ابیات درس «پرتوِ امید» و معنی ابیات:

درس هفتم

پرتوِ اُمید

• اثر: دیوان شمع
• شاعر: حافظ
• قالب شعر: غزل

يوسف گمگشته، باز آيد به کنعان، غم مخور                  کلبۀ احزان، شود روزی گلستان، غم مخور

گمشدۀ تو دوباره به سرزمین خود برمی گردد و خانۀ غم و اندوه، دوباره به شادی تبديل می شود، نگران نباش.

آرایه ادبی:

يوسف، کنعان  ß  مراعات نظیر

کل بیت ß   تلمیح به داستان حضرت يوسف (ع)

ای دل غم ديده، حالت به شود، دل بد مکن                  وين سر شوريده، باز آيد به سامان، غم مخور

ای دل درد کشیده، ناراحت نباش حالت بهتر می شود و آشفتگی های فکری تو آرام و قرار پیدا می کند.

آرایه ادبی:

ای دل غمديده ß   تشخیص

شوريده، سامان ß   متضاد

دل بد مکن ß   کنايه از نگران نباش

دور گردون، گر دو روزی بر مراد ما نرفت                        دائماً يکسان نباشد حال دوران، غم مخور

اگر گردش روزگار، چند روزی مطابق میل ما نبود ناراحت نباش زيرا گردش روزگار همیشه يکسان نیست.

آرایه ادبی:

واج آرايی  ß   در حرف «ر»

هان مشو نومید! چون واقف نه ای از سر غیب              باشد اندر پرده، بازی های پنهان، غم مخور

نا امید نباش زيرا از اسرار غیب، آگاهی نداری و بازی های پنهان زيادی پشت پردۀ خلقت وجود دارد.

ای دل ار سیل فنا بنیاد هستی برکند                چون تو را نوح است کشتیبان، ز توفان غم مخور

ای انسان اگر نابودی مثل سیل، تمام دنیا را نابود کند غصه نخور زيرا کسی مثل حضرت نوح،» خدا« کشتیبان و مراقب تو است.

آرایه ادبی:

ای دل  ß  تشخیص

سیلِ فنا  ß  تشبیه فنا و نابودی به سیل

بنیاد هستی برکَنَد ß  کنايه از نابودی

کل بیت ß  تلمیح به داستان حضرت نوح (ع)

در بیابان گر به شوق کعبه، خواهی زد قدم                   سرزنش ها گر کند خار مغیلان، غم مخور

اگر به اشتیاق خانۀ خدا قدم در بیابان گذاشتی، از سرزنش های درختچه های خاردار ناراحت نباش.

معنی دیگری از بیت بالا:

کسی که هدفش کعبه است و مقصود به اين بزرگی دارد، اگر در بیابان دچار سختی شود، ناراحت و نا امید نمی شود.

گرچه منزل، بس خطرناک است و مقصد، بس بعید                  هیچ راهی نیست، کان را نیست پايان، غم مخور

اگرچه استراحت گاه های بین راه، خطرناک است و مقصد بسیار دور است، غصه نخور زيرا هیچ راهی نیست که پايان نداشته باشد.

آرایه ادبی:

منزل، مقصد، راه ß   مراعات نظیر

حافظا! در کنج فقر و خلوت شب های تار                      تا بود وردت دعا و درس قرآن، غم مخور

ای حافظ در لحظه های فقر و تنگ دستی، به دعا و قرآن پناه ببر و غصه نخور.

آرایه ادبی:

ورد، دعا، قرآن ß   مراعات نظیر

حافظا  ß   تخلص

معنی واژگان درس «پرتوِ امید»:

دانش زبانی: تخلّص:

تخلّص

تخلص:

اسمی است که شاعر برای خود در نظر می گیرد و معمولا در پايان شعرش می آورد. تخلص، نامِ شعریِ شاعر است. به عنوان مثال :

سعديا مرد نکونام نمیرد هرگز               مرده آن است که نامش به نکويی نبرند

«سعدی: تخلص»

شهريارا بی حبیب خود نمی کردی سفر              اين سفر، راه قیامت می روی، تنها چرا

«شهريار: تخلص»

زهد نظامی که طريقی خوش است                    زير نشینِ علم زرکش است

«نظامی: تخلص»