متن درس «آیینه»:

درس سوم

آیینه

آرایه ادبی:

ديگران زبان نقد او و مانند پنجرهايی هستند ß   تشبیه »ديگران به زبان و پنجره تشبیه شده اند»

خوبی و عیب ß   تضاد

آن ها مثل آيینه ß   تشبیه

آينه چون نقش تو بنمود راست             خود شکن، آيینه شکستن خطاست

زمانی که آينه) دوستت) عیب های تو را به تو گفت، خودت را اصلاح کن و نبايد آينه را بشکنی.

مفهوم بیت:

دوستت را از خود مرنجان

آرایه ادبی:

آينه ß   منظور دوست

 راست، خطا  ß  متضاد

خود شکن ß   کنايه از اصلاح کردن خود

شعر «کار و شایستگی» و معنی شعر:

شعر

کار و شایستگی

• شاعر: پروين اعتصامی
• قالب شعر: قطعه
• اثر: ديوان قصايد

جوانی، گه کار و شايستگی است                        گه خودپسندی و پندار نیست

جوانی، هنگام کار کردن است و زمان غرور و خیال پردازی نیست.

چو بفروختی، از که خواهی خريد؟                     متاع جوانی به بازار نیست

وقتی جوانی را از دست دادی، هرگز نمی توانی آن را بخری زيرا کالای با ارزش جوانی در بازار نیست.

آرایه ادبی:

متاع جوانی ß   تشبیه »جوانی به کالا تشبیه شده است»

بفروختی، متاع، بازار، خريد ß   مراعات نظیر

غنیمت شمر، جز حقیقت مجوی                       که باری است فرصت، دگر بار نیست

قدر فرصت ها را بدان و فقط به دنبال حقیقت باش زيرا فرصت يک بار برای انسان پیش می آيد.

مپیچ از ره راست، بر راه کج                   چو در هست، حاجت به ديوار نیست

از راه راست منحرف نشو. وقتی در هست چرا از ديوار بالا می روی؟

مفهوم بیت:

به سمت کارهای بد و ناشايست نرو

آرایه ادبی:

راست، کج ß    متضاد

 مپیچ از ره راست ß    کنايه از منحرف شدن

در، ديوار ß    مراعات نظیر

ز آزادگان، بردباری و سعی                    بیاموز، آموختن عار نیست

از انسان های آزاده، صبر و تلاش بیاموز زيرا آموختن، عیب و زشت نیست.

به چشم بصیرت به خود در نگر                          تو را تا در آيینه، زنگار نیست

تا زمانی که دلت دچار گناه و آلودگی نشده، از روی آگاهی به خود نگاه کن »به خودشناسی بر«.

آرایه ادبی:

آيینه ß   منظور دل

همی دانه و خوشه، خروار شد               ز آغاز، هر خوشه خروار نیست

هر دانه ای اول به خوشه و بعد به خروار تبديل می شود.  از اول هر خوشه، خروار نبوده است.

مفهوم بیت:

انسان ها برای رسیدن به هدف بايد اندک اندک و گام به گام قدم بردارند.

آرایه ادبی:

بیت مورد نظر يادآور ضرب المثل ß   قطره قطره جمع گردد وانگهی دريا شود.

همه کار ايام، درس است و پند                         دريغاً که شاگرد هشیار نیست

همۀ کار روزگار، درس و پند دادن است. افسوس که شاگرد هوشیار و آگاهی وجود ندارد.

آرایه ادبی:

درس، شاگرد ß    مراعات نظیر

معنی واژگان درس «آیینه»:

دانش ادبی: پرسش انکاری:

پرسش انکاری

پرسش انکاری:

پرسشی است که سوال، مثبت است ولی جواب آن، منفی است. در پرسش انکاری، مقصود گوينده تاکید بر سوال است.

در اين پرسش، شنونده به سوال پاسخ نمی دهد؛ زيرا هم پرسش گر و هم مخاطب، جواب آن را می دانند و معمولا برای تاکید بیشتر، مطرح می شود.

به عنوان مثال :

که تواند که دهد میوۀ الوان از چوب ؟ ß    »جواب: هیچ کس نمی تواند»

کجا دانند حال ما، سبک ساران ساحل ها؟ ß    »جواب: حال ما را نمی دانند»

چه کسی گفته است که بدون زحمت می توان موفق شد؟ ß    «جواب: هیچ کس نگفته است»

چه کسی می تواند از عهدۀ شکر نعمت های خدا بر آيد؟ ß    » جواب: هیچ کس نمی تواند»

کدام دانش آموزی روز جمعه به مدرسه می رود؟  ß    «جواب: هیچ دانش آموزی نمی رود»

نثر روان «حکایت: باغبان نیک اندیش»:

حکایت

باغبان نیک اندیش

خسرو گفت: ای پیرمرد، در موسم کهن سالی و فرتوتی، کار ايّام جوانی، پیشه کرده ای.

پادشاه گفت: «ای پیرمرد، در زمان پیری کارهای دورۀ جوانی را انجام می دهی».

وقت آن است که دست از اين میل و آرزو برداری و درخت اعمال نیک در بهشت بنشانی.

وقت آن رسیده که اين کارهای دنیا را کنار بگذاری و کارهای شايسته ای را انجام دهی تا به بهشت بروی.

مفهوم بند:

ترک دنیا و جمع کردن پاداش اعمال معنوی

آرایه ادبی:

درخت، بنشانی ß   مراعات نظیر

درخت اعمال نیک  ß   تشبیه «اعمال به درخت تشبیه شده است»

چه جای اين حرص و هوس باطل است؟ درختی که تو امروز نشانی، میوه ی آن کجا توانی خورد؟

تو با اين پیری نبايد به دنبال کارهای بیهوده باشی. چون تو، تا زمان بزرگ شدن اين درخت و محصول دادن آن، زنده نمی مانی و ثمر و نتیجۀ آن را نخواهی ديد.

آرایه ادبی:

درختی که تو امروز نشانی، میوه ی آن کجا توانی خورد؟ ß   پرسش انکاری (استفهام انکاری(

باغبان پیر و پاک دل گفت: «ديگران نشاندند، ما خورديم؛ اکنون ما بنشانیم تا ديگران خورند.»

باغبان پیر و مهربان گفت: ديگران، قبل از ما زحمت ها کشیده اند و ما حاصل زحمت آن ها استفاده کرديم، الآن ما می کاريم تا آيندگان از آن ها، استفاده کنند.