عُنصُرٌ فِلِزّيٌّ کَالْحَديدِ موُصَلٌِّ لِلْحَرارَةِ وَ الْکَهرَباءِ.

2- اَلـ .................... مادةٌَّ حمَراء مِن جِسمِ الحَيوَانِ تصُنعَُ مِنهُ أطَعِمَةٌ.

3- اَلـ .................... خَيْطٌ أبَيْضَُ فِي الجِْسْمِ يجْري فيهِ الحِسُّ.

4- اَلـ .................... قِسْمٌ قوَيٌّ مِنَ الجِسْمِ عَلیَهِ لَحمٌ.

5- اَلـ .................... ترُابٌ مُخْتَلِطً بِالمْاءِ.

در جای خالی برای توضیحات زیر کلمه مناسب را از واژه نامه درس بگذارید.

1- اَلـ ...نجاس... عُنصُرٌ فِلِزّيٌّ کَالْحَديدِ موُصَلٌِّ لِلْحَرارَةِ وَ الْکَهرَباءِ.

مس، عنصری فلزی مانند آهن است که رسانای گرما و برق می باشد.

2- اَلـ ...ـعصب... مادةٌَّ حمَراء مِن جِسمِ الحَيوَانِ تصُنعَُ مِنهُ أطَعِمَةٌ.

عصب، رشته ای (نخی) سفید در بدن است که حس در آن جاری می شود.

3- اَلـ ...لحم... خَيْطٌ أبَيْضَُ فِي الجِْسْمِ يجْري فيهِ الحِسُّ.

گوشت، بخشی از بدن است که میان پوست و استخوان می باشد.

4- اَلـ ...ـعَظمُ... قِسْمٌ قوَيٌّ مِنَ الجِسْمِ عَلیَهِ لَحمٌ.

استخوان، یک قسمت قوی از بدن است که بر روی آن گوش است.

5- اَلـ ...طین... ترُابٌ مُخْتَلِطً بِالمْاءِ.

گِل، خاک آمیخته با آب است.

اِسْتَخْرِجْ مِمّا يَلي الْمَطلوبَ مِنكَ.

دوَاؤُكَ فيكَ وَ ما تُبصِرُ              وَ داؤُكَ مِنكَ وَ لا تَشْعُرُ

1- الَمُبتدََأ وَ إعْرابهَُ:

أَ تَزْعَمُ أَنَّكَ جِرْمٌ صَغيرٌ              وَ فيكَ انْطَوَى الْعالَمُ الاَكبَرُ

2- اِسْمَ التَّفضيلِ وَ مَحَلَّهُ الإعْرابيَّ:

اَلنّاسُ مِن جِهةِ الْآباءِ أَكْفاء        أَبوهُمُ آدَمٌ وَ الأُمُُّ حَوّاءُ

3- الَخَبَرَ وَ إعرابهَُ:

وَ قَدْرُ كُلِّ امْرِئٍ ما كانَ يُحْسِنُهُ          وَ لِلرِّجالِ عَلَى الْفعالِ أَسماءُ

4- اَلْجَمعَ الْمُکَسَّرَ:

ففُزْ بعِلمٍ وَ لا تَطلُبْ بهِِ بدََلا            فًاَلنّاسُ مَوتَى وَ أهلُ العِلمِْ أحَياءُ

5- فِعلَ النَّهيِ:

أيَهُّاَ الفْاخِرُ جَهلْا باِلنَّسَب                إنَّمَا الناّسُ لِأُمٍُّ وَ لِأَبَْ

6- اسْمَ الفْاعِلِ:

هَلْ ترَاهُم خُلقِوا مِن فِضَّةٍ             أمَْ حَديدٍ أمَْ نُحاسٍ أمَْ ذهَبْ

7- اَلْفِعلَ الْمَجهولَ:

بَلْ تَراهُم خُلِقوا مِن طينةٍَ              هَل سِوَی لَحْمٍ وَ عَظمٍ وَ عَصَبْ

8- اَلْفِعلَ الْمُضارِعَ:

إنَّمَا الْفَخْرُ لِعَقلٍ ثابِتٍ                   وَ حَياءٍ وَ عَفافٍ وَ أَدَبْ

9- الَجْارَّ وَ المَجرورَ:

از آنچه می آید موضوع خواسته شده را بیرون آورید.

1- دواء = مبتدأ و مرفوع                  داء = مبتدأ و مرفوع

2- اَلْأکبَر؛ صفهٌ لِـ‌‌‌ «الْعالَم»

3- أکْفاءُ = خبرٌ و مرفوعٌ                   آدمُ = خبر و مرفوع                         حواءُ = خبر و مرفوع

4- اَلْجَمعَ الْمُکَسَّرَ: الرِّجال و الْأفعال و أسماء

5- فِعلَ النَّهیِ: لا تَطلُبْ

6- اِسْمَ الْفاعِلِ: اَلْفاخِر

7- اَلْفِعلَ الْمَجهولَ: خُلِقوا

8- اَلْفِعلَ الْمُضارِعَ: تَرَی (تَری)

9- اَلْجارَّ وَ الْمَجرورَ: لِعَقلٍ

اِملَاِ الفَراغ في تَرجَمَةِ ما يلَي؛ ثمَُّ عَيِّنْ نوَعَ «لا» فيهِ.

1- ﴿وَ لا تَسُبُّوا الّذينَ يَدْعونَ مِن دونِ اللهِ فَيَسُبُّوا اللهَ ...)  اَلْأنعام : 10

و کسانی را که به جای خدا فرا می خوانند .................. که به خدا دشنام دهند ... .

2- (یا أيُّهَا الرَّسولُ لا يَحْزُنْكَ الَّذینَ یُسارِعونَ فِي الکُفرِ ...)  اَلمائِدَۀ : 41

ای پيامبر، کسانی که در کفر شتاب می ورزند تو را ................... .

3- ﴿... رَبَّنا وَ لا تُحَمَّلْنا 2 ما لا طاقَةَ لَنا بِهِ ...)  اَلبَقَرَۀ : 286

[ای] پروردگارِ ما، آنچه را هیچ توانی نسبت به آن نداریم بر ما ................... .

4- لا يَرْحَمُ اللهُ مَن لا يَرْحَمُ النّاسَ. رَسولُ اللّهِ (ص)

خدا رحم نمی کند به کسی که به مردم ................... .

5- يا حَبيبي، لا شَيءَ أجمَلُ مِنَ الْعَفوِ عِندَ الْقُدرَةِ.

ای دوستِ من، ................... زيباتر از بخشش به هنگام توانايی نيست.

جای خالی را در ترجمه آنچه می آید پر کن؛ سپس نوع «لا» را در آن مشخص کن.

1- و کسانی که غیرِ خدا را فرا می خوانند دشنام ندهید که به خدا دشنام دهند.

لای نهی

2- ای پیامبر، کسانی که در کفر شتاب می ورزند تو را اندوهگین نکند.

لای نهی

3- پروردگارا، آنچه توانش را هیچ نداریم بر ما تحمیل نکن.

لای نهی

لای نفی جنس

4- خدا رحم نمی کند به کسی که به مردم رحم نمی کند.

لای نفی

لای نفی

5- ای دوستِ من، هیچ چیز زيباتر از بخشش به هنگام توانايی نيست.

لای نفی جنس

تَرجِمِ الْأحاديثَ، ثمَُّ عَيِّنِ المَطلوبَ مِنكَ.

1- کُلُّ طَعامٍ لا يُذْكَرُ اسْمُ اللهِ عَلَيْهِ... لا بَرَكَۀَ فیهِ. رَسولُ الله (ص)  - (نائبَِ الفْاعِلَ وَ نوعَ لا)

2- لا تَجْتَمِعُ خَصلَتانِ في مُؤمِنٍ: الْبُخلُ وَ الکِذب. رَسولُ الله (ص)  - (اَلْجارَّ وَ الْمَجرورَ، وَ الْفاعِلَ وَ إِعْرابَهُ وَ نَوعَ الْفِعْلِ)

3- لا تَغْضَبْ، فَإنَّ الغَضَبَ مَفسَدَۀً. رَسولُ الله (ص)  - (نَوعَ الْفِعْلِ، وَ اسْمَ الْحَرفِ الْمُشَبَّة بِالْفِعْلِ وَ خَبَرَهُ وَ إِعْرابَهُما)

4- لا فَقْرَ أشَدُّ مِنَ الجَهلِ وَ لا عِبادَۀَ مِثلُ التَّفَکُّرِ. رَسولُ الله (ص)  - (اَلمُضافَ إليَهِ وَ نوَعَ لا)

5- لا تَسُبُّوا النّاسَ فَتَكتَسِبُوا العَداوَۀَ بَینَهُم. رَسولُ الله (ص)  - (نوَعَ لا، وَ مُضادَّ عَداوَة)

6- لا تُميتُوا القْلُوبَ بكِثَرةَ الطَّعامِ وَالشَّرابِ فإَنَِّ القَلبُ يَموتُ كَالزَّرْعِ إذا كثَرُ علَيَه المْاءُ. رَسولُ الله (ص)  - (نَوعَ لا، وَ إعرابَ الکَلُماتِ الَّتي تَحتَها خَطٌّ).

7- خُذُوا الْحَقَّ مِنْ أهلِ الباطِلِ و لا تَأخُذُوا البْاطِلَ مِنْ أهْلِ الْحَقَّ كونوا نُقادَ الكَلامِ. عيسَی بنُْ مَريمََ (ع) – (نوعَ لا، وَ إعرابَ الکَلِماتِ التَّي تحَتهَا خَطٌّ)

احادیث را ترجمه کن، سپس آنچه که از تو خواسته شده را تعیین کن.

1- هر خوراکی که نام خدا بر آن یاد نشود تنها بیماری است و هیچ برکتی در آن نیست.

نائبَ الفاعِلِ: اسم

لا در «لایذکر»: مضارع منفی

لا در «لابرکه»:‌ نفی جنس

2- دو ویژگی در مؤمن (در مؤمنی) گرد هم نمی آیند (جمع نمیشوند): خسیس بودن و دروغگویی.

اَلْجارَّ و الْمَجرورَ= فی مُؤمِنٍ

الْفاعِل= خَصلَتانِ، إِعْرابَهُ = مرفوع به الف

نَوعَ الْفِعْل = مضارع منفی (لا تَجْتَمِعُ)

3- خشمگین نشو؛ زیرا خشمگین شدن مایه تباهی است.

نوعَ الفعل: نهی (لا تَغضَب)

اسمَ الحَرفِ المُشَبَّهِ بِالفِعلِ: الغضب و منصوب به فتحه

خَبَر: مفسده و مرفوع به ضمه

4- هیچ فقری سخت تر از نادانی و هیچ عبادتی مانند اندیشیدن نیست.

المضاف إلیه: التفکّر

لای نفی جنس در هر دو مورد

5- مردم را دشنام ندهید؛ که با این کار میانشان دشمنی به دست می آورید.

لای نهیِ: لا تسُبُّوا

مُضادَّ عَداوَه: صداقه

6- دلها را با خوردن و آشامیدن زیاد نمیرانید؛ زیرا همان گونه که زراعت بر اثر آب زیاد از بین مى رود، دلها نیز [بر اثر پرخورى] مى میرند.

القْلُوبَ: مفعول، منصوب به فتحه

الطَّعامِ: مضاف الیه، مجرور به کسره

القَلبَ: اسم إنّ، منصوب به فتحه

الزَّرْعِ:‌ مجرور به حرف جارّ

المْاءُ: فاعل، مرفوع به ضمه

7- حق را از اهل باطل بگیرید و باطل را از اهل حق نگیرید؛ سخن سنج باشید.

الْحَقَّ: مفعول، منصوب به فتحه

البْاطِلِ: مضاف الیه، مجرور به کسره

البْاطِلَ: مفعول، منصوب به فتحه

أهْلِ:‌ مجرور به حرف جارّ

الکَلام: مضاف الیه، مجرور به کسره

تَرجِمْ أَنواعَ الْفِعلِ فِي الْجُمَلِ التّاليَةِ.

1- رَجاءً، اُکْتُبْنَ حلَّ الْأسَئِلَةِ مَعَ زَميلاتِکُنَّ.

لطفاً حلّ پرسش ها را با هم کلاسی هايتان ........... .

2- إنْ تَکتُب بِعَجَلَةٍ، فَسَيُصْبِحُ خَطُّکَ قبَيحا.ً

اگر با عجله ............... ، خطّت زشت خواهد شد.

3- أرُيدُ أَنْ أَکْتُبَ ذِکری في دَفتَرِ الذِّکْرَياتِ .

می خواهم [که] خاطره ای در دفتر خاطرات ...... .

4- لَن يَکتُب العاقِلُ عَلَی الْآثارِ التاّريخيّةِ.

[انسانِ] خردمند، روی آثارِ تاريخی ................... .

5- إنَّهُ سَوفَ يَکتُبُ أفَکارَهُ عَلیَ الوَرَقَةِ.

قطعاً او انديشه هايش را روی کاغذ .................. .

6- عِندَما شاهَدْتُهُ کانَ يَکتُبُ تَمرينَهُ.

هنگامی که او را ديدم، تمرينش را ................... .

7- قَدْ يَکتُبُ الکَسولُ تَمارينَ الدَّرسِ.

تنبل، تمرين های درس را ................................. .

8- يا تَلاميذُ، لِمَ لا تکَتْبُونَ التَّرجَمَةَ؟

ای دانش آموزان، چرا ترجمه را .......................... .

9- رَجاءً، لا تَکتُبوا عَلیٰ جِلدِ الکِتابِ.

لطفاً روی جلدِ کتاب ......................................... .

10- هيَ قَد کَتَبَتْ رِسالَةً لِصَديقَتِها.

او نامه ای به دوستش ........................................ .

11- لِنَکْتُبْ جُمَلاً جَميلَةً في دَفاتِرِنا.

در دفترهايمان جمله هايی زيبا ......................... .

12- أَنَا لَم أَکْتُبْ واجِباتي أَمسِ.

من ديروز تکليف هايم را .................................. .

13- ما کَتَبْنا شَيئا عَلیَ الجِدارِ.

روی ديوار چيزی .............................................. .

14- کُتِبَ حَديثٌ عَلیَ اللَّوحِ.

حديثی روی تخته ............................................. .

15- کانوا يَکْتُبونَ الْأَجوِبَةَ .

جواب ها را ....................................................... .

16- کانوا قَد کَتَبوا دَرسَهُم.

درسشان را ....................................................... .

17- يُکْتَبُ نَصٌّ قَصيرٌ.

متنی کوتاه ....................................................... .

1- لطفاً حلّ پرسش ها را با هم کلاسی هايتان بنویسید .

2- اگر با عجله بنویسی ، خطّت زشت خواهد شد.

3- می خواهم [که] خاطره ای در دفتر خاطرات بنویسم .

4- [انسانِ] خردمند، روی آثارِ تاريخی نخواهد نوشت .

5- قطعاً او انديشه هايش را روی کاغذ خواهد نوشت .

6- هنگامی که او را ديدم، تمرينش را می نوشت .

7- تنبل، تمرين های درس را ممکن است بنویسد .

8- ای دانش آموزان، چرا ترجمه را ننوشتید ؟

9- لطفاً روی جلدِ کتاب ننویسید .

10- او نامه ای به دوستش نوشته است .

11- در دفترهايمان جمله هايی زيبا باید بنویسیم .

12- من ديروز تکليف هايم را ننوشته ام .

13- روی ديوار چيزی ننوشتیم .

14- حديثی روی تخته نوشته شد .

15- جواب ها را می نوشتند .

16- درسشان را نوشته بودند .

17- متنی کوتاه نوشته می شود .

عَيِّنِ اسْمَ الفْاعِلِ، وَ اسْمَ المَفعولِ، وَ اسْمَ المُبالِغَةِ، وَ اسْمَ المَکانِ، وَ اسْمَ التَّفضيلِ في هٰذِهِ العِباراتِ؛ ثُمَّ عَيِّنْ تَرجَمَةَ الکَلِماتِ الحَمْراءِ.

1- (سُبحْانَ الَّذی أسری بِعَبدِه لَیلاً مِنَ المَسْجِدِ الْحَرام إلَی المَسْجِدِ الأقصی ...)  اَلإسرا : 1

پاک است آن [خدایی] که بنده اش را شبانه از مسجد الحرام تا مسجد الاقصیٰ حرکت داد.

2- (...وَ جادِلْهُم باِلَّتي هيَ أحسَنُ إنَّ رَبكََّ هوَ أعلَمُ بِمَنْ ضَلَّ عَنْ سَبيلِهِ ...)  النَّحل : 125

و با آنان با [شیوه ای] که نکوتر است بحث کن. قطعاً پروردگارت به ]حال[ کسی که از راهش گم شده، داناتر است.

3- (...يَقولونَ بِأفوْاهِهِم ما لَيسَ في قُلوبِهِم وَ اللهُ أعلَمُ بِما یَکتُمونَ)  آلُ عِمران: 167

با دهان هايشان (زبان هايشان) چيزی را می گويند که در دل هايشان نيست و خدا به آنچه پنهان می کنند داناتر است.

4- (وَ ما أبَرِّئُ نَفْسي إنَّ النَّفْسَ لَـأمّارَةٌ بِالسّوءِ إلّا ما رَحِمَ رَبّي ...) یوسُف : 53

و نفْسم را بی گناه نمی شمارم؛ زيرا نفس، بسيار دستور دهنده به بدی است؛ مگر اينکه پروردگارم رحم کند.

5- ﴿ قد أفلَحَ المُؤمِنونَ الَّذینَ هُم في صَلاتِهِم خاشِعونَ)  المؤمنون : 1 و 2

به راستی که مؤمنان رستگار شده اند؛ همانان که در نمازشان فروتن اند.

6- (... قالوا لا عِلْمَ لَا إنَّكَ أنتَ عَلّامُ الغیوبِ)  المائدَۀ: 109

گفتند: هيچ دانشی نداريم؛ قطعاً تو بسيار دانای نهان ها هستی.

7- (... وَ أحْسِنوا إنَّ اللهَ يُحِبُّ المُحسِنینَ)  البَقَرَۀ : 195

و نيکی کنيد؛ زيرا خدا نيکوکاران را دوست می دارد.

8- (وَ جعَلَنْا السَّماءَ سَقفاً مَحْفوظاً ...)  الأنبیاء : 32

و آسمان را سقفی نگه داشته شده قرار داديم.

اسم فاعل، اسم مفعول، اسم مبالغه، اسم مکان و اسم تفضیل را در این عبارت ها مشخص کنید؛ سپس ترجمه کلمات قرمز رنگ را بنویسید.

1- المسجد: اسم مکان

(هر چند «الأقصی» اسم تفضیل است؛ امّا به صورت «المسجد الأقصی» حالت «عَلَم بِالْغَلَبه» شده است.)

أسری: حرکت داد   لَیلاً: شبانه

2- أحسن، أعلم: اسم تفضیل

جادِلْ: بحث کن     ضَلَّ: گم شده

3-  أعلم: اسم تفضیل

أفوْاهِ: دهان      یَکتُمونَ: پنهان می کنند

4- أمّاره: اسم مبالغه

أبَرِّئُ: شمردن      أمّارَةٌ: بسیار دستور دهنده

5- مُؤمِن: اسم فاعل ثلاثی مزید

خاشعون: اسم فاعل ثلاثی مجرّد

قد أفلَحَ: رستگار شده اند      خاشعون: فروتن هستند

6-  عَلّام: اسم مبالغه

عَلّامُ: بسیار دانا

7- الْمُحْسِنینَ: اسم فاعل ثلاثی مزید

أحْسِنوا: نیکی کنید

8- مَحْفوظاً: اسم مفعول

جعَلَنْا: قرار دادیم

در جای خالی کلمۀ مناسب قرار دهید.

ضَعْ في الفَراغ کلَمَِةً مُناسِبةًَ.

1- سُئِلَ المُديرُ: أ في المَدرَسَةِ طالبٌِ؟ فأَجَاب: «....... طالبَِ هُنا».

لِأنَّ          لا          فَإنَّ

2- حَضَرَ السُّيّاحُ في قاعَةِ الْمَطارِ؛ ....... الدَّليلَ لمَ يَحضُرْ.

أنَّ          لکِنَّ          لَعَلَّ

3- هٰذَا التَّمرینُ سَهلٌ وَ ....... أَکثََ الزُّمَلاءِ خائفونَ.

لَیتَ          أنَّ          لکِنَّ

4- قالَ الْمُدیرُ: ...... طالبَ راسبٌ فِي الاِمْتِحاناتِ.

لا          لَن          لَم

5- تَمَنَّی المَزارِعُ: « ....... الْمَطَرَ يَنزِلُ کَثيراً!»

کَأنَّ          لأنَّ          لَیتَ

6- ألا تَعْلَمُ ...... الصَّبرُ مِفتاحُ الْفَرَجِ؟

لکِنَّ          أنَّ          لا

7- لِماذا يَبکِي الطِّفلُ؟ - ....... جائِعٌ.

أنَّه          لِأنَّهُ          لَیتَ

در جای خالی کلمۀ مناسب قرار دهید.

1- سُئِلَ المُديرُ: أ في المَدرَسَةِ طالبٌِ؟ فأَجَاب: «...لا... طالبَِ هُنا».

از مدیر پرسیده شد: آیا در مدرسه دانش آموزی هست؟ او پاسخ داد: هیچ دانش آموزی اینجا نیست.

2- حَضَرَ السُّيّاحُ في قاعَةِ الْمَطارِ؛ ...لکِنَّ... الدَّليلَ لمَ يَحضُرْ.

گردشگران در سالن فرودگاه حاضر شدند؛ ولی راهنما حاضر نشد.

3- هٰذَا التَّمرینُ سَهلٌ وَ ...لکِنَّ... أَکثََ الزُّمَلاءِ خائفونَ.

این تمرین آسان است؛ ولی بیشتر هم کلاسی ها ترسانند.

4- قالَ الْمُدیرُ: ...لا... طالبَ راسبٌ فِي الاِمْتِحاناتِ.

مدیر گفت: «هیچ دانش آموزی در آزمون ها مردود نیست.»

5- تَمَنَّی المَزارِعُ: « ...لَیتَ... الْمَطَرَ يَنزِلُ کَثيراً!»

کشاورز آرزو داشت: کاش باران بسیار ببارد.

6- ألا تَعْلَمُ ...أنَّ... الصَّبرُ مِفتاحُ الْفَرَجِ؟

آیا نمی دانی که بردباری کلید گشایش است؟

7- لِماذا يَبکِي الطِّفلُ؟ - ...لِأنَّهُ... جائِعٌ.

چرا کودک می گرید؟ – زیرا او گرسنه است.

ضَعْ في الفَراغ کلَمَِةً مُناسِبةًَ.

1- اِعلَموا أَنَّ .............. النّاسِ إلَيکُم مِن نِعَمِ اللّٰهِ عَلَيکُم.  الإمامُ الحُسَينُ (ع)

حَوائِجُ        حَوائِجَ        حَوائِج

2- إنَّ أَحسَنَ الْحَسَنِ .............. الْحَسَنُ.  الإمامُ الحُسَينُ (ع)

الْخُلُقُ        الْخُلُقَ        الْخُلُقِ

3- (فَاصْبِرْ إنَّ وَعْدَ اللّٰهِ .............. وَ اسْتَغفِرْ لِذَنبِكَ)  غافِر: 55

حَقٌّ        حَقّاً        حَقٍّ

4- (وَ أَوْفوا بِالْعَهدِ إنَّ .............. کانَ مَسئولاً)  الإسراء: 34

العَهدُ        العَهدَ        العَهدِ

5- (إِنَّ رَحْمَتَ اللّٰهِ .............. مِنَ الْمُحْسِنينَ)  الأعراف: 56

قرَيبٌ        قَريباً        قَريبٍ

6- وَ اسْتَغفِرُوا اللّٰهَ إنَّ اللّٰهَ .............. رَحيمٌ)  البَقَرَة: 199

غَفورٌ        غَفوراً        غَفورٍ

7- (لَا تَدْرِي لَعَلَّ .............. يُحْدِثُ بَعْدَ ذَٰلِكَ أَمْرًا)  الَطلَّاق: 1

اللهُ       اللهَ       اللهِ

در جای خالی کلمۀ مناسب قرار دهید.

1- اِعلَموا أَنَّ ...حَوائِجَ... النّاسِ إلَيکُم مِن نِعَمِ اللّٰهِ عَلَيکُم.  الإمامُ الحُسَينُ (ع)

بدانید که نیازهای مردم به شما از نعمتهای خدا بر شماست.

2- إنَّ أَحسَنَ الْحَسَنِ ...الْخُلُقُ... الْحَسَنُ.  الإمامُ الحُسَينُ (ع)

همانا بهترین نیکی خوی نیک است.

3- (فَاصْبِرْ إنَّ وَعْدَ اللّٰهِ ...حَقٌّ... وَ اسْتَغفِرْ لِذَنبِكَ)  غافِر: 55

پس بردبار باش؛ همانا وعده خداوند حق است و برای گناهانت آمرزش بخواه.

4- (وَ أَوْفوا بِالْعَهدِ إنَّ ...العَهدَ... کانَ مَسئولاً)  الإسراء: 34

به پیمان [خود] وفا کنید؛ همانا [در رستاخیز] از پیمان پرسش می شود.

5- (إِنَّ رَحْمَتَ اللّٰهِ ...قرَيبٌ... مِنَ الْمُحْسِنينَ)  الأعراف: 56

همانا رحمت خداوند به نیکوکاران نزدیک است.

6- وَ اسْتَغفِرُوا اللّٰهَ إنَّ اللّٰهَ ...غَفورٌ... رَحيمٌ)  البَقَرَة: 199

از خداوند آمرزش بخواهید؛ همانا خداوند بسیار آمرزنده و مهربان است.

7- (لَا تَدْرِي لَعَلَّ ...اللَّهَ... يُحْدِثُ بَعْدَ ذَٰلِكَ أَمْرًاً)  الَطلَّاق: 1

تو چه دانى، شايد خدا از اين پس امرى تازه پديد آورد.

الوَجْهُ النّافِعُ، وَ الوَجْهُ المُضِرُّ

(إنَّ الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ إنّا لا نُضيعُ أجْرَ مَنْ أحْسَنَ عَمَلاً)  اَلکَهف: 30

في عامِ ألفٍ وَ ثَمانِمِئةٍَ وَ ثلَاثةٍَ وَ ثلَاثينَ وُلدَِ في مَمْلکةِ «السُّوَيد» صَبيٌّ سُمِّيَ «ألَفِرِِد نوبلِ». کانَ والدُِهُ قدَْ أقَامَ مَصْنعَا لِصِناعَةِ مادَّةِ «النّيتروغِليسِرين» السّائلِِ السَّريع الِإنفِجارِ، وَلَو بِالحَرارَةِ القَليلَةِ.

اهتَم ألَفِرِِد مُنذُْ صِغَرِهِ بِهذِٰهِ المادَّة، وَ عمِلَ علَیَ تطويرِها مُجِدّاً، لِيَمْنَعَ انْفِجارَهأ. بَنیٰ مُخْتَبَراً صَغيراً لِيُجريَ فيهِ تَجاربَهُ، وَلکِنْ مَعَ الْأسَفِ انفجَرَ المُخْتَبَرُ وَ انهْدََمَ عَلیٰ رَأسِ أخيهِ الْأصَغَرِ وَ قتَلَهُ. هٰذِهِ الحادِثَةُ لمَْ تُضْعِفْ عَزْمَهُ، فقَدْ واصَلَ عَمَلَهُ دؤوباً، حتَّی اسْتَطاعَ أنْ يَختَرعِ مادةَّ «الدّینامیتِ» الّتی لاتَنفَجِرُ إلّا بِإرادَۀِ الإنسانَ.

بَعْدَ أَنِ اخْتَرَعَ الدّيناميتَ، أقبَلَ عَلی شِرائِهِ رُؤَساءُ شَرِکاتِ البِناءِ وَ المَناجِمِ و القُوّاتُ الْمُسَلَّحَةُ وَ هُم مُشتاقونَ لِسْتِخْدامِهِ، فَانْتَشَرَ الدّيناميتُ في جَميعِ أنْحاءِ العْالمِ.

قامَ ألَفِرِد بِإنشاءِ عَشَراتِ المَصانعِ وَ المَعامِلِ في عِشْرينَ دوْلةً، وَ کَسَبَ مِنْ ذلٰكَ ثَروَةً کَبيرَةً جِدّاً حَتّیٰ أَصْبَحَ مِنْ أَغْنیٰ أَغنياءِ الْعالَمِ.

فقَدِ اسْتَفاد الْإنسانُ مِنْ هٰذِهِ المْادَّةّ، وَ سَهَّلَتْ أَعمالَهُ الصَّعْبَةَ في حَفْرِ الْنَفاقِ وَ شَقِّ القَنَواتِ وَ إنشاءِ الطُرُّقِ وَ حَفْرِ المَناجِمِ وَ تحْويلِ الجِبالِ وَ التَّلالِ إلیٰ سُهولٍ صالحَةٍ لِلزِّراعَةِ.

وَ مِنَ الْأعمالِ العَظيمَةِ الَّتي تَمَّتْ بِواسِطةِ هٰذِهِ المْادَّةِ تفْجيرُ الْأرضِ في قنَاةِ «بَنَما» بِمِقدارٍ مِنَ الدّيناميتِ بَلَغَ أَرْبَعينَ طُنّاً.

وَ بَعْدَ أنِ اخْتَرَعَ نوبِل الدّيناميتَ، ازْدادَتِ الْحُروبُ وَ کَثُرَتْ أدَواتُ الْقَتْلِ وَ التَّخْريبِ بِهٰذِهِ الْمادَّةِ، وَ إنْ کانَ غَرَضُهُ مِنِ اخْتِراعِهِ مُساعَدَةَ الْنسانِ في مَجالِ الْإعمارِ وَ البِناءِ.

نشَرَتْ إحْدَی الصُّحُفِ الْفَرَنسيَّةِ عِندَ مَوْتِ أخيهِ الْآخَرِ عُنواناً خَطَأ:

«ماتَ ألفرد نوبل تاجِرُ المَوتِ الَّذي أصْبَحَ غَنيا مِنْ خِلالِ إيجادِ طرُقٍ لِقَتلِ المَزيدِ مِنَ الناّس.»

شَعَر نوبلِ بالذَّنبِ وَ بِخَيْبَةِ الْأَمَلِ مِنْ هٰذَا العُنوانِ، وَ بقَيَ حزينا وَ خافَ أنْ يذْکرَهُ النّاسُ بِالسّوءِ بَعْدَ مَوتِهِ. لِذلكَ فَقَدْ بَنیٰ مُؤَسَّسَةً لِمَنْحِ الْجَوائِزِ الشَّهيرَةِ بِاسْمِ «جائزَةِ نوبلِ» وَ مَنحَ ثرْوَتَهُ لِشِراءِ الجَوائزِ الذَّهَبيَّةِ لکَي يُصَحِّحَ خَطأَهُ.

تُمْنَحُ هٰذِهِ الجْائزَةُ في کلِّ سَنَةٍ إلیٰ مَنْ يُفيدُ البَشَريَّةَ في مَجالاتٍ حَدَّدَها، وَ هيَ مَجالاتُ السَّلامِ وَ الْکيمياءِ وَ الفيزياءِ وَ الطِّبِّ وَ الْأدَبِ و ... .

وَلکِٰنْ هَلْ تعْطیَ الجَوائِزُ اليَومَ لمَنْ هوَ أهَلْ لذِلكَ؟!

لِکُلِّ اخْتِراعٍ عِلْميٍّ وَ ابْتِکارٍ فِي التِّقنيَّةِ وَجْهانِ:

وَجْهٌ نافعٌ، وَ وَجْهٌ مُضِرٌّ.

وَ عَلیَ الْإنسانِ العْاقلِ أنْ يسْتَفيدَ مِنَ الوَجْهِ النّافِعِ.

أ. ضَعْ فِي الفَراغ کلمَةً مُناسِبةً حَسَبَ نَصِّ الدَّرْسِ.

1- بَعْدَ اخْتِراعِ الدّيناميتِ، اِزْدادَتِ ........................... وَ کثُرتْ وَسائلُ القتلِ وَ التخَّرْيبِ بِهذِٰهِ المادَّة.

2- أَقبَلَ عَلیٰ شِراءِ الدّيناميتِ رُؤَساءُ شَرِکاتِ الْبِناءِ وَ ........................... وَ القُوّاتُ المُسَلحَّةُ.

3- تُمْنَحُ جائِزَةُ نوبِل في کُلِّ ........................... إلیٰ مَنْ يفُيدُ البشَريةَّ في مَجالاتٍ مُحَدَّدةٍ

4- کانَ ........................... نوبِل قَدْ أَقامَ مَصْنَعاً لِصِناعَةِ مادَّةِ «النّيتروغِليسِرين.»

5- قامَ أَلفِرِد بِإنشاءِ عَشَراتِ الْمَصانِعِ وَ الْمَعامِلِ في ........................... دوْلةً.

6- بنَیٰ نوبلِ مُخْتَبَرا وَلکنَّه انفَجَرَ وَ انهَدَمَ، وَ تسَبَّبَ بِقَتلِ ...........................

ب. عَيِّنِ الصَّحيحَ وَالخَطأَ حَسَبَ نصِّ الدَّرْسِ.

1- لَمْ يَکُنْ لِخْتِراعِ الدِّيناميتِ تَأثيرٌ في تَسْهيلِ الْاَعمالِ الصَّعْبَةِ کَحَفْرِ الْاَنفاقِ وَ شَقِّ الْقَنَواتِ.

2- خافَ نوبلِ أنْ يَذْکرَهُ الناّسُ بِالسّوءِ بعَْدَ مَوتهِِ؛ لذِٰلكَِ فقَدْ بنَیٰ مُؤسَّسَةَ «جائزَةِ نوبلِ.»

3- اَلَّذينَ حَصَلوا عَلیٰ جَوائِزِ نوبِل خِلالَ السَّنَواتِ الْماضيَةِ كانوا كُلُّهُم أَهْلاً لِذٰلِكَ.

4- لِکلِّ اخْتِراع عِلمْيٍّ وَ ابتْکِارٍ فِي التَّقنيَّةِ وَجْهٌ نافعٌ، وَ وَجْهٌ مُضِرٌّ.

5- إنَّ الْمُختَرَعاتِ الْحَديثَةَ ساعَدَتِ الْبَشَرَ لِتَسْهيلِ أُمورِ الْحَياةِ.

6- کانَ غَرَضُ نوبِل مِنِ اخْتِراعِ الدّيناميتِ إشاعَةَ الْحُروبِ.

اخْتَبِرْ نفْسَكَ. عَيِّنِ «الحْالَ» فِي الجُمَلِ التّاليةِ.

1- وَصَلَ الْمُسافِرانِ إلَی الْمَطارِ مُتَأَخِّرَيْنِ وَ رَکِبا الطّائِرَةَ.

2- تجْتهِدُ الطاّلبِةُ في أدَاءِ واجِباتهِا راضيةً وَ تسُاعِدُ أمَّها.

3- يُشَجِّعُ الْمُتَفَرِّجونَ فَريقَهُمُ الْفائِزَ فَرِحينَ.

4- اَلطّالِبَتانِ تَقْرَآنِ دُروسَهُما مُجِدَّتَينِ.

اخْتَبِرْ نفْسَكَ. تَرْجِمِ الْآياتِ الکْرَيمَةَ، ثُمَّ عَيِّنِ «الحْالَ».

1- (... وَ خُلِقَ الإنسانُ ضَعیفاً) اَلنِّساء: 28

2- (وَ لا تَهِنوا وَ لا تَحزَنوا وَ أنتُم الأعلَونَ ...) آل عِمران: 139

3- (کانَ النّاسُ اُمَّهً واحِدَهً فَبَعَثَ اللهُ اَلنَّبییّنَ مُبَشِّرینَ ...) اَلبَقَرَة: 213

4- (یا اَیَّتُهَا النَّفسُ المُطمَئِنَّهُ * اِرجِعی إلی رَبِّکِ راضِیَهً مَرضیَهً) اَلفَجر: 27 و 28

5- (إنَّما وَلیُّکُمُ اللهُ وَ رَسوُلُهُ وَ الَّذینَ آمَنوا الَّذینَ یُقیمونَ الصَّلاهَ وَ یُوتونَ الزَّکاهَ وَ هُم راکِعونَ) اَلمائدة: 55

ترجمه و پاسخ به سوالات:

الوَجْهُ النّافِعُ، وَ الوَجْهُ المُضِرُّ

وجه سومند، و وجه زیان آور

(إنَّ الَّينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ إنّا لا نُضيعُ أجْرَ مَنْ أحْسَنَ عَمَلاً)  اَلکَهف: 30

همانا کسانی که ایمان آوردند و کارهاى نیک انجام داده‌اند [بدانند که] ما پاداش کسى را که کار خوبی انجام داد تباه نمى‌کنیم.

في عامِ ألفٍ وَ ثَمانِمِئةٍَ وَ ثلَاثةٍَ وَ ثلَاثينَ وُلدَِ في مَمْلکةِ «السُّوَيد» صَبيٌّ سُمِّيَ «ألَفِرِِد نوبلِ». کانَ والدُِهُ قدَْ أقَامَ مَصْنعَا لِصِناعَةِ مادَّةِ «النّيتروغِليسِرين» السّائلِِ السَّريع الِإنفِجارِ، وَلَو بِالحَرارَةِ القَليلَةِ.

در سال یک هزار و هشتصد و سی و سه در کشور «سوئد» کودکی زاده شد که «آلفرد نوبل» نام گرفت. پدرش کارخانه ای را برای تولید ماده نیتروگلیسرین، مایعی که حتی با حرارت کم سریع منفجر می شود، بنیاد کرده بود.

اهتَم ألَفِرِِد مُنذُْ صِغَرِهِ بِهذِٰهِ المادَّة، وَ عمِلَ علَیَ تطويرِها مُجِدّاً، لِيَمْنَعَ انْفِجارَهأ. بَنیٰ مُخْتَبَراً صَغيراً لِيُجريَ فيهِ تَجاربَهُ، وَلکِنْ مَعَ الْأسَفِ انفجَرَ المُخْتَبَرُ وَ انهْدََمَ عَلیٰ رَأسِ أخيهِ الْأصَغَرِ وَ قتَلَهُ. هٰذِهِ الحادِثَةُ لمَْ تُضْعِفْ عَزْمَهُ، فقَدْ واصَلَ عَمَلَهُ دؤوباً، حتَّی اسْتَطاعَ أنْ يَختَرعِ مادةَّ «الدّینامیتِ» الّتی لاتَنفَجِرُ إلّا بِإرادَۀِ الإنسانَ.

آلفرد از زمان کودکی اش به این ماده اهتمام ورزید، سرسختانه [مجدّانه] روی بهینه سازی آن کار کرد، تا مانع منفجر شدنش گردد. آزمایشگاه کوچکی ساخت تا تجربه‌هایش را در آن اجرا کند؛ ولی متأسفانه آزمایشگاه منفجر شد و بر سر برادر کوچکترش ویران گشت و او را کشت. این اتفاق اراده اش را سست نکرد، کارش را با پشتکار ادامه داد، تا اینکه توانست ماده« دینامیتی» را که فقط به خواست انسان منفجر می شود اختراع کند.

بَعْدَ أَنِ اخْتَرَعَ الدّيناميتَ، أقبَلَ عَلی شِرائِهِ رُؤَساءُ شَرِکاتِ البِناءِ وَ المَناجِمِ و القُوّاتُ الْمُسَلَّحَةُ وَ هُم مُشتاقونَ لِسْتِخْدامِهِ، فَانْتَشَرَ الدّيناميتُ في جَميعِ أنْحاءِ العْالمِ.

بعد از اینکه دینامیت را اختراع کرد، سران شرکت‌های ساختمانی و معادن و نیروهای مسلح در حالی که مشتاق به کارگیری آن بودند به خرید آن روی آوردند، پس دینامیت در همه سمت و سو[ها]ی جهان پخش شد.

قامَ ألَفِرِد بِإنشاءِ عَشَراتِ المَصانعِ وَ المَعامِلِ في عِشْرينَ دوْلةً، وَ کَسَبَ مِنْ ذلٰكَ ثَروَةً کَبيرَةً جِدّاً حَتّیٰ أَصْبَحَ مِنْ أَغْنیٰ أَغنياءِ الْعالَمِ.

آلفرد اقدام به ساخت ده‌ها کارخانه و کارگاه در بیست کشور کرد، و از آن ثروت بسیار زیادی به دست آورد تا اینکه از ثروتمندترین سرمایه داران جهان گشت.

فقَدِ اسْتَفاد الْإنسانُ مِنْ هٰذِهِ المْادَّةّ، وَ سَهَّلَتْ أَعمالَهُ الصَّعْبَةَ في حَفْرِ الْنَفاقِ وَ شَقِّ القَنَواتِ وَ إنشاءِ الطُرُّقِ وَ حَفْرِ المَناجِمِ وَ تحْويلِ الجِبالِ وَ التَّلالِ إلیٰ سُهولٍ صالحَةٍ لِلزِّراعَةِ.

انسان از این ماده بهره برده است، و کارهای دشوارش را در کندن تونل‌ها، شکافتن کانال‌ها، ساخت راه‌ها، کندن معدنها، دگرگونی کوه‌ها و تپه‌ها به دشت‌های قابل کشت آسان کرد.

وَ مِنَ الْأعمالِ العَظيمَةِ الَّتي تَمَّتْ بِواسِطةِ هٰذِهِ المْادَّةِ تفْجيرُ الْأرضِ في قنَاةِ «بَنَما» بِمِقدارٍ مِنَ الدّيناميتِ بَلَغَ أَرْبَعينَ طُنّاً.

از جمله کارهای بزرگی است که با این ماده انجام شد منفجر کردن زمین در آبراهه «پاناما» با مقداری از دینامیت که به چهل تن رسید.

وَ بَعْدَ أنِ اخْتَرَعَ نوبِل الدّيناميتَ، ازْدادَتِ الْحُروبُ وَ کَثُرَتْ أدَواتُ الْقَتْلِ وَ التَّخْريبِ بِهٰذِهِ الْمادَّةِ، وَ إنْ کانَ غَرَضُهُ مِنِ اخْتِراعِهِ مُساعَدَةَ الْنسانِ في مَجالِ الْإعمارِ وَ البِناءِ.

بعد از اینکه نوبل دینامیت را اختراع کرد، جنگ‌ها افزایش یافت و ابزار جنگی و خرابکاری به وسیله این ماده زیاد شد، اگرچه هدفش از اختراعش کمک به انسان برای [در زمینه] آباد کردن و سازندگی بوده است.

نشَرَتْ إحْدَی الصُّحُفِ الْفَرَنسيَّةِ عِندَ مَوْتِ أخيهِ الْآخَرِ عُنواناً خَطَأ:

یکی از روزنامه‌های فرانسوی هنگام مرگ برادر دیگرش عنوان اشتباهی را منتشر کرد:

«ماتَ ألفرد نوبل تاجِرُ المَوتِ الَّذي أصْبَحَ غَنيا مِنْ خِلالِ إيجادِ طرُقٍ لِقَتلِ المَزيدِ مِنَ الناّس.»

«آلفرد نوبل، سوداگر مرگ که از طریق ایجاد راه‌هایی برای کشتار بیشتر مردم ثروتمند شده بود، مُرد».

شَعَر نوبلِ بالذَّنبِ وَ بِخَيْبَةِ الْأَمَلِ مِنْ هٰذَا العُنوانِ، وَ بقَيَ حزينا وَ خافَ أنْ يذْکرَهُ النّاسُ بِالسّوءِ بَعْدَ مَوتِهِ. لِذلكَ فَقَدْ بَنیٰ مُؤَسَّسَةً لِمَنْحِ الْجَوائِزِ الشَّهيرَةِ بِاسْمِ «جائزَةِ نوبلِ» وَ مَنحَ ثرْوَتَهُ لِشِراءِ الجَوائزِ الذَّهَبيَّةِ لکَي يُصَحِّحَ خَطأَهُ.

نوبل از این عنوان احساس گناه و ناامیدی کرد، و ناراحت باقی ماند و ترسید که مردم بعد از مرگش از او به بدی یاد کنند. به همین منظور بنیادی را بنیان کرد تا جایزه‌هایی که به نام«جایزه نوبل» شناخته می شود [به دانشمندان] داده شود. و ثروتش را برای خرید جایزه‌های زرین داد تا لغزشش را تصحیح کند.

تُمْنَحُ هٰذِهِ الجْائزَةُ في کلِّ سَنَةٍ إلیٰ مَنْ يُفيدُ البَشَريَّةَ في مَجالاتٍ حَدَّدَها، وَ هيَ مَجالاتُ السَّلامِ وَ الْکيمياءِ وَ الفيزياءِ وَ الطِّبِّ وَ الْأدَبِ و ... .

این جایزه هر سال به کسی داده می شود که به بشریت در زمینه‌هایی که او مشخص کرده سودی برساند. در زمینه‌های صلح، شیمی، فیزیک، پزشکی، ادبیات و … .

وَلکِٰنْ هَلْ تعْطیَ الجَوائِزُ اليَومَ لمَنْ هوَ أهَلْ لذِلكَ؟!

ولی آیا امروزه جایزه‌ها به کسی داده می شود که شایسته آن است؟

لِکُلِّ اخْتِراعٍ عِلْميٍّ وَ ابْتِکارٍ فِي التِّقنيَّةِ وَجْهانِ:

هر اختراع علمی و نوآوری در فناوری دو چهره دارد:

وَجْهٌ نافعٌ، وَ وَجْهٌ مُضِرٌّ.

رویه سودمند و رویه زیان آور.

وَ عَلیَ الْإنسانِ العْاقلِ أنْ يسْتَفيدَ مِنَ الوَجْهِ النّافِعِ.

انسان خردمند باید از وجه سودمند بهره برد.

أ. ضَعْ فِي الفَراغ کلمَةً مُناسِبةً حَسَبَ نَصِّ الدَّرْسِ.

أ. در جای خالی کلمه مناسب را بر حسب متن درس بگذار.

1- بَعْدَ اخْتِراعِ الدّيناميتِ، اِزْدادَتِ ........................... وَ کثُرتْ وَسائلُ القتلِ وَ التخَّرْيبِ بِهذِٰهِ المادَّة.

1- بَعْدَ اخْتِراعِ الدّيناميتِ، اِزْدادَتِ  ...الْحُروبُ...  وَ کثُرتْ وَسائلُ القتلِ وَ التخَّرْيبِ بِهذِٰهِ المادَّة.

پس از اختراع دینامیت ...جنگها... افزایش یافت و وسایل کشتن و خراب کردن با این ماده زیاد شد.

2- أَقبَلَ عَلیٰ شِراءِ الدّيناميتِ رُؤَساءُ شَرِکاتِ الْبِناءِ وَ ........................... وَ القُوّاتُ المُسَلحَّةُ.

2- أَقبَلَ عَلیٰ شِراءِ الدّيناميتِ رُؤَساءُ شَرِکاتِ الْبِناءِ وَ... المَناجِمِ... وَ القُوّاتُ المُسَلحَّةُ.

سران شرکت‌های ساختمانی و ...معادن... و نیروهای مسلح به خرید آن روی آوردند.

3- تُمْنَحُ جائِزَةُ نوبِل في کُلِّ ........................... إلیٰ مَنْ يفُيدُ البشَريةَّ في مَجالاتٍ مُحَدَّدةٍ

3- تُمْنَحُ جائِزَةُ نوبِل في کُلِّ... سنَه... إلیٰ مَنْ يفُيدُ البشَريةَّ في مَجالاتٍ مُحَدَّدةٍ

این جایزه هر ...سال... به کسی داده می شود که به بشریت در زمینه‌هایی که مشخص شده سود برساند.

4- کانَ ........................... نوبِل قَدْ أَقامَ مَصْنَعاً لِصِناعَةِ مادَّةِ «النّيتروغِليسِرين.»

4- کانَ... والدِ... نوبِل قَدْ أَقامَ مَصْنَعاً لِصِناعَةِ مادَّةِ «النّيتروغِليسِرين.»

...پدر... نوبل کارخانه ای را برای تولید ماده نیتروگلیسرین، بنیاد کرده بود.

5- قامَ أَلفِرِد بِإنشاءِ عَشَراتِ الْمَصانِعِ وَ الْمَعامِلِ في ........................... دوْلةً.

5- قامَ أَلفِرِد بِإنشاءِ عَشَراتِ الْمَصانِعِ وَ الْمَعامِلِ في ...عشرینَ... دوْلةً.

آلفرد اقدام به ساخت ده‌ها کارخانه و کارگاه در ...بیست... کشور کرد.

6- بنَیٰ نوبلِ مُخْتَبَرا وَلکنَّه انفَجَرَ وَ انهَدَمَ، وَ تسَبَّبَ بِقَتلِ ...........................

6- بنَیٰ نوبلِ مُخْتَبَرا وَلکنَّه انفَجَرَ وَ انهَدَمَ، وَ تسَبَّبَ بِقَتلِ ...أخیه الأصغر...

نوبل آزمایشگاهی ساخت ولی متأسفانه آزمایشگاه منفجر شد و ویران  شد و به کشتن ...برادر کوچکش... منجر شد.

ب. عَيِّنِ الصَّحيحَ وَالخَطأَ حَسَبَ نصِّ الدَّرْسِ.

ب. بر حسب متن درست درست و نادرست را مشخص کن.

1- لَمْ يَکُنْ لِخْتِراعِ الدِّيناميتِ تَأثيرٌ في تَسْهيلِ الْاَعمالِ الصَّعْبَةِ کَحَفْرِ الْاَنفاقِ وَ شَقِّ الْقَنَواتِ.

1- اختراع دینامت تأثیری در آسان سازی کارهای دشوار مانند کندن تونلها و گشودن [شکافتن] کانالها نداشته است. غ

2- خافَ نوبلِ أنْ يَذْکرَهُ الناّسُ بِالسّوءِ بعَْدَ مَوتهِِ؛ لذِٰلكَِ فقَدْ بنَیٰ مُؤسَّسَةَ «جائزَةِ نوبلِ.»

2- نوبل ترسید که پس از مرگش مردم از او به بدی یاد کنند؛ برای همین بنیاد جایزه نوبل را بنیان نهاد. ص

3- اَلَّذينَ حَصَلوا عَلیٰ جَوائِزِ نوبِل خِلالَ السَّنَواتِ الْماضيَةِ كانوا كُلُّهُم أَهْلاً لِذٰلِكَ.

3- کسانی که جایزه های نوبل را خلال سالهای گذشته به دست آوردند، همه شان شایسته آن [جوایز] بودند. غ

4- لِکلِّ اخْتِراع عِلمْيٍّ وَ ابتْکِارٍ فِي التَّقنيَّةِ وَجْهٌ نافعٌ، وَ وَجْهٌ مُضِرٌّ.

4- هر اختراع علمی و نوآوری در فناوری رویه سودمند و رویه زیان آور دارد. ص

5- إنَّ الْمُختَرَعاتِ الْحَديثَةَ ساعَدَتِ الْبَشَرَ لِتَسْهيلِ أُمورِ الْحَياةِ.

5- همانا اختراعات تازه بشر را برای آسان سازی امور زندگی یاری کرده است. ص

6- کانَ غَرَضُ نوبِل مِنِ اخْتِراعِ الدّيناميتِ إشاعَةَ الْحُروبِ.

6- هدف نوبل از اختراع دینامیت گسترش جنگها بود. غ

اخْتَبِرْ نفْسَكَ. عَيِّنِ «الحْالَ» فِي الجُمَلِ التّاليةِ.

خودت را بیازمای: «قید حالت» را در جمله‌های زیر مشخص کن.

1- وَصَلَ الْمُسافِرانِ إلَی الْمَطارِ مُتَأَخِّرَيْنِ وَ رَکِبا الطّائِرَةَ.

1- مسافران با تأخیر به فرودگاه رسیدند و سوار هواپیما شدند.

قید حالت: مُتَأخِّرَینِ

2- تجْتهِدُ الطاّلبِةُ في أدَاءِ واجِباتهِا راضيةً وَ تسُاعِدُ أمَّها.

2- دختر دانش آموز در انجام تکلیف‌هایش با خشنودی تلاش می کند و به مادرش کمک می کند.

قید حالت: راضیَهً

3- يُشَجِّعُ الْمُتَفَرِّجونَ فَريقَهُمُ الْفائِزَ فَرِحينَ.

3- تماشاگران با خوشحالی تیم برنده شان را تشویق می کنند.

قید حالت: فَرِحینَ

4- اَلطّالِبَتانِ تَقْرَآنِ دُروسَهُما مُجِدَّتَينِ.

4- دو دختر دانش آموز به جدیت درس‌هایشان را می خوانند.

قید حالت: مُجِدَّتَینِ

اخْتَبِرْ نفْسَكَ. تَرْجِمِ الْآياتِ الکْرَيمَةَ، ثُمَّ عَيِّنِ «الحْالَ».

خودت را بیازمایی: آیات شریفه را ترجمه کنید سپس «قید حالت» را مشخص کنید.

1- (... وَ خُلِقَ الإنسانُ ضَعیفاً) اَلنِّساء: 28

1- و انسان ناتوان آفریده شده است.

قید حالت: ضَعیفاً

2- (وَ لا تَهِنوا وَ لا تَحزَنوا وَ أنتُم الأعلَونَ ...) آل عِمران: 139

2- و سست نشوید و اندوهگین نباشید در حالیکه شما برفراز هستید.

قید حالت: أنتُمُ الأعلَونَ

3- (کانَ النّاسُ اُمَّهً واحِدَهً فَبَعَثَ اللهُ اَلنَّبییّنَ مُبَشِّرینَ ...) اَلبَقَرَة: 213

3- مردم امتی یگانه بودند و خداوند پیامبران را مژده دهنده فرستاد.

قید حالت: مُبَشِّرینَ

4- (یا اَیَّتُهَا النَّفسُ المُطمَئِنَّهُ * اِرجِعی إلی رَبِّکِ راضِیَهً مَرضیَهً) اَلفَجر: 27 و 28

4- ای نفس آرام، با خشنودی و خدا پسندیدگی به سوی پروردگارت بازگرد.

قید حالت: راضیَّة، مَرضیَّة

5- (إنَّما وَلیُّکُمُ اللهُ وَ رَسوُلُهُ وَ الَّذینَ آمَنوا الَّذینَ یُقیمونَ الصَّلاهَ وَ یُوتونَ الزَّکاهَ وَ هُم راکِعونَ) اَلمائدة: 55

5- سرپرست شما تنها خدا و پیامبر و کسانی هستند که ایمان آورده اند، کسانی که در حالی که در رکوع هستند نماز را بر پای می دارند و زکات می دهند.

قید حالت: هُم راکِعونَ

ابْحَثْ في مُعْجَمِ الدَّرسِ عَنْ كَلِمَةٍ مُناسِبَةٍ لِلتَّوضيحاتِ التّاليَةِ.

1- أسْلوبٌ أوَ فنٌ في إنجْازِ عمَلٍ، أوَ طرَيقٌ يَختَصُ بِمهِنْةٍ، أو عِلمُ الصِّناعةَ الحْدَيثة.

2- مَمَرٌّ تحْتَ الْاَرضِ أوْ فِي الجَبلِ، طولهُ أكثَرُ مِنْ عَرْضِهِ، لهُ مَدْخَلٌ وَ مَخْرَجٌ.

3- مِنطَقَةٌ مُرتَفِعَةٌ فَوقَ سَطحِ الْاَرضِ، أَصْغَرُ مِنَ الْجَبَلِ.

4- مَكانُ الذَّهَبِ وَ الفِضَّةِ وَ النحُّاسِ وَ نحْوِها فِي الْارضِ.

5- الَذَّي يسْعیٰ في إنجازِ عَمَلهِ، وَ لا يشْعُرُ بِالتَّعبِ .

6- وَزْنٌ يُعادِلُ أَلْفَ كيلوغرامٍ.

در واژه نامه درس دنبال واژه ای مناسب برای توضیحات زیر بگرد.

1- شیوه یا هنری در انجام کاری یا راهی که ویژه پیشه ای است یا دانش صنعت نوین.

التقنیه = فناوری

2- گذرگاهی زیرزمین یا در کوه که درایایش بیشتر از پهنایش است و جای درون آمدن و بیرون رفتن دارد.

النفق = تونل

3- منطقه ای بلند بر فراز سطح زمین که از کوه کوچک تر است.

التلّ = تپه

4- جای طلا نقره مس و مانند اینها در زمین.

المنجم = معدن

5- کسی که برای انجام کارش تلاش می کند و احساس خستگی نمی کند.

الدؤوب = باپشتکار، سخت کوش

6- وزنی که با هزار کیلوگرم برابری می کند.

الطنّ = تن

اقِرْأَ النصَّ التاّليَ؛ ثُمَّ عيِّنْ ترجَمَةَ الکلماتِ الحَمْراءِ، وَ عيِّنِ المَطلوبَ منْكَ.

الخُطبةُ المِئَتانِ وَ الرّابعَةُ وَ العِشْرونَ مِنْ نهْج البَلاغةِ.

وَ اللهِ، لَو أُعطیتُ الأقالیمَ السَّبعَۀَ بِما تَحتَ أفلاکِها عَلَی أن أعصيَ اللهَ في نَملَۀٍ أسلُبُها جُلبَ شَعیرَۀٍ، ما فَعَلتُ. وَ إنَّ دُنیاکُم عِندي لَأَهوَنُ مِن وَرَقَۀٍ في فَمِ جَرادَۀٍ تَقضَمُهأ. ما لِعَليٍّ و لِنَعیمٍ یَفنی وَلَدَّۀٍ لا تَبقی؟! نَعوذُ باللهِ مِن سُباتِ العَقلِ وَ قُبحِ الزَّلَلِ وَ بِهِ نَستَعینُ.

خطبۀ دويست و بيست و چهارمِ نهج البلاغه

به خدا، اگر سرزمين های هفتگانه با هرچه زير آسمان هايشان هست به من داده می شد تا در مورد مورچه ای از خدا نافرمانى كنم و پوستِ جويی را از آن به زور بگيرم، انجام نمی دادم؛ و بی گمان دنيايتان نزدِ من از برگى در دهانِ ملخى که آن را مى جود، پست تر است. على را چه کار با نعمتى كه نابود می شود و لذّتى كه نمى ماند؟! از به خواب رفتنِ خِرد و زشتیِ لغزش به خدا پناه می بريم و از او ياری می جوييم.

1-إعْرابَ هٰذِهِ الکَلماتِ.

نَمْلَةٍ: ................................             جُلبَ: ................................

العَقْلِ: ................................          جرادۀٍ: ................................

2- نوْعَ فعْلِ «فعَلتُ» و صيغَتهُ: ................................

3- نوْعَ فعْلِ «تقْضَمُ» و صيغَتَهُ: ................................

4- جَمْعَينِ لِلتَّکْسيرِ فِي النَّصِّ: ................................

5- اَلْفِعْلَ الْمَجهولَ فِي النَّصِّ: ................................

6- عَدَدَ الْأفعالِ فِي النصِّ: ................................

1- متن زیر را بخوان سپس واژه‌هایی را که زیر آنها خط کشیده شده ترجمه کن و آنچه را از تو خواسته شده مشخص کن.

نَمْلَةٍ: مجرور بحرف جرّ                               جُلبَ: مفعول به و منصوب

العَقْلِ: مضاف الیه و مجرور                        جرادۀٍ: مضاف الیه و مجرور

2- نوع فعل «فعَلتُ» و صيغه آن: فعلٌ ماضٍ، متکلمٌ وحدهُ

3- نوع فعل «تقْضَمُ» و صيغه آن: فعلٌ مضارع، مفرد مؤنث غائب (للغائبه)

4- دو جمع مکسر در متن: أقالیم (إقلیم) و أفلاک (فلک)

5- فعل مجهول در متن: أُعطیتُ

6- تعداد فعل ها در متن: تسعه  (تسعه أفعال؛ أُعطیتُ، أُعصِیَ، أسلُبُ، فَعَلتُ، تَقضَمُ، یَفنَی، تَبقَی، نَعوذُ، نَستَعینُ)

ضَعْ فِي الدّائرَةِ العَدَد المُناسِب. «کَلمَةٌ واحِدَة زائدَة»

1- اَلْقَناة            ترُابٌ مُختَلطٌ بالماءِ، وَ قدْ يسَمَّی بِذلكَ وَ إنْ زالتْ عَنْهُ الرُّطوبَةُ.

2- اَلْفيزياء         شَريطٌ يستَعمِلُهُ رُکابُ الطّائراتِ وَ السَّيّاراتِ لَلنَّجاةِ مِنَ الخَطرِ.

3- اَلطّين            عِلمٌ يَبحَثُ عَنْ خَصائصِ المَواد وَ الظَّواهِرِ الطَّبيعيةِّ وَ الطّاقَةِ.

4- اَلتِّلال            حَشَرَةٌ تَأْکُلُ الْمَحاصيلَ الزِّراعيَّةَ تَسْتَطيعُ أَنْ تَقْفِزَ مِتْراً واحِداً.

5- حِزامُ الْمَانِ     نَهْرٌ واسِعٌ أوْ ضَيِّقٌ لِحَرَکَةِ الْمياهِ مِنْ مَکانٍ إلیٰ آخَرَ.

6- الجَرادةُ

در دایره عدد مناسب را بگذار. یک واژه زیادی است.

1- اَلْقَناة (کانال)                     (3) ترُابٌ مُختَلطٌ بالماءِ، وَ قدْ يسَمَّی بِذلكَ وَ إنْ زالتْ عَنْهُ الرُّطوبَةُ.

خاکی آمیخته با آب و گاهی به همین نام نامیده می شود گرچه رطوبت از آن زائل شود.

2- اَلْفيزياء (فیزیک)                (5) شَريطٌ يستَعمِلُهُ رُکابُ الطّائراتِ وَ السَّيّاراتِ لَلنَّجاةِ مِنَ الخَطرِ.

نواری که سرنشینان هواپیماها و خودروها برای رهایی از خطر به کار می برند.

3- اَلطّين (گِل)                       (2) عِلمٌ يَبحَثُ عَنْ خَصائصِ المَواد وَ الظَّواهِرِ الطَّبيعيةِّ وَ الطّاقَةِ.

دانشی که درباره ویژگی‌های مواد و پدیده‌های طبیعی و انرژی جست و جو می کند.

4- اَلتِّلال (تپّه ها)                    (6) حَشَرَةٌ تَأْکُلُ الْمَحاصيلَ الزِّراعيَّةَ تَسْتَطيعُ أَنْ تَقْفِزَ مِتْراً واحِداً.

حشره ای که محصولات کشاورزی را می خورد و می تواند که یک متر بپرد.

5- حِزامُ الْمَانِ (کمربند ایمنی)   (1) نَهْرٌ واسِعٌ أوْ ضَيِّقٌ لِحَرَکَةِ الْمياهِ مِنْ مَکانٍ إلیٰ آخَرَ.

رودی پهناور یا تنگ برای حرکت آبها از جایی به جای دیگر.

6- الجَرادةُ (ملخ)

لِلتَّرجَمَهِ.(هَل تَعلَمُ أنَّ...؟)

1- تَلَفُّظَ «گ» وَ «چ» وَ «ژ» مَوجودٌ فِی اللَّهجاتِ اَلعَرَبّیَّهِ الّدارِجَهِ کَثیراً.

2- اَلمُغولَ استَطاعوا أن یَهجُمُوا عَلَی الصّینِ عَلی رَغمِ بِناءِ سورٍ عَظیمٍ حَولَها.

3- الحوتَ یُصادُ لِاستِخراجِ الزَّیتِ مِن کَبِدِهِ لِصِناعَهِ مَوادِّ التَّجمیلِ.

4- الخُفّاشَ هوَ الحَیَوانُ اللَّبونُ الوَحیدُ الّذی یَقدِرُ عَلَی الطّیَرانِ.

5- عَدَدَ النَّملِ فِی العاَلَمِ یَفوقُ عَدَدَ البَشَرِ بِمَلیونِ مَرَّهٍ تَقریباً.

6- طیسفون الواقِعَهَ قُربَ بَغداد کانَت عاصِمَهَ السّانییّنَ.

7- حَجمَ دُبَّ الباندا عِندَ الوِلادَهِ أصغَرُ حَجماً مِنَ الفَأرِ.

8- الزَّرافَهَ بَکماءُ لَیسَت لَها أحبالٌ صَوتیَّهٌ.

9- وَرَقَهَ الزَّیتونِ رَمزُ السَّلامِ.

ترجمه کنید (آیا می دانی که ...)

1- آیا می دانی که تلفظ «گ»، «چ» و «ژ» در لهجه های عامیانه عربی وجود دارد؟!

2- آیا می دانی که مغول ها توانستند به چین حمله کنند: با وجودِ ساخت دیوار بزرگی دور آن؟!

3- آیا می دانی که نهنگ برای استخراج روغن از کبدش به منظور ساخت مواد آرایشی شکار می شود؟!

4- آیا می دانی که خفاش تنها جاندار پستانداری است که می تواند پرواز کند؟1

5- آیا می دانی که شمار (تعداد) مورچگان در جهان نزدیک به (تقریبا) یک ملیون بار بیشتر از شمار آدمیان است؟!

6- آیا می دانی که تیسفون، واقع در نزدیکی بغداد پایتخت ساسانیان بود؟!

7- آیا می دانی که اندازه خرس پاندا هنگام زاده شدن کوچکتر از موش است؟!

8- آیا می دانی که زرافه لال است و تارهای صوتی ندارد؟!

9- آیا می دانی که برگ زیتون نماد صلح است.

عَیّن اَلصَّحیحَ فِی اَلتَّحلیلِ الصَّرفیِّ وَ المَحَلَّ الإعرابیَ لِما أُشیرَ إلَیهِ بِخَطِّ.

[اَلعُمّالُ المُجتَهِدُونَ یَشتَغِلُونَ فِی المَصنَع]

[نَجَحَتِ الطّالِباتُ فی الاِمتِحانِ.]

1- اَلعُمّالُ:

أ. اِسمُ فاعِلٍ؛ جَمعُ تَکسیرٍ وَ مُفرَدُهُ «اَلعامِلُ»

ب. اِسمُ مُبالَغَهٍ؛ جَمعُ مُذَکَّرٍ سالِمٌ؛ مُعَرَّفُ بِاَل

مُبتَدَأ                    فاعِلٌ

2- اَلمُجتَهِدُون:

 أ. اِسمُ فاعِلٍ؛ جَمعُ مُذَکَّرٌ سالِمٌ؛ مُعَرَّفٌ بِاَل

ب0 اِسمُ مَفعُولٍ؛ مُثَنّی؛ مُذَکَّرٌ؛ نَکِرَه

صِفَةٌ                    مُضافٌ اِلَیهِ

3- یَشتَغِلُون:

أ. فِغلٌ مَضارِعٌ؛ مَعلومٌ

ب. فِعلٌ ماضٍ؛ مَجهولٌ

خَبَرٌ                    فاعِلٌ

4- اَلمَصنَعِ

أ. اِسمُ مَفعولٍ؛ مُفرَدٌ؛ مُعَرَّفٌ بّأَل

ب. اِسمُ مَکانٍ؛ مُفرَدٌ؛ مُذَکَّرٌ؛ مَعرِفَهٌ

مُضافُ اِلَیهِ                    مَجرورُ بِحَرفِ جَرٍّ (فی اَلمَصنَعِ: جارٌ وَ مَجرورٌ)

1- نَجَحَتک:

أ. فِعلٌ ماضٍ؛ مَجهولٌ

ب. فِعلٌ ماضٍ؛ مَعلومٌ

2- اَلطّالِباتُ:

أ. مَصدَرٌ؛ جَمعٌ مُذَکَّرٌ سالِمٌ؛ مُعَرَّفٌ بِأل

ب. اِسمُ فاعِلٍ؛ جَمعٌ مُؤنَّثٌ سالِمٌ؛ مَعرِفَهٌ

مُبتَدَأٌ                    فاعِلٌ

3- اَلاِمتِحانِ:

أ. مَصدَرٌ مِن بابِ اِفتِعالٍ؛ مُفرَدٌ؛ مُذَکَّرٌ؛ مُعَرَّفٌ بِأل

ب. اِسمُ تَفضیلٍ؛ مُفرَدٌ؛ مُذَکَّرٌ؛ مَعرِفَهٌ بِالعَلَمیَّهِ

مَجرورٌ بِحَرفِ جَرٍّ (فی الاِمتِحانِ: جارٌ وَ مَجرورٌ)                    صِفَهٌ

تحلیل صرفی و نوع اعراب صحیح کلماتی که زیر آن ها خط کشیده شده است را انتخاب کنید.

1- اَلعُمّالُ:

أ. اِسمُ فاعِلٍ؛ جَمعُ تَکسیرٍ وَ مُفرَدُهُ «اَلعامِلُ»  -  مُبتَدَأ

2- اَلمُجتَهِدُون:

 أ. اِسمُ فاعِلٍ؛ جَمعُ مُذَکَّرٌ سالِمٌ؛ مُعَرَّفٌ بِاَل  -  صِفَةٌ

3- یَشتَغِلُون:

أ. فِغلٌ مَضارِعٌ؛ مَعلومٌ  -  خَبَرٌ

4- اَلمَصنَعِ

ب. اِسمُ مَکانٍ؛ مُفرَدٌ؛ مُذَکَّرٌ؛ مَعرِفَهٌ  -  مَجرورُ بِحَرفِ جَرٍّ (فی اَلمَصنَعِ: جارٌ وَ مَجرورٌ)

1- نَجَحَتک:

ب. فِعلٌ ماضٍ؛ مَعلومٌ

2- اَلطّالِباتُ:

ب. اِسمُ فاعِلٍ؛ جَمعٌ مُؤنَّثٌ سالِمٌ؛ مَعرِفَهٌ  -  فاعِلٌ

3- اَلاِمتِحانِ:

أ. مَصدَرٌ مِن بابِ اِفتِعالٍ؛ مُفرَدٌ؛ مُذَکَّرٌ؛ مُعَرَّفٌ بِأل  -  مَجرورٌ بِحَرفِ جَرٍّ (فی الاِمتِحانِ: جارٌ وَ مَجرورٌ)

لِلتَرجَمَهِ.

1- کَتَبَ: نوشت

قَد کُتِبَ التَّمرینُ:

لِمَ لا تَکتُبینَ دَرسَکِ؟

لَم تَکتُبُنی شَیئاً:

2- تَکاتَبَ: نامه نگاری کرد

اَلصِدّیقانِ تَکاتَبا:

رَجاءً؛ تَکاتَبا:

تَکاتَبَ الزِّمیلانِ:

3- مَنَعَ: بازداشت؛ منع کرد

مُنِعتُ عَنِ المَوادِّ السُّکِریّهِ:

لا تَمنَعنا عَنِ الخُرُوجِ:

شاهَدنا مانِعاً بِالطَّریق:

4- اِمتَنَعَ: خودداری کرد

کانَ الحارِسُ قَدِامتَنَعَ عَنِ النَّوم:

لا تَمتَنِعُوا عَنِ المُطالِعِةِ:

لَن نَمتَنعَ عَنِ الخُرُوج:      

5- عَمِلَ: کار کرد؛ عمل کرد

لِمَ ما عَمِلتُم بِواجِباتِکُم؟

أَ تَعلَموُنَ فی المَصنَعِ؟

اَلعُمّالُ مَشغولونَ بِالعَمَلِ:

6- عامَلَ: رفتار کرد

إلهی؛ عامِلنا بِفَضلِکَ:

إلهی؛ لا تُعامِلنا بِعَدلِکَ:

کانُوا یُعامِلونَنا جَیِّداً:

7- ذَکَرَ: یاد کرد

قَد ذَکَرَ المُؤمِنُ رَبِّهِ:

ذُکِرتَ بِالخَیرِ:

قَد یَذکُرُ الأستاذُ تَلامیذَهُ القُدَماءَ:

8- تَذَکَّرَ: به یاد آورد

جَدّی وَ جَدَّتی تَذَکَّرانی:

سَیَتَذَکُّرَنا المُدَرِّسُ:

لا أتَذَکَّرُکَ یا زَمیلی:

ترجمه کنید.

1- کَتَبَ: نوشت

قَد کُتِبَ التَّمرین: تمرین نوشته شده است

لُمَ لا تَکتُبینَ دَرسَکِ: چرا درسَت را نمی نویسی؟

لَم تَکتُبی شَیئاً: چیزی ننوشتی؟

2- تَکاتَبَ: نامه نگاری کرد

الصِّدیقانِ تَکاتَبا: آن دو دوست به هم نامه نگاری کردند. دوستان به هم نامه نگاری کردند.

رَجاءً تَکاتَبا: لطفا، با هم نامه نگاری کنید.

تَکاتَبَ الزَّمیلانِ: آن دو همکلاسی باهم نامه نگاری کردند.

3- مَنَعَ: بازداشت؛ منع کرد

مُنِعتُ عَنِ المَوادّ الشُّکریَهِ: از مواد قندی منع شدم.

لا تَمنَعنا عَنِ الخُرُوجِ: ما را از خروج منع نکن.

شاهَدنا مانِعاً بِالطَّریق: مانعی را در راه دیدیم.

4- اِمتَنَعَ: خودداری کرد

کانَ الحارِسُ قَدِامتَنَعَ عَنِ النَّوم: نگهبان از خواب خودداری کرده بود.

لا تَمتَنِعُوا عَنِ المُطالِعِةِ: از مطالعه خودداری نکنید.

لَن نَمتَنعَ عَنِ الخُرُوج: از خروج خودداری نخواهیم کرد.

5- عَمِلَ: کار کرد؛ عمل کرد

لِمَ ما عَمِلتُم بِواجِباتِکُم؟ چرا به تکالیفتان عمل نکردید؟

أَ تَعلَموُنَ فی المَصنَعِ؟ آیا در کارخانه کار می کنید؟

اَلعُمّالُ مَشغولونَ بِالعَمَلِ: کارگاران مشغول کارند.

6- عامَلَ: رفتار کرد

إلهی؛ عامِلنا بِفَضلِکَ: خدایا؛ با بخششت با ما رفتار کن.

إلهی؛ لا تُعامِلنا بِعَدلِکَ: خدایا؛ با عدلت با ما رفتار نکن.

کانُوا یُعامِلونَنا جَیِّداً: با ما خوب رفتار می کردند.

7- ذَکَرَ: یاد کرد

قَد ذَکَرَ المُؤمِنُ رَبِّهِ: مؤمن پروردگارش را یاد کرده است.

ذُکِرتَ بِالخَیرِ: به خیر یاد کرده شدی.

قَد یَذکُرُ الأستاذُ تَلامیذَهُ القُدَماءَ: گاهی استاد از دانش آموزان قبلش یاد می کند.

8- تَذَکَّرَ: به یاد آورد

جَدّی وَ جَدَّتی تَذَکَّرانی: پدربزرگم و مادربزرگم من را به یاد آوردند.

لا أتَذَکَّرُکَ یا زَمیلی: دبیر ما را به یاد خواهد.

سَیَتَذَکُّرَنا المُدَرِّسُ: ای همکارم؛ تو را به یاد نمی آوردم.

عَيِّنِ «الحْالَ» فِي العِباراتِ التاّليةَِ.

1- مَنْ عاشَ بِوَجْهَينِ، ماتَ خاسِراً.

2- أقَوَی النّاسِ مَنْ عَفا عَدوَّهُ مُقتَدِراً.

3- عِندَ وُقوعِ الْمَصائِبِ تَذهَبُ الْعَداوَةُ سَريعَةً.

4- مَنْ أذَنْبَ وَ هوَ يَضْحَكُ، دَخَلَ النّارَ وَ هوَ يَبکي.

5- يَبقَی الْمُحسِنُ حَيّاً وَ إنْ نُقِلَ إلیٰ منازِلِ الأمواتِ.

6- إذا طلَبَتْ أنْ تَنجَحَ في عَمَلِكَ فَقُمْ بهِ وَحيدا وَ لا تتَوََکَّل عَلَی النّاسِ.

قید حالت را در عبارات زیر مشخص کنید.

1- قید حالت: خاسِراً

هر کس با دورویی زندگی کند زیانکار می میرد.

2- قید حالت: مُقتَدِراً

نیرومندترین مردم کسی است که در حال اقتدار از دشمنش درگذرد.

3- قید حالت: سَريعَةً

هنگام وقوع مصیبت ها، دشمنی به سرعت از بین می رود.

4- قید حالت: هوَ يَضْحَكُ، هوَ يَبکي

هرکس گناه کند در حالی که می خندد، به جهنم وارد می شود در حالیکه گریه می کند.

5- قید حالت: حَيّاً

نیکوکار زنده می ماند اگرچه به منزل های مردگان منتقل شده باشد.

6- قید حالت: وَحيدا

هرگاه خواستی در کارت موفق شوی پس تنهایی به آن اقدام کن و به مردم توکّل نکن.

عَیِّنِ الصَّحیحَ فِي الْمُفرَدِ وَ جَمعِهِ.

1- مَصنَع ، صِناعات                          11- طرَيق ، طُرُق

2- طَعام ، مَطاعِم                            12- مَنجَم ، أنَجُم

3- ظاهِرَة ، مَظاهِر                          13- جِرْم ، جَرائمِ

4- صَبيّ ، صِبيان                             14- أدَاة ، أدََوات

5- عَظمْ ، أعَاظِم                             15- سَهلْ ، سُهول

6- مَملکَةَ ، مُلوك                            16- عَمَل ، أعَلام

7- رَئيس ، رُؤوس                           17- نَفَق ، أَنفاق

8- قنَاة ، قنَوات                              18- لَحْم ، لحُوم

9- عامِل ، عُمّال                             19- نَحْو ، أَنحاء

10- حَبْل ، أَحبال                            20- تَلّ ، تِلال

درست را در مفرد و جمعش مشخص کن.

1- مَصنَع ، صِناعات غ (مصنع: کارخانه ‌/ صناعات: ج صناعة: صنایع)

2- طَعام ، مَطاعِم غ (طعام: غذا / مطاعم : ج مطعم: رستوران ها)

3- ظاهِرَة ، مَظاهِر غ (ظاهره: پدیده ‌/ مظاهر : ج مظهر: نماد)

4- صَبيّ ، صِبيان ص (صِبيان: ج صَبيّ: کودک ها)

5- عَظمْ ، أعَاظِم غ (عظم: استخوان / أعاظم : ج أعظم: بزرگتران)

6- مَملکَةَ ، مُلوك غ (مملکه: کشور / ملوک : ج ملک: پادشاهان)

7- رَئيس ، رُؤوس غ (رئیس: رییس / رؤوس :ج رأس: سران)

8- قنَاة ، قنَوات ص (قنَوات: ج قنَاة: کانال ها)

9- عامِل ، عُمّال ص (عُمّال: ج عامِل: کارگران)

10- حَبْل ، أَحبال ص (أَحبال: ج حَبْل: طناب ها)

11- طَريق ، طُرُق ص (طرق: ج طریق :راه ها)

12- مَنجَم ، أنَجُم غ (منجم: ج مناجم: معدن‌ها/ أنجم: ج نجم: ستارگان)

13- جِرْم ، جَرائمِ غ (أجرام: ج جِرم: پیکرها)

14- أدَاة ، أدََوات ص (أدََوات: ج أدَاة: ابزارها)

15- سَهلْ ، سُهول ص (سُهول: ج سَهلْ: دشت ها)

16- عَمَل ، أعَلام غ (عَمل: کار / أعلام : ج علم: درفش ها)

17- نَفَق ، أَنفاق ص (أَنفاق: ج نَفَق: تونل ها)

18- لَحْم ، لحُوم ص (لحُوم: ج لَحْم: گوشت ها)

19- نَحْو ، أَنحاء ص (أَنحاء: ج نَحْو: سوها، روش ها)

20- تَلّ ، تِلال ص (تِلال: ج تَلّ: تپّه ها)

ثَلاثُ قِصَصٍ قَصيرَةٍ (بِتَصَرُّفٍ(

1. احْتِرامُ الْاطفالِ

ذاتَ يوَمٍ کانَ رَجُلٌ جالسِا عِندَ رَسولِ اللهِّ . وَ بعْدَ لَحَظاتٍ جاء ابنُهُ وَ سَلِّمَ علَی النَّبيِّ؛ ثُمَّ راحَ نَحوَ والدِهِ، فَقَبِّلهُ الْأبُ وَ أجلسَهُ عِندَهُ فَرحَ رَسولُ اللّهِ (ص) مِنْ عَمَلِهِ. وَ بَعْدَ قَليلٍ جاءَتْ بِنتُهُ، وَ سَلَّمَتْ عَلیَ النَّبيِّ؛ ثُمَّ راحَتْ نحْوَ والِدِهأ. أَمَّا الْوالِدُ فَلَمْ يُقَبِّلْها وَ لَمْ يُجْلِسْها عِنْدَهُ. فَانْزَعَجَ رَسولُ اللّهِ (ص) وَ قالَ: «لَم تُفَرِّقُ بيْنَ أطفالِكَ؟!»

نَدِم الرَّجُلُ و أخَذَ يدَ بِنتِه و قَبلَها، و أجلَسَها عِندَهُ.

2. اَلشَّيْماءُ بِنْتُ حَليمَةَ

كانتْ لِرَسولِ اللهِّ أخْتٌ مِنَ الرَّضاعَةِ اسْمُهَا الشَّيمْاءُ.

کانتِ الشَّيمْاءُ تَحْضُنُ النَّبيَّ صَغيراً وَ تُلاعِبُهُ وَ تقَولُ:

يا رَبَّنا أَبْقِ لَنا مُحَمَّدا         حَتیّٰ أرَاهُ يافِعاً وَ أمْرَدا

و كانَ النَّبيَّ شَديدَ التَّعَلُّقِ بِها فِي الطُّفولَةِ؛ فَمَرَّتِ الْأيّامُ و في غزَوْةَ حُنَيْن فِي السَّنَةِ الثّامِنَةِ بَعْدَ الْهِجْرَةِ وَقَعَتِ الشَّيْماءُ أَسيرَةً بِيَدِ الْمُسْلِمينَ؛ فَقالَتْ لَهُم: «إنّي لَخُتُ النَّبيَّ مِنَ الرَّضاعَةِ» ؛ فَلَمْ يُصَدِّقوا قَوْلَها، فَأَخَذوها عِندَ رَسولِ اللهِّ ، فَعَرَفَها وَ أَكْرَمَها وَ بسَطَ لهَا رِداءَهُ؛ ثُمَّ أجْلسَها عَليَهِ، وَ خَيَّرَها بَيْنَ الإقامَةِ مَعَهُ مُعَزَّزَةً أوِ العَودةِ إلَی قَومِها سالِمَةً راضيَةً، فَاخْتارَتِ الشَّيمْاءُ قَومَها، فَأَعْتَقَها رَسولُ اللّهِ (ص)، وَ أرْسَلَها إلیَ قوَمِها بِإعزازٍ.

فأَسْلَمَتْ و دافِعَتْ عنْ أخیها و دَعَتْ قَومَها إلی الإسلامِ و بَيِّنّتْ أخَلاقَ النَّبيَّ لهَمُ فأَسْلَموا.

﴿فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللهِ لِنْتَ لَهُم وَلَوْ كُنْتَ فَظّاً غَليظَ الْقَلْبِ لَانفَضّوا مِنْ حَوْلِكَ﴾  آل عِمران: 159

3. الَعَجوزُ المُحْسِنُ

في یَومٍ مِنَ الْاَیّامِ شاهَدَ «کِسْریٰ أنَوشِروانُ» فَلَّاحاً عَجوزا يَغْرِسُ فَسيلَةَ جَوْزٍ، فَتَعَجَّبَ وَ قالَ:

«أيُّهَا الفَلّاحُ، أ تأمُلُ أنْ تَعيشَ حَتّی تأَکُلَ مِنْ ثَمَرِها؟!

أ لا تَعْلَمُ أنَّها لا تُثْمِرُ عادةَ إلّا بعْدَ عَشْرِ سَنوَاتٍ»؟!

فَقالَ الْعَجوزُ: غَرَسَ الْآخَرونَ أَشْجاراً، فَنَحْنُ أَکَلْنا مِنْ ثِمارِها، وَ نَحْنُ نَغْرِسُ أشْجاراً لِکَي يأَکُلَ مِنْ ثِمارِها الْآخَرونَ.

فَقالَ أَنوشِروانُ: «أَحْسَنْتَ يا شَيخُ!» وَ أمَرَ أنْ يُعْطَی الفَلّاحُ ألفَ دينارٍ.

فَقالَ الفَلّاحُ العَجوزُ فرِحاً: «ما أسْرَعَ إثْمارَ هٰذِهِ الشَّجَرَةِ»!

فَأعْجَبَ أنَوشِروانَ کلَامُهُ وَ أمَرَ مَرَّة ثانيةً أنْ يُعْطی الفَلّاحُ ألفَ دينارٍ آخَرَ.

ما مِن رَجُلٍ يَغْرِسُ غَرْساً إلّ كَتَبَ اللهُ لَهُ مِنَ الأجرِ قَدْرَ ما يَخْرُجُ مِنْ ثَمَرِ ذٰلِكَ الْغَرْسِ.  رَسولُ اللّهِ (ص)

هُما يَغرِسانِ فَسائِلَ في بِدايَةِ حَياتِهِمَا الْجَديدَةِ.

أ. أجِبْ عَنِ الْأسْئلةِ التّاليَةِ مُسْتَعينا بِالنَّصِّ.

1- ما قالَتِ الشَّيْماءُ لِلْمُسْلِمينَ حينَ وَقَعَتْ فِي الْأسْرِ؟

2- كمْ ديناراً أمَرَ أنَوشِروانُ أن يْعطی الْفَلّاحُ؟

3- مِنْ أيِّ شَيءٍ انزَعَجَ رَسولُ اللهِّ؟

4- ماذا كانَ يغْرِسُ الفَلّاحُ العَجوزُ؟

5- مَن قَبلَ الوْالدُ فِي البِدايةِ؟

6- مَنْ هيَ الشَّيماءُ؟

ب. عَيِّنِ الصَّحيحَ وَ الخَطأَ حَسَبَ الحَقيقَةِ.

1- دَعَتِ الشَّيْماءُ قَبيلَتَها إِلَی الْاِسْلامِ بَعْدَ أَنْ أَعتَقَهَا النَّبيُّ (ص).

2- لَوْ كانَ النَّبيُّ (ص) فظَّا لَانفَضَّ النّاسُ مِنْ حَوْلِهِ.

3- اَلِإهْتِمامُ بِغَرْسِ الْأشَجارِ واجِبٌ عَلیٰ کُلِّ فَرْدٍ مِنّا.

4- كانَ أَنوشِروانُ أَحَدَ مُلوكِ إيران قَبْلَ مِئَةِ سَنَةٍ.

5- تُثْمِرُ شَجَرَةُ الْجَوزِ بَعْدَ سَنَتَينِ عادَةً.

6- كانَ النَّبيُّ يُحِبُّ الْأطفالَ.

اِختَبِر نَفسَکَ. تَرجِم العِباراتِ التّالَۀَ؛ ثُمَّ عَیِّنِ المُستثنی وَ المُستَثنی مِنهُ.

1- (... کُلُّ شَیءٍ هالِکٌ إلّا وَجهَهُ ...)   اَلقَصَص: 88

2- فَسَجَدَ المَلائِکَهُ کُلُّهُم اَجمَعونَ إلّا ابلیسَ استَکبَرَ وَ کانَ مِنَ الکافِرینَ)  ص: 73 و 74

3- کُلُّ عَینٍ باکِیَهٌ یَومَ القیامَهَ إلّا ثَلاثَ أَعیُنٍ: عَینٌ سَهِرَت فِی سَبیلِ اللهِ؛ وَ عَینٌ  غُضَّت عَن مَحارِمِ اللهِ؛ وَ عَینٌ فاضَت مِن خَشیَهِ اللهِ.  رَسول الله (ص)

4- کُلُّ وعاءٍ یَضیقُ بِما جُعِلَ فیهِ إلّا وِعاءَ العِلمِ؛ فَانَّهُ یَتَّسِعُ بِهِ. اَلإمامُ عَليّ (ع)

5- کُلُّ شَیءٍ یَرخُصُ إذا کَثُرَ إلّا الأدَبَ؛ فَأنَّهُ إذا کَثُرَ غَلأ.  مَثَل عَرَبيّ

6- لا تَعْلَمُ زَميلاتي اللُّغَةَ الْفَرَنسيَّةَ إلّا عَطيَّةَ.

7- حَلَّ الطُّلّابُ مَسائِلَ الرّياضيّاتِ إلّا مَسأَلَةً.

اِختَبِر نَفسَکَ. تَرجِمِ العِباراتِ التّالیهَ.

1- (وَ مَا الحیاهُ الدُّنیا إلّا لَعِبٌ وَ لَهوٌ ...) اَلأنعام: 32

2- (لا یَبأَسُ مِن رَوحِ اللهِ إلّا القَومِ الکافِرونَ) یوسُف: 87

3- (إنَّ الإنسانَ لَفی خُسرٍ إلّا الَّذینَ آمَنوا وَ عَمِلوُا الصّالِحاتِ ...) اَلعَصر: 2 و 3

4- حَضَرَ جَميعُ الطُّلّابِ في صالَةِ الإمْتِحاناتِ إلّا جَواداً.

5- شارَكْتُ في جَميعِ الْمُبارَياتِ إلّا كُرَةَ الْمِنضَدَةِ.

6- قَرَأتُ الکِتابَ إلّا مَصادِرَهُ.

7- اِشتَرَیتُ أَنواعَ الفاکِهَهِ إلّا أَناناسَ.

ترجمه و پاسخ به سوالات:

ثَلاثُ قِصَصٍ قَصيرَةٍ (بِتَصَرُّفٍ(

سه داستان کوتاه (با تصرف و دستکاری)

1. احْتِرامُ الْاطفالِ

1. احترام کودکان

ذاتَ يوَمٍ کانَ رَجُلٌ جالسِا عِندَ رَسولِ اللهِّ . وَ بعْدَ لَحَظاتٍ جاء ابنُهُ وَ سَلِّمَ علَی النَّبيِّ؛ ثُمَّ راحَ نَحوَ والدِهِ، فَقَبِّلهُ الْأبُ وَ أجلسَهُ عِندَهُ فَرحَ رَسولُ اللّهِ (ص) مِنْ عَمَلِهِ. وَ بَعْدَ قَليلٍ جاءَتْ بِنتُهُ، وَ سَلَّمَتْ عَلیَ النَّبيِّ؛ ثُمَّ راحَتْ نحْوَ والِدِهأ. أَمَّا الْوالِدُ فَلَمْ يُقَبِّلْها وَ لَمْ يُجْلِسْها عِنْدَهُ. فَانْزَعَجَ رَسولُ اللّهِ (ص) وَ قالَ: «لَم تُفَرِّقُ بيْنَ أطفالِكَ؟!»

روزی مردی نزد فرستادۀ (پيامبر) خدا نشسته بود و پس از چند لحظه پسرش آمد و به پيامبر (ص) سلام كرد؛ سپس به سوی پدرش رفت و پدر، او را بوسيد و نزد خودش نشانيد. فرستادۀ خدا (ص) از كارش خوشحال شد و پس از اندكی دخترش آمد و به پيامبر (ص) سلام كرد؛ سپس به سوی پدرش رفت؛ ولی [پدر] او را نبوسيد و نزد خودش ننشانيد. پس فرستادۀ خدا (ص) هنگامی كه او را ديد كه فقط پسرش را بوسيد. (جز پسرش را نبوسيد) آزرده شد. (ناراحت شد) و گفت: «چرا ميان كودكانت فرق می‌گذاری»؟!

نَدِم الرَّجُلُ و أخَذَ يدَ بِنتِه و قَبلَها، و أجلَسَها عِندَهُ.

مرد پشیمان شد و دست دخترش را گرفت و آن را بوسيد و او را نزد خودش نشاند.

2. اَلشَّيْماءُ بِنْتُ حَليمَةَ

2. شیما دختر حلیمه

كانتْ لِرَسولِ اللهِّ أخْتٌ مِنَ الرَّضاعَةِ اسْمُهَا الشَّيمْاءُ.

فرستادهٔ خدا (ص) شیری (رَضاعی) داشت که نام او شیما بود.

کانتِ الشَّيمْاءُ تَحْضُنُ النَّبيَّ صَغيراً وَ تُلاعِبُهُ وَ تقَولُ:

شیما پیامبر (ص) را در حالی كه خردسال بود در آغوش می‌گرفت و با او بازی می‌كرد و می‌گفت:

يا رَبَّنا أَبْقِ لَنا مُحَمَّدا         حَتیّٰ أرَاهُ يافِعاً وَ أمْرَدا

ای پروردگار ما، محمّد را برای ما نگه دار تا او را در حالی که نوجوانی کم‌سن و سال است ببینیم.

و كانَ النَّبيَّ شَديدَ التَّعَلُّقِ بِها فِي الطُّفولَةِ؛ فَمَرَّتِ الْأيّامُ و في غزَوْةَ حُنَيْن فِي السَّنَةِ الثّامِنَةِ بَعْدَ الْهِجْرَةِ وَقَعَتِ الشَّيْماءُ أَسيرَةً بِيَدِ الْمُسْلِمينَ؛ فَقالَتْ لَهُم: «إنّي لَخُتُ النَّبيَّ مِنَ الرَّضاعَةِ» ؛ فَلَمْ يُصَدِّقوا قَوْلَها، فَأَخَذوها عِندَ رَسولِ اللهِّ ، فَعَرَفَها وَ أَكْرَمَها وَ بسَطَ لهَا رِداءَهُ؛ ثُمَّ أجْلسَها عَليَهِ، وَ خَيَّرَها بَيْنَ الإقامَةِ مَعَهُ مُعَزَّزَةً أوِ العَودةِ إلَی قَومِها سالِمَةً راضيَةً، فَاخْتارَتِ الشَّيمْاءُ قَومَها، فَأَعْتَقَها رَسولُ اللّهِ (ص)، وَ أرْسَلَها إلیَ قوَمِها بِإعزازٍ.

و پيامبر در كودكی به او بسيار وابسته بود. روزها گذشت و در غزوۀ (جنگ) حنین در سال هشتم هجری  شیما به دست مسلمانان اسیر شد و به آنها گفت: من خواهر شیری پیامبر (ص) هستم. ولی سخنش را نپذيرفتند و او را نزد فرستادۀ خدا (ص) بردند، پس او را شناخت و وی را گرامی داشت و روپوش بلندش را برايش پهن كرد. (گستراند)؛ سپس او را بر آن نشاند و وی را ميان ماندن همراه او با عزّت يا برگشت به سوی مردمش (قومش) با سلامت و خشنودی اختيار داد. (مخیّر کرد) شیما مردمش (قومش) را برگزيد، پس فرستادۀ خدا (ص) او را آزاد كرد و با عزّت وی را به نزد مردمش (قومش) فرستاد.

فأَسْلَمَتْ و دافِعَتْ عنْ أخیها و دَعَتْ قَومَها إلی الإسلامِ و بَيِّنّتْ أخَلاقَ النَّبيَّ لهَمُ فأَسْلَموا.

پس مسلمان شد و از برادرش دفاع کرد و مردمش را به اسلام فراخواند (دعوت کرد) و اخلاق پیامبر (ص) را برایشان بیان کرد و [آنها نیز] مسلمان شدند.

﴿فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللهِ لِنْتَ لَهُم وَلَوْ كُنْتَ فَظّاً غَليظَ الْقَلْبِ لَانفَضّوا مِنْ حَوْلِكَ﴾  آل عِمران: 159

سپس به [برکت] رحمتی ازسوی خدا با آنان نرمخو شدی، و اگر تندخو و سنگدل بودی، بی‌‌گمان از اطرافت پراکنده می‌شدند.  «آل عمران: 159»

3. الَعَجوزُ المُحْسِنُ

3. پیرمرد نیکوکار

في یَومٍ مِنَ الْاَیّامِ شاهَدَ «کِسْریٰ أنَوشِروانُ» فَلَّاحاً عَجوزا يَغْرِسُ فَسيلَةَ جَوْزٍ، فَتَعَجَّبَ وَ قالَ:

در روزی از روزها انوشیروان کشاورز پیری را دید که نهال گردو می‌کاشت؛ شگفت زده شد و گفت:

«أيُّهَا الفَلّاحُ، أ تأمُلُ أنْ تَعيشَ حَتّی تأَکُلَ مِنْ ثَمَرِها؟!

ای کشاورز، آیا امید داری که زندگی کنی (زنده باشی) تا از میوه‌اش بخوری؟!

أ لا تَعْلَمُ أنَّها لا تُثْمِرُ عادةَ إلّا بعْدَ عَشْرِ سَنوَاتٍ»؟!

آیا نمی‌دانی که درخت گردو معمولا میوه نمی‌دهد مگر پس از ده سال‌؟! (تنها پس از ده سال میوه می‌دهد.)

فَقالَ الْعَجوزُ: غَرَسَ الْآخَرونَ أَشْجاراً، فَنَحْنُ أَکَلْنا مِنْ ثِمارِها، وَ نَحْنُ نَغْرِسُ أشْجاراً لِکَي يأَکُلَ مِنْ ثِمارِها الْآخَرونَ.

پس پیرمرد گفت: دیگران درختانی را کاشتند و ما از میوه‌هایش خوردیم و ما درختانی را می‌کاریم تا دیگران از میوه‌هایش بخورند.

فَقالَ أَنوشِروانُ: «أَحْسَنْتَ يا شَيخُ!» وَ أمَرَ أنْ يُعْطَی الفَلّاحُ ألفَ دينارٍ.

پس انوشیروان گفت: آفرین بر تو ای شیخ. (ای پیرمرد، ای بزرگ) و دستور داد که هزار دینار به کشاورز داده شود.

فَقالَ الفَلّاحُ العَجوزُ فرِحاً: «ما أسْرَعَ إثْمارَ هٰذِهِ الشَّجَرَةِ»!

کشاورز پیر با خوشحالی گفت: میوه دادن این درخت چقدر سریع است!

فَأعْجَبَ أنَوشِروانَ کلَامُهُ وَ أمَرَ مَرَّة ثانيةً أنْ يُعْطی الفَلّاحُ ألفَ دينارٍ آخَرَ.

سخن او انوشیروان را به شگفتی آورد. (انوشیروان از سخن او خوشش آمد.) و دوباره دستور داد هزار دینار دیگر به او داده شود.

ما مِن رَجُلٍ يَغْرِسُ غَرْساً إلّ كَتَبَ اللهُ لَهُ مِنَ الأجرِ قَدْرَ ما يَخْرُجُ مِنْ ثَمَرِ ذٰلِكَ الْغَرْسِ.  رَسولُ اللّهِ (ص)

هیچ کسی نیست که نهالی را بکارد مگر اینکه خدا به اندازه آنچه از ثمر (ميوهٔ) آن درخت بیرون آید، برایش بنویسد. «پیامبر خدا (ص)»

هُما يَغرِسانِ فَسائِلَ في بِدايَةِ حَياتِهِمَا الْجَديدَةِ.

آنها در آغاز زندگی جدید خود در حال کاشت [درخت] هستند.

أ. أجِبْ عَنِ الْأسْئلةِ التّاليَةِ مُسْتَعينا بِالنَّصِّ.

أ. با کمک متن به پرسش های زیر پاسخ بده.

1- ما قالَتِ الشَّيْماءُ لِلْمُسْلِمينَ حينَ وَقَعَتْ فِي الْأسْرِ؟

1- هنگامی که شیما در اسارت افتاد به مسلمانان چه گفت؟

قالَتْ لَهُم: إنّی لَأُختُ النَّبیِّ مِنَ الرَّضاعَهِ.

به ایشان گفت: من خواهر رضاعی پیامبرم.

2- كمْ ديناراً أمَرَ أنَوشِروانُ أن يْعطی الْفَلّاحُ؟

2- انوشیروان فرمود چند دینار به برزگر داده شود؟

أَمَرَ أَنْ یُعْطیٰ لِلْفَلّاح أَلْفَ دینارٍ.

فرمود که هزار دینار به کشاورز داده شود.

3- مِنْ أيِّ شَيءٍ انزَعَجَ رَسولُ اللهِّ؟

3- فرستاده خدا از چه چیزی آزرده شد؟

انزَعَجَ رَسولُ اللهِ حینَما رأی لم یُقبّل الرّجلُ إلّا إبنه.

فرستاده خدا هنگامی که دید مرد تنها پسرش را بوسید آزرده شد.

4- ماذا كانَ يغْرِسُ الفَلّاحُ العَجوزُ؟

4- برزگر سالخورده چه چیزی را می کاشت؟

کان الفَلّاح یَغْرِسُ فَسیلَهَ جَوْز.

پدر در آغاز پسرش را بوسید.

5- مَن قَبلَ الوْالدُ فِي البِدايةِ؟

5- پدر در آغاز چه کسی را بوسید؟

قَبَّلَ الأَبُ إبنه فِی البِدایَهِ.

پدر در آغاز پسرش را بوسید.

6- مَنْ هيَ الشَّيماءُ؟

6- شیما کیست؟

إنّها أُختُ النَّبیِّ مِنَ الرَّضاعَهِ.

او خواهر شیری پیامبر است.

ب. عَيِّنِ الصَّحيحَ وَ الخَطأَ حَسَبَ الحَقيقَةِ.

ب. درست و نادرست را بر حسب واقع شناسایی کن.

1- دَعَتِ الشَّيْماءُ قَبيلَتَها إِلَی الْاِسْلامِ بَعْدَ أَنْ أَعتَقَهَا النَّبيُّ (ص).

1- درست

شیما پس از اینکه پیامبر او را آزاد کرد قبیله اش را به اسلام فراخواند.

2- لَوْ كانَ النَّبيُّ (ص) فظَّا لَانفَضَّ النّاسُ مِنْ حَوْلِهِ.

2- درست

اگر پیامبر تندخو بود مردم از پیرامونش پراکنده می شدند.

3- اَلِإهْتِمامُ بِغَرْسِ الْأشَجارِ واجِبٌ عَلیٰ کُلِّ فَرْدٍ مِنّا.

3- درست

توجه به کاشت درختان بر هر فردی از ما بایسته است.

4- كانَ أَنوشِروانُ أَحَدَ مُلوكِ إيران قَبْلَ مِئَةِ سَنَةٍ.

4- نادرست

انوشیروان یک صد سال پیش یکی از پادشاهان ایران بود.

5- تُثْمِرُ شَجَرَةُ الْجَوزِ بَعْدَ سَنَتَينِ عادَةً.

5- نادرست

درخت گردو معمولا پس از دو سال بار می دهد.

6- كانَ النَّبيُّ يُحِبُّ الْأطفالَ.

6- درست

پیامبر کودکان را دوست می داشت.

اِختَبِر نَفسَکَ. تَرجِم العِباراتِ التّالَۀَ؛ ثُمَّ عَیِّنِ المُستثنی وَ المُستَثنی مِنهُ.

خودت را بیازمای: آنچه را می آید ترجمه کن؛ سپس مستثنا و مستثنا منه را شناسایی کن.

1- (... کُلُّ شَیءٍ هالِکٌ إلّا وَجهَهُ ...)   اَلقَصَص: 88

1- هر چیزی به جز چهره او نابود شدنی است.

مستثنی: وَجهَ

مستثنی منه: کُلُّ شَیءٍ

2- فَسَجَدَ المَلائِکَهُ کُلُّهُم اَجمَعونَ إلّا ابلیسَ استَکبَرَ وَ کانَ مِنَ الکافِرینَ)  ص: 73 و 74

2- پس همه فرشتگان باهم سجده کردند؛ به جز شیطان که خود را بزرگ یافت و از بی دینان بود[شد].

مستثنی: إبلیسَ

مستثنی منه: المَلائکَهُ

3- کُلُّ عَینٍ باکِیَهٌ یَومَ القیامَهَ إلّا ثَلاثَ أَعیُنٍ: عَینٌ سَهِرَت فِی سَبیلِ اللهِ؛ وَ عَینٌ  غُضَّت عَن مَحارِمِ اللهِ؛ وَ عَینٌ فاضَت مِن خَشیَهِ اللهِ.  رَسول الله (ص)

3- هر چشمی روز رستاخیز گریان است، به جز سه چشم: چشمی که در راه خدا بیدار مانده و چشمی که از محارم بر هم نهاده شده و چشمی که از پروای خدا لبریز شده است.

مستثنی: ثَلاثَ أعیُن

مستثنی منه: کُلُّ عَینٍ

4- کُلُّ وعاءٍ یَضیقُ بِما جُعِلَ فیهِ إلّا وِعاءَ العِلمِ؛ فَانَّهُ یَتَّسِعُ بِهِ. اَلإمامُ عَليّ (ع)

4- هر ظرفی با آنچه در آن نهاده شده تنگ می شود، به جز ظرف دانش؛ زیرا به کمک آن فراخ می شود.

مستثنی: وِعاءَ العِلمِ

مستثنی منه: کُلُّ وِعاءٍ

5- کُلُّ شَیءٍ یَرخُصُ إذا کَثُرَ إلّا الأدَبَ؛ فَأنَّهُ إذا کَثُرَ غَلأ.  مَثَل عَرَبيّ

5- هر چیزی به جز ادب هر گاه فراوان شود ارزان می شود؛ زیرا ادب هر گاه زیاد شود پر بها می شود.

مستثنی: الأدَبَ

مستثنی منه: کُلُّ شَیءٍ

6- لا تَعْلَمُ زَميلاتي اللُّغَةَ الْفَرَنسيَّةَ إلّا عَطيَّةَ.

6- هم شاگردیانم به جز عطیه زبان فرانسه نمی دانند.

مستثنی: الأدَبَ

مستثنی منه: کُلُّ شَیءٍ

7- حَلَّ الطُّلّابُ مَسائِلَ الرّياضيّاتِ إلّا مَسأَلَةً.

7- دانش آموزان به جز یک مسئله [همه] مسایل ریاضی را حل کردند.

مستثنی: مَسأَلَهً

مستثنی منه: مَسائِلَ الرّیاضیّاتِ

اِختَبِر نَفسَکَ. تَرجِمِ العِباراتِ التّالیهَ.

خودت را بیازمای؛ عبارات زیر را ترجمه کن.

1- (وَ مَا الحیاهُ الدُّنیا إلّا لَعِبٌ وَ لَهوٌ ...) اَلأنعام: 32

1- و زندگی دنیا تنها بازی و سرگرمی است.

2- (لا یَبأَسُ مِن رَوحِ اللهِ إلّا القَومِ الکافِرونَ) یوسُف: 87

2- کسی به جز قوم کافران از رحمت خدا ناامید نمی شود.

3- (إنَّ الإنسانَ لَفی خُسرٍ إلّا الَّذینَ آمَنوا وَ عَمِلوُا الصّالِحاتِ ...) اَلعَصر: 2 و 3

3- همانا انسان در زیان است به جز آنان که ایمان آوردند و کارهاى نیک انجام دادند.

4- حَضَرَ جَميعُ الطُّلّابِ في صالَةِ الإمْتِحاناتِ إلّا جَواداً.

4- همه دانش آموزان به جز جواد در سالن امتحانات حاضر شدند.

5- شارَكْتُ في جَميعِ الْمُبارَياتِ إلّا كُرَةَ الْمِنضَدَةِ.

5- در همه مسابقات به جز تنیس روی میز شرکت کردم.

6- قَرَأتُ الکِتابَ إلّا مَصادِرَهُ.

6- کتاب تاریخی به جز منابعش را خواندم.

7- اِشتَرَیتُ أَنواعَ الفاکِهَهِ إلّا أَناناسَ.

7- انواع میوه به جز آناناس را خریده ام.

اِبْحَثْ عَنْ كَلِمَةٍ مُناسِبَةٍ لِلتَّوضيحاتِ التّاليَةِ في مُعْجَمِ الدَّرسِ.

1- صَبيٌّ قَبْلَ سِنِّ الْبُلوغِ.

2- جَعَلَهُ حُرّا وَ أخْرَجَهُ مِنَ العُبوديَّةِ.

3- اَلرَّجُلُ أَوِ الْمَرْأَةُ الْکَبيرَةُ فِي السِّنِّ.

4- قطِعَةٌ مِنْ قُماشٍ يُلبْسُ فوْقَ المَلابسِ، كَالعَباءةِ.

5- ثَمَرَةٌ قِشْرُها صُلْبٌ وَ غَيرُ صالِحٍ لِلأكْلِ، يُكْسَرُ لِتَناوُلِها.

در واژه نامه درس به دنبال واژه مناسبی برای توضیحات زیر بگرد.

1- الیافِع / الأمرَد

کودکی پیش از سنّ بلوغ.

2- أعتَقَ

او را آزاد کرد [قرار داد] و از بردگی درآورد.

3- العَجوز

مرد یا زن بزرگسال.

4- الرّداء

تکه ای پارچه که مانند چادر روی لباسها پوشیده می شود.

5- الجوز

میوه ای که پوستش سخت است و نامناسب برای خوردن است؛ برای خوردنش شکسته می شود.

اِقْرَأ النَّصَّ التّاليَ؛ ثُمَّ عَيِّنْ ترجَمَةَ الکَلِماتِ الحَمْراءِ

دَخَلَ رَسولُ اللّهِ (ص) في مَسْجِدٍ. کانَ في الْمَسْجِدِ جَماعَتانِ.

جَماعَةٌ يَتَفَقَّهونَ، وَ جَماعَةٌ يَدْعونَ اللهَ وَ يَسألونَهُ.

پيامبر خدا وارد مسجدی شد. دو گروه در مسجد بودند.

گروهی دانش فرا می گرفتند و گروهی به درگاهِ خدا دعا می کردند و از او درخواست می کردند.

فَقالَ: کِلَا الْجَماعَتَينِ إلَی خَيْرٍ. أمّا هؤلاءِ فَيَدْعونَ اللهَ؛

پس [ايشان] فرمودند: هر دو گروه در راه خوبی هستند. امّا اينها به درگاهِ خدا دعا می کنند؛

وَ أمّا هؤلاءِ فَيَتَعَلَّمونَ وَ يُفَقِّهونَ الْجاهِلَ. هؤلاءِ أفضَلُ. بِالتَّعلیمِ أُرسِلتُ.

و امّا اينان دانش فرا می گيرند و نادان را دانا می کنند. اينان برترند.

[من] برای ياد دادن برانگيخته شده ام.

ثُمَّ قَعَدَ مَعَهُم.

سپس با آنها نشست.

وَ الْآنَ أجِبْ عَمّا يلَي حَسَبَ النَّصِّ.

1- لِماذا جاءَتْ کلمَةُ «مَسْجِدٍ» في المَرَّةِ الْأُولیٰ بِدونِ ألَ وَ في المَرَّةِ الثّانيةِ مَعَ ألَ؟

2- ما هوَ نوْعُ هٰذِهِ الکلِماتِ؟

اَلتَّعْليم: .........................   الَجْاهِل: .........................   الْأَفضَل: .........................

3- اُکْتُبْ نَوْعَ هٰذَينِ الْفِعْلَينِ وَ صيغَتَهُما وَ بابَهُما.

يتَفَقَّهونَ:

أُرْسِلْتُ:

4- أعْرِبِ الکلماتِ الَّتي تحْتَها خَطٌّ:

اللّهِ: .........................          اللّهِ: .........................          خَيْرٍ: .........................

الجاهلَ: .........................     أفضلُ: .........................

5- اکتُبْ مُترَادِفَ «جَلَسَ» وَ «بُعِثتُ» وَ «أحْسَنُ» فِي النَّصِّ.

6- اُکْتُبْ جَمْعَ التَّکسيرِ لِهٰذِهِ الْأسماءِ: «رَسول» وَ »جاهِل» وَ «أَفضَل» وَ «تَعليم».

متن زیر را بخوانید و سپس ترجمه کلمات قرمز رنگ را بنویسید.

يَتَفَقَّهونَ: دانش فرا می گرفتند

يَسألونَ: درخواست می کردند

کِلَا: هر دو

يُفَقِّهونَ: دانا می کنند

أُرسِلتُ: برانگيخته شده ام

قَعَدَ: نشست

و اکنون بر حسب متن به آنچه می آید پاسخ بده.

1- چرا واژه «مسجد» بار نخست بدون «ال» و بار دوم با «ال» آمده است؟

زیرا کلمه مسجد بار اوّل ناشناس بود، یا به اصطلاح نکره بود و بار دوم، شناخته شده، یعنی به اصطلاح معرفه است.

2- التَّعلیم: مصدر باب تفعیل

الجاهِل: اسم فاعل

الأفضَل: اسم تفضیل

3- نوع این دو فعل و صیغه آن دو و بابشان را بنویس.

یَتَفَقَّهونَ: فعلٌ مضارعٌ معلومٌ للغائبینَ من باب تفعّل

أُرسِلتُ: فعلٌ ماضٍ للمتکلم وحده مجهول من باب افعال

4- اعراب واژگانی را که زیرششان خط است بازگو کن.

اللهِ: مضاف الیه و مجرور

اللهَ: مفعول به و منصوب

خَیرٍ: مجرور به حرف جرّ

الجاهِلَ: مفعول به و منصوب

أفضَلُ: خبر و مرفوع

5- مترادف «جَلَسَ» وَ «بُعِثتُ» و «أحسَنُ» در متن را بنویس.

قعَدَ (نشست)

أُرسلتُ (فرستاده شدم)

أَفضَل (برتر)

6- جمع شکسته برای این اسمها را بنویس.

رَسول: ج رُسُل

جاهِل: ج جُهّال

أفضَل: ج أفاضل

تَعلیم: ج تعالیم

عَيِّنِ الْکَلِمَةَ الْغَريبَةَ في کُلِّ مَجموعَةٍ مَعَ بَيانِ السَّبَبِ.

1- الَيْافِع         اَلشّابّ       اَلْأَمْرَد         اَلْعَجوز        اَلْوِعاء

2- اَلرَّصيد        الرِّداء        اَلْفُستان      اَلْقَميص     اَلسِّرْوال

3- الْأفَراس       اَلْقَصير       الکِلاب       اَلذِّئاب        الْأُسُود

4- الْإخْوَة        الْأمُّهات      الَأجْداد      اَلْبار           الْأَخَوات

5- اَلْقِشْر         الْفَظّ         الْجِذْع        الغُصْن       اَلثَّمَر

6-الَفُستُق        الْجَوْز        النَّوْم         اَلْعِنَب        اَلتُّفّاح

واژه ناهماهنگ را در هر مجموعه با بیان سبب شناسایی کن.

1- الَيْافِع (جوان کم سال)      اَلشّابّ (جوان)     اَلْأَمْرَد (نوجوان بی ریش)      اَلْعَجوز (پیر)        اَلْوِعاء (ظرف)

جواب: اَلْوِعاء

2- اَلرَّصيد (اعتبار مالی)    الرِّداء (بالا پوش)     اَلْفُستان (پیراهن زنانه)    اَلْقَميص (پیراهن)   اَلسِّرْوال (شلوار)

جواب: اَلرَّصيد

3- الْأفَراس (اسب ها)     اَلْقَصير (کوتاه)      الکِلاب (سگ ها)     اَلذِّئاب (گرگ ها)      الْأُسُود (شیرها)

جواب: اَلْقَصير

4- الْإخْوَة (برادران)      الْأمُّهات (مادران)     الَأجْداد (نیاکان)      اَلْبار (چاه ها)         الْأَخَوات (خواهران)

جواب: اَلْبار

5- اَلْقِشْر (پوست)       الْفَظّ (تندخو)         الْجِذْع (تنه)        الغُصْن (شاخه)       اَلثَّمَر (میوه)

جواب: الْفَظّ

6-الَفُستُق (پسته)        الْجَوْز (گردو)        النَّوْم (خواب)         اَلْعِنَب (انگور)        اَلتُّفّاح (سیب)

جواب: النَّوْم

ضَع المُتَرادِفاتِ وَ المُتَضادّاتِ في مَکانِهَا المُناسِبِ.

غَلا   اَلشِّراء   اِتَّسَعَ   قَدَرَ   اَلدّاء   اَلصَّبيّ   راحَ   اَلْأَعوام   أَعْطی   اَلرَّوْح   صارَ   اَلشِّمال   البَيع   رَخصَ   ذَهَبَ   اَلسِّنينَ   أصْبَحَ   اَلرَّحْمَة   اَليَمين   المَرَض   اِسْتَطاعَ   أخَذَ   اَلوَلدَ   ضاقَ

کلمات مترادف و متضاد را در مکان مناسب خود قرار دهید.

غَلا (گران شد)  ≠  رَخُصَ (ارزان شد)           الشِّراء (خرید)  ≠  البَیع (فروش)

اتَّسَعَ (فراخ شد)  ≠  ضاقَ (تنگ شد)           أعطَی (داد)  ≠  أخَذَ (گرفت)

الشَّمال (راست)  ≠  الیَمین (چپ)               قَدَرَ(توانست) = اِستَطاعَ

الدَّاء (بیماری)  =  المَرَض                          الصَّبیّ (کودک)  =  الوَلَد (فرزند)

راحَ (رفت)  =  ذَهَبَ                                  الأعوام  (سالها)  =  السِّنین

الرَّوح (رحمت)  =  الرَّحمَه                          صارَ (گشت)  =  أصبَحَ

أ. تَرْجِمِ الْاَفعالَ.

1. تَقْتَرِحْنَ: پيشنهاد می دهيد      رَجاءً، اِقْتَرِحْنَ: ..................

2. تَبتَعِدُ: دور می شوی               لا تَبتَعِدْ: ..................

3. تُسْرِعُ: می شتابی                  أسْرِعِ: ..................

4. يَعْتَذِرُ: پوزش می خواهد         أعَتْذَرِ: ..................

5. قاتَلَ: جنگيد                         لا يُقاتِلْ: ..................

6. اسْتَهْلَكَ: مصرف کرد             ما اسْتَهْلَکْنا: ..................

7. اِنْفَتَحَ: گشوده شد                 لَمْ يَنْفَتِحْ: ..................

8. تَظاهَرَ: وانمود کرد                 لا نَتَظاهَرُ: ..................

9. تَوَکَّلَ: توکّل کرد                    سَنَتَوَکَّلُ: ..................

10. عَلِّم: آموزش بده                  عَلِّمْني: ..................

11. يَرْجِعُ: بر می گردد                 لنْ يَرْجِعَ: ..................

12. يَنْجَحُ: موفّق می شود           لِيَنجَحْ: ..................

ب. تَرْجِمِ الْأسماءَ.

کَبُرَ: بزرگ شد                     اَلْکَابِر: ..................

2. نَدِمَ: پشيمان شد            اَلنّادِمونَ: ..................

3. عمِلَ: کار کرد                 اَلمَعْمَل: ..................

4. نَصَر: ياری کرد                اَلمَنصورات: ..................

5. شَجَّعَ: تشويق کرد           اَلمُشَجِّعَة: ..................

6. عَيَّنَ: مشخّص کرد          اَلمُعَيَّن: ..................

7. اِحتَفلَ: جشن گرفت       اَلإحْتِفالات: ..................

8. اِسْتَمَعَ: گوش فرا داد       اَلمُسْتَمِعينَ: ..................

9. غَفَرَ: آمرزيد                   اَلغَّفار: ..................

10. لعِبَ: بازی کرد              اَلمَلاعِب: ..................

11. صَغُرَ: کوچک شد            الَصُّغْریٰ:..................

12. دَرَّسَ: درس داد            اَلتَّدْريس: ..................

أ. فعلها را ترجمه کن.

1. تَقْتَرِحْنَ: پيشنهاد می دهيد      رَجاءً، اِقْتَرِحْنَ: لطفا پیشنهاد دهید

2. تَبتَعِدُ: دور می شوی               لا تَبتَعِدْ: دور نشو

3. تُسْرِعُ: می شتابی                  أسْرِعِ: بشتاب

4. يَعْتَذِرُ: پوزش می خواهد         أعَتْذَرِ: پوزش می خواهم

5. قاتَلَ: جنگيد                         لا يُقاتِلْ: نباید بجنگد

6. اسْتَهْلَكَ: مصرف کرد             ما اسْتَهْلَکْنا: مصرف نکردیم

7. اِنْفَتَحَ: گشوده شد                 لَمْ يَنْفَتِحْ: گشوده نشد؛ گشوده نشده است

8. تَظاهَرَ: وانمود کرد                 لا نَتَظاهَرُ: وانمود نمی کنیم

9. تَوَکَّلَ: توکّل کرد                    سَنَتَوَکَّلُ: توکل خواهیم کرد

10. عَلِّم: آموزش بده                  عَلِّمْني: به من آموزش بده

11. يَرْجِعُ: بر می گردد                 لنْ يَرْجِعَ: برنخواهد گشت

12. يَنْجَحُ: موفّق می شود           لِيَنجَحْ: باید موفق شود

ب. اسم ها را ترجمه کن.

کَبُرَ: بزرگ شد                     اَلْکَابِر: بزرگتران

2. نَدِمَ: پشيمان شد            اَلنّادِمونَ: پشیمان ها

3. عمِلَ: کار کرد                 اَلمَعْمَل: کارگاه

4. نَصَر: ياری کرد                اَلمَنصورات: یاری شدگان

5. شَجَّعَ: تشويق کرد           اَلمُشَجِّعَة: تشویش کننده

6. عَيَّنَ: مشخّص کرد          اَلمُعَيَّن: مشخص شده

7. اِحتَفلَ: جشن گرفت       اَلإحْتِفالات: جشن [گرفتن] ها

8. اِسْتَمَعَ: گوش فرا داد       اَلمُسْتَمِعينَ: گوش فرادهندگان

9. غَفَرَ: آمرزيد                   اَلغَّفار: بسیار آمرزنده

10. لعِبَ: بازی کرد              اَلمَلاعِب: ورزشگاه ها

11. صَغُرَ: کوچک شد            الَصُّغْریٰ: کوچک تر

12. دَرَّسَ: درس داد            اَلتَّدْريس: درس دادن

عَيِّنِ الْمَحَلَّ الْإعرابيَّ لِلْکَلِماتِ الَّتي تَحتَها خَطٌّ.

1- مُداراةُ النّاسِ نِصفُ الْإيمانِ.

2- عَدوٌّ عاقلِ خَيرٌ مِن صَديقٍ جاهِلٍ.

3- يا حَبيبي، لا تقُلْ کَلاماً إلَّا الحَقَّ أبَدَاً.

4- اَلْعِلْمُ فِي الصِّغَر کَالنَّقشِ فِي الْحَجَرِ.

5- أَضعَفُ الناّسِ مَنْ ضَعُفَ عنَ کِتمانِ سِرِّهِ.

نقش واژگانی را که زیر آنها خط است شناسایی کن.

1- نرم‌خویی با مردم نیمی از ایمان است.

مُداراهُ: مبتدا

النّاسِ: مضاف الیه

نِصفُ: خبر

الْإیمان: مضاف الیه

2- دشمن خردمند بهتر از دوست نادان است.

عَدوٌّ: مبتدا

عاقلٌ: صفت

خَیرٌ: خبر

صَدیقٍ: مجرور به حرف جرّ

جاهِلٍ: صفت

3- ای دوست، هرگز سخنی به جز حق را نگو.

کَلاماً: مفعول

الحَقَّ: مستثنی

4- دانش در خردسالی مانند نقش در سنگ است.

النَّقشِ: مجرور به حرف جرّ

الْحَجَرِ: مجرور به حرف جرّ

5- ضعیف ترین مردم کسی است که از پوشاندن رازش ناتوان باشد.

أَضعَفُ: مبتدا

الناّسِ: مضاف الیه

کِتمانِ: مجرور به حرف جرّ

سِرّ: مضاف الیه

أ. اِبْحَثْ عَنِ الأسماءِ التّاليَةِ في ما يَلي.

(اِسمِ الْفاعِلِ وَ اسْمِ الْمَفعولِ وَ اسْمِ الْمُبالَغَةِ وَ اسْمِ التَّفضيلِ وَ اسْمِ الْمَکانِ)

1- (... إنَّ النَّفسَ لَـأمّارَةٌ بِالسّوءِ ...) یوسُف: 53

2- اِعْلَمْ بِأنَّ خَيْرَ الأخوانِ أقدَمُهُم.

3- أکْبَرُ الْحُمقِ الإغراقُ فِي الْمَدحِ وَ الذَّمِّ.

4- طَلَبُ الْحاجَةِ مِنْ غَيْرِ أهلِها أشَدُّ مِنَ المُوتِ.

5- قُمْ عَنْ مَجلِسِكَ لِأبیکَ وَ مُعَلَّمِکَ وَ إن کُنتَ أمیراً.

6- يَومُ الْعَدلِ عَلَی الظّالِمِ أشَدُّ مِن یَومِ الجَورِ عَلَی المَظلومِ.

ب. أَعْرِبْ ما أُشيرَ إلَيهِ بِخَطٍّ.

أ. اسم های زیر را در عبارات داده شده پیدا کنید.

(اسم فاعل، اسم مفعول، اسم مبالغه، اسم تفضیل، اسم مکان)

1- همانا نفس به بدی بسیار دستوردهنده است.

الأمّارَه: اسْمِ المُبالغَهِ

2- بدان که  بهترین برادران کهن ترینشان است.

خَیْر: اسْمِ التفَّضیلِ

أقدَم: اسْمِ التفَّضیلِ

3- درخواست نیاز از نااهلش، سخت تر از مرگ است.

أشَدّ: اسْمِ التفَّضیلِ

5- اگرچه فرمانده باشی، برای پدرت و آموزگارت از نشستنگاهت برخیز.

مَجلِسِ: اسْمِ المَکانِ

مُعَلِّمِ: اسِمِ الفْاعِلِ