جواب فصل 5 علوم و معارف دفاع مقدس آمادگی دفاعی دهم

1) درباره چگونگی جذب، آموزش و اعزام نیروهای بسیجی در دوران دفاع مقدس تحقیق کنید و نتیجه را در کلاس گزارش دهید.

2) سبک زندگی، تحمل خطرات و سختی های زمان جنگ را توصیف کنید و به بحث بگذارید. (فیلم شماره 7 درس 4 را ببینید).

3) کشورهای محرک و حامی حکومت صدام را نام ببرید و اهداف آنها را بررسی کنید.

4) نقش سازمان های بین المللی به ویژه شورای امنیت سازمان ملل در برخورد با جنگ تحمیلی را به صورت گروهی مطالعه کنید. نتیجه را به کلاس ارائه دهید.

1) بر عهده دانش آموزان می باشد.

2) بر عهده دانش آموزان می باشد.

3) با شروع حمله عراق به ایران، در حالی كه بیش از ۸۰ كشور به صورت رسمی و غیر رسمی عراق را یاری می‌دادند جمهوری اسلامی ایران حتی از داشتن حق خرید سیم خاردار كه یك وسیله غیرنظامی محسوب می‌شد، محروم بود.در این مقاله به مناسبت هفته ی دفاع مقدس نگاهی داریم به حامیان صدام در جنگ تحمیلی به ایران:

الف) حامیان غربی و شرقی

آمریكا كه در جنگ عراق با ایران به عنوان محرک اصلی صدام برای جنگ با ایران به شمار می‌آمد، دو هدف را دنبال می‌كرد: هدف كوتاه‌مدت آمریكا، آزادسازی گروگان‌های خود پس از حمله ناكام به طبس و كودتای نوژه بود و دیگر اینكه آمریكا به دنبال مهار انقلاب اسلامی و جلوگیری از صدور انقلاب بود. برژینسكی مشاور امنیتی كارتر، شروع جنگ منطقه‌ای علیه ایران را راه حل مناسبی برای جلوگیری از صدور انقلاب دانست و عنوان كرد كه «آمریكا در مقابله با انقلاب ایران، باید تقویت دولت‌هایی را كه توان انجام عملیات نظامی علیه رژیم ایران را دارا هستند مورد توجه قرار دهد.» لذا او در یك ملاقات سری با صدام این باور را در وی به وجود آورد كه آمریكا به طور تمام قد حامی عراق است.

«گری سیك» عضو شورای امنیت ملی دولت آمریكا در زمان جیمی كارتر می‌گوید: پس از واقعه گروگانگیری در تهران، دیدگاه بسیار غالبی در آمریكا و به ویژه از طرف شخص برژینسكی (مشاور امنیت ملی رییس جمهور) وجود داشت كه ایران را باید به طور همه‌جانبه تنبیه كرد. بیانیه‌های عمومی كه او صادر می‌كرد، بر این مضمون تاكید داشتند كه آمریكا مانعی بر سر تحركات عراق بر ضد ایران نمی‌بیند.

تجهیز نظامی، تنها یك بعد از حمایت آمریكا از صدام در طول جنگ محسوب می‌شود. علاوه بر این دولت ایالات متحده‌ آمریكا، اعتباری به مبلغ ۸۴۰ میلیون دلار برای واردات مواد غذایی در اختیار عراق قرار داد تا در ادامه جنگ، اذهان داخلی عراق برضد جنگ با ایران تحریك نكند. همچنین از سوی آمریكا وامی به مبلغ یك میلیارد دلار برای خرید و به‌كارگیری توانایی ساخت سلاح به عراق واگذار شد.

خارج كردن عراق از لیست كشورهای حامی تروریسم، اقدام دیگری بود كه به تجهیز تسلیحاتی عراق كمك كرد. علاوه بر این، آمریكا عربستان را تشویق كرد تا با كاهش قیمت نفت، ایران را از مهم‌ترین منبع درآمد برای تأمین هزینه‌های جنگ، محروم كند.

در طول جنگ، صدام با دریافت بیش از ۶۰ میلیارد دلار از رژیم‌های غربی، نیازهای مالی اقتصاد وابسته خویش را تامین می‌كرد. آمریكا علاوه بر تجهیز عراق، با كارشكنی تلاش‌هایی را در جهت محكومیت ایران در سازمان‌های بین‌المللی و جلوگیری از انتقال صحبت‌های به حق مسئولین ایرانی به دیگر كشورها و سازمانهای بین المللی انجام می‌داد.حمایت دول غربی و در راس آن‌ها آمریكا از صدام، موجب شعله‌ور شدن آتش جنگ می‌شد.

آمار تجهیزات و حامیان صدام در جنگ هم به خوبی بازگو كننده نابرابری در جنگ است. به عنوان مثال در آستانه بازپس‌گیری «فاو» در اردیبهشت ۱۳۶۷، ارتش عراق حدود ۵ هزار دستگاه تانك، ۴۵۰۰ نفربر زرهی، ۵۵۰۰ عراده توپ، ۴۲۰ فروند هلی‌كوپتر و ۷۲۰ فروند هواپیمای جنگنده و بمب‌افكن آماده برای عملیات در اختیار داشت.

این خیل عظیم سیستم‌های تسلیحاتی، با حداقل ۳۰۰ فروند موشك زمین به زمین اسكاد بی‌، ساخت شوروی تجدید ساختار شده توسط آلمان‌ها و مقادیر زیادی مهمات شیمیایی صادراتی آمریكایی ـ اروپایی تكمیل می‌شد. حكومت بغداد با كسب این مقادیر عظیم از جنگ‌افزار‌های مدرن متعارف و غیر متعارف، توانست استعداد نیرو‌های زمینی ارتش خود را از ۲۷ لشگر در سال ۱۳۶۵، به ۵۰ لشكر در سال ۱۳۶۸، افزایش دهد.

علاوه بر آمریكا، برزیل، انگلیس و آرژانتین كه در صنعت نظامی تقریبا پیشرفته بودند تسلیحاتی را در اختیار عراق قرار می‌دادند. ایتالیا و بلژیك با ارسال موشك‌های پیشرفته ضد زره و كمك به عراق در ساخت توپخانه دوربرد و بخش‌های دیگر ارتش این كشور از جمله حامیان عراق بودند.

فرانسه گرچه در ابتدا اعلام بی‌طرفی كرد، اما وجود برخی از منابع و آمارها نشان می‌دهد كه این كشور ۷/۴ میلیارد دلار كمك مالی در اختیار رژیم بغداد قرار داد. همچنین به منظور تجهیز صدام هواپیماهای سوپر اتاندارد و موشك‌های لیزری كه از آخرین دستاوردهای صنعت نظامی فرانسه بود در اختیار ارتش عراق قرار ‌گرفت. بحث در هیأت دولت فرانسه درباره امكان حمایت از دستیابی محدود عراق به سلاح هسته‌ای در جنگ نیز دلیلی دیگر بر حمایت فرانسه از صدام بود. آلمان نیز از دیگر كشورهایی بود كه با ارسال مواد شیمیایی به یاری صدام شتافت به طوری كه عراق را قادر ساخت تا ۶۰۰۰ تن بمب شیمیایی علیه ایران به كار گیرد.

ائتلاف شرق و غرب علیه ایران!

اما عجیب‌ترین اتفاق قرن همسویی شرق و غرب در جنگ بین عراق و ایران بود. با آغاز هجوم عراق، آمریكا و شوروی كه پس از جنگ دوم جهانی درگیر جنگ سرد با یكدیگر بودند در صف حامیان صدام قرار گرفتند. در این بین شوروی نیز همچون آمریكا انواع كمك‌های تسلیحاتی، نظامی و مالی به صدام را جزو برنامه‌های خود قرار داد.

پیشرفته‌ترین هواپیماهای جنگی، بالگرد، تانك و سلاح‌های دیگر از جمله تسلیحاتی بود كه شوروی به عراق ارسال كرد. علاوه بر این فرماندهان ارتش شوروی با حضور در بغداد، آموزش‌های لازم را به ارتش عراق ارائه می‌دادند. حدود ۸۵ درصد تجهیزات استفاده شده از سوی عراق در حمله به ایران، ساخت كشور شوروی بود. بیش از ۴۰۰ تانك تی ۵۵، ۳۰۰ موشك زمین به زمین اسكاد بی، هزار تانك تی ۶۲، بیش از ۵۰۰ تانك پیشرفته تی ۷۲ و نزدیك به ۲۰۰ فروند انواع هواپیماهای میگ تنها بخشی از كمك‌های شوروی سابق به عراق در جنگ با ایران بوده است.

در كنار كمك‌های مستقیم نظامی، دولت عراق برای توسعه برنامه موشكی بالستیك خود توانست كارشناسان موشكی شوروی را به خاك عراق دعوت كند. حضور این كارشناسان گرچه هیچگاه به تكنولوژی ساخت موشك‌های بالستیك منجر نشد، اما نشانه روشنی از پشتیبانی همه‌جانبه شوروی از عراق است. البته علاوه بر فهرست فوق باید كشورهایی چون سوئیس، سوئد، لهستان، یوگسلاوی، چین، رومانی، ایتالیا، سنگاپور و ... را نیز به حامیان صدام اضافه كرد.

همچنین باید اشاره كرد كه روال حمایت غرب و شرق از صدام، تنها به دوران جنگ عراق و ایران محدود نشد و پس از پایان جنگ هم این روند ادامه یافت. عراق افتخار ژاندارمی منطقه، یعنی همان عنوانی كه پیش از انقلاب ایران محمدرضا شاه در اختیار داشت را كسب كرد.

در این میان همانگونه كه گفته شد براساس اسناد معتبر، انگلیس و آمریكا بیشترین نقش را در تجهیز صدام پس از جنگ ایران و عراق داشته‌اند. «هیتی» معاون وزیر دفاع بریتانیا در این رابطه چنین می‌گوید: «تمام تلاشمان را به خرج دادیم تا رابطه را گرم نگه داریم. طی جنگ هشت ساله صدام علیه رژیم تهران، به طور متوسط هر سال ۴۰ خلبان نظامی عراقی در پایگاه نیروی هوایی سلطنتی بریتانیا، آموزش می‌دیدند و شركت‌های خصوصی نظیر هواپیمایی C.S.I هم بر این دوره‌ها نظارت داشتند.»

علاوه بر این موارد در جنگ بخصوص اواخر آن صحبت هایی برای تجهیز صدام به موشک های بالستیک شیمیایی و موشک های بالستیک اتمی نیز مطرح بود و مقدمات آن نیز انجام شد ولی به لطف خداوند عملی نشد.

ب) حامیان عربی

در طول سال‌های جنگ، كشور‌های عربی منطقه با نام نهادن صدام به عنوان «سردار و فاتح قادسیه»، «افتخار عرب» و «صلاح‌الدین ایوبی زمان» میلیارد‌ها دلار كمك بلاعوض به حكومت صدام و رژیم وی كردند. یكی از فرماندهان جنگ در همین رابطه می‌گوید: «در بسیاری از عملیات‌ها نظیر خیبر، والفجر ۸ و كربلای ۵، حقیقتاً ماشین نظامی عراق از هم پاشیده شد؛ اما به چند ماه نمی‌كشید كه صدام پس از هر كدام از این عملیات‌ها، با امكانات بیشتر و جدیدتر وارد منطقه می‌شد. این مسأله حاصل نمی‌شد جز با پول عرب‌های منطقه و حمایت‌های غرب و شرق».

لذا به روشنی می‌توان گفت كه كشورهای عربی با دارا بودن ذخایر عظیم نفت، حامی مالی عراق محسوب می‌شدند. خود صدام حسین پس از دستگیری، طی یك بازجویی در فوریه ۲۰۰۴ میلادی اعتراف كرد كه بسیاری از كشورهای عربی در طول جنگ عراق را از لحاظ مالی مورد حمایت و پشتیبانی قرار می‌دادند.

اصلی‌ترین حامی عربی عراق در ابتدا اردن بود. اردن كه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، روابطه حسنه‌ای با ایران نداشت، روابط بسیار نزدیكی با عراق برقرار كرده بود. پس از كنفرانس سران كشورهای عربی در بغداد و تونس، روابط بین عراق و اردن روز به روز نزدیك‌تر و عمیق‌تر شد تا آنجا كه ملك حسین صراحتا به نفع عراق و علیه ایران موضع‌گیری كرده و با كمك‌های سیاسی، اقتصادی و نظامی فراوان از جمله اعطای وام‌های چند میلیون دلاری به عراق، حمایت و پشتیبانی‌اش را از این كشور اعلام كرد.

روزنامه «گاردین» چاپ انگلستان به نقل از منابع فلسطینی در بیروت به چاپ كیهان در تاریخ ۱۲ مهر ۱۳۵۹ می‌نویسد: «ملك حسین پادشاه اردن، حدود پنج هزار از نیروهای خود را به عراق اعزام داشته تا وظایف امنیت داخلی را به عهده بگیرند تا سربازان عراقی برای رفتن به جبهه جنگ با ایران آزاد باشند.» این روزنامه همچنین خاطر نشان كرد كه ملك حسین اولین رهبر یك كشور عربی بود كه در جنگ ایران و عراق به طرفداری از عراق برخاست تا جایی كه در جریان عملیات بیت المقدس، تعدادی از داوطلبان اردنی ارتش عراق نیز به اسارت رزمندگان اسلام درآمدند.

علاوه بر این ملك حسین به طور متناوب با صدام دیدار می‌كرد و ضمن اعلام حمایت از وی، حامل پیام‌های آمریكا به بغداد بود. بندر عقبه این كشور در ساحل دریای سرخ برای ارسال كمك های تسلیحاتی غرب به عراق به این منظور اختصاص یافت و سیل كمك‌ها روانه عراق شد. همچنین تعداد چهل هزار سرباز مسلح اردنی به دستور ملك حسین در مرز اردن با عراق مستقر شدند تا به جبهه‌های جنگ علیه ایران عزیمت كنند.

در طول جنگ هشت ساله بین ایران و عراق، تنها سیستم حمل و نقل به عراق از طریق اردن صورت می‌گرفت. در این چهارچوب شبكه‌ حمل و نقل وسیعی بین دو كشور ایجاد شد. به علاوه ملك حسین كه نظامیان اردن را برای سركوبی مردم مسلمان ایران به عراق گسیل داشته بود، در نطقی اظهار داشت: «اگر ضرورت ایجاب كند نیروهای بیشتری را به عراق اعزام خواهیم كرد.»

بی شك تنها توجه به گوشه‌های از اظهارات ملك حسین در جریان برگزاری جلسه‌ عادی كابینه اردن در فروردین ۱۳۵۹ موضع آن كشور را در قبال جنگ در حال وقوع بین ایران و عراق، نشان می‌داد: «وظیفه اعراب است كه برای وحدت خود و جلوگیری از سرایت خطرات، هركجا كه باشد همكاری كنند، ما وظیفه داریم كه جهان اسلام را آرام و قرین همبستگی داشته باشیم؛ ما به عنوان كشوری عربی نباید اجازه دهیم هیچگونه تجاوزی از هر مصدری كه باشد به هیچ جزئی از خاك عراق صورت گیرد.»

علاوه بر اردن، كویت نیز جزو حامیان عربی صدام محسوب می‌شد. این كشور نه تنها خاك و پایگاه‌ هوایی خود را در اختیار عراق گذاشت بلكه ۱۴ میلیارد دلار پول نقد به عنوان وام بلاعوض به عراق داد و این علاوه بر نفتی است كه كویت برای عراق صادر می‌كرد. «شیخ الصباح» یكی از سفرای كویت در آمریكا، در رابطه با میزان این كمك‌ها عنوان كرده بود: «كویت ‌چهارده میلیارد دلار كمك نقدی و بیش از ‌شانزده میلیارد دلار از طریق كمك‏های خدماتی و غیره به ماشین جنگی عراق مساعدت كرده است.»

علاوه بر این دو كشور، امارات عربی یك میلیارد دلار و قطر پانصد میلیون دلار تا اواخر سال ۱۹۸۱ میلادی به عراق كمك كردند. كویت و عربستان همچنین به منظور حمایت مالی از عراق توافق كردند تا از سال ‌١٩٨٢ عایدات صدور نفت از منطقه‌ بی‌طرف روزانه ‌٣٠٠ الی ‌٣٥٠ هزار بشكه به حساب عراق ریخته شود.

حامی دیگر صدام در و شاید بزرگترین حامی او در منطقه یعنی عربستان كه در این دوران ارتباط ویژه‌ای با آمریكا برقرار كرده بود با كاستن از قیمت نفت، تنها منبع درآمد ایران را به حداقل رساند. به علاوه مقامات عربستان مرتب با صدام ارتباط برقرار كرده و او را دلگرم می‌كردند. برای نمونه، ملك خالد، پادشاه وقت سعودی، در گفت‌وگویی تلفنی با صدام در ۲۵ سپتامبر سال ۱۹۸۰، حمایت كشورش از عراق را اعلام كرد. بدین ترتیب عربستان را باید جدی‌ترین حامی عربی عراق در دوران جنگ محسوب كرد به طوری كه از مجموع كمك‌های مالی هفتاد میلیارد دلاری كشورهای حوزه‌ی‌ خلیج فارس به عراق در زمان جنگ با ایران، بیش از سی میلیارد دلار سهم عربستان بود.عربستان علاوه بر این موارد با کشتار حجاج ایرانی در هنگام برائت از مشکرین جنایت بزرگ دیگری علیه ایران در حریم امن شهر الهی رقم زد که هرگز فراموش نخواهد شد.

مصر را نیز می‌بایست جزو حامیان عربی صدام به شمار آورد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، مصر با پناه دادن به محمدرضا پهلوی خود را در مقابل انقلاب ایران قرار داد. سیاست حمایت از عراق در جنگ علیه ایران، پس از انور سادات، بر عهده حسنی مبارك قرار گرفت. در طول دهه ۸۰ حسنی مبارك رئیس جمهوری مصر معادل ۵/۳ میلیارد دلار موشك و تسلیحات در اختیار صدام قرار داد.

سودان نیز در اواسط دی ماه ۶۱ صدها تن از سربازان ارتش خود را به جبهه‌های جنگ علیه ایران اعزام كرد. همچنین به دستور جعفر نِمیری رئیس جمهور سودان در شهر خارطوم پایتخت این كشور و پاره‌ای از شهرهای دیگر دفاتری جهت ثبت‌نام برای اعزام نیرو به جبهه‌های جنگ علیه ایران دائر شد. جعفر نمیری در مصاحبه با مجله الیوسف چاپ قاهره اذعان داشت كه اعزام نیرو به عراق طبق تصمیمات كنفرانس سران عرب صورت گرفته است.

لیبی نیز گرچه در ابتدای جنگ خود را حامی ایران معرفی كرد اما پس از مدتی با تغییر رویه، در جمع متحدان عراق قرار گرفت. اما دولت یمن از همان ابتدا خود را همسو با عراق معرفی كرد. سرلشكر وفیق السامرایی مسئول اسبق بخش ایران در استخبارات عراق در این رابطه اظهار داشت: «در جهت كمك به عراق، یمن تیپ پیاده العروبه را به عراق فرستاده بود. اردن نیز نیروی الیرموك را به عراق گسیل داشت و سودان داوطلبانی را اعزام كرد كه در جبهه شرقی رودخانه میسان در خط مقدم جبهه فعالیت می‌كردند.»

علاوه بر كشورهایی كه در بالا از آن‌ها نام برده شد می‌توان به كشورهایی چون بحرین، عمان، مراكش، الجزایر و سومالی نیز به عنوان حامیان صدام اشاره كرد. در پایان باید اشاره كرد یكی از دلایلی كه كشورهای عربی را علیه ایران تحریك كرد واهمه آن‌ها از سرایت انقلابی مشابه انقلاب ایران به آن كشورها بود.

4) شورای امنیت سازمان ملل داراى ساختار و سازوکارى غیرمنطقى، ناعادلانه و کاملاً غیر دموکراتیک است و این یک دیکتاتوری آشکار است.

31 شهریور 1359 ارتش عراق با تجاوز به مرزهای ایران سی هزار کیلومتر از خاک ایران را اشغال کردند و این کار را آزاد سازی مناطق اشغال شده بوسیله ی ایرانی ها خواندند. شورای امنیت از آغاز جنگ هشت ساله تا زمان پذیرش قطعنامه از طرف ایران تا 26 تیر 67، در مجموع نه قطعنامه یعنی بطور متوسط سالی یک قطعنامه صادر کرد. چیزی حدود 270 خط و سه هزار واژه.

اولین موضعگیری 24 ساعت پس از آغاز عملیات نظامی عراق علیه ایران ،شورای امنیت در 1 مهر 1359 جلسه تشکیل داد. در پایان جلسه تائب سلیم ،نماینده ی کشور تونس و رئیس دوره ای شورای امنیت، نخستین موضعگیری شورا را درباره ی این جنگ تحت عنوان بیانیه ای خواند.در بیانیه ی اعضای شورا بعد ازا براز نگرانی از وضع موجود در یک کلام از دو طرف مخاصمه خواسته بودند «در نخستین گام برای حل اختلافات از انجام هر گونه عملیات مسلحانه بپرهیزید و اختلافات خود را از راه مسالمت آمیز حل کنند.» در این میان نکته ی مهم این بود که شورای امنیت با وجود تجاوز آشکار و نقض قرارداد 1975 الجزایر از طرف عراق قطعنامه ای صادر نکرد و اولین موضعگیریش را به شکل بیانیه ابراز داشت .در نظام بین الملل صدور بیانیه اتفاق مهمی محسوب نمی شود. بیانیه ضمانت اجرایی ندارد و حتی می تواند در پایان جلسات غیر رسمی هم صادر شود. همچنین در این بیانیه هیچ اسمی از تجاوز و جنگ بکار نرفته بود و از ماجرای پیش آمده به "وضعیت "تعبیر شده بود. همه اینها نشان می دهد که اعضای شورای امنیت خلی هم بدشان نمی آمد که این بازی خطرناک ادامه پیدا کند تا آنها هم توی این آب گل آلود ماهی گیری کنند.

با مراجعه به منابع معتبر جدول زیر را کامل کنید.

پاسخ به صورت زیر خواهد بود:

با مراجعه به اسناد، مدارک، سایت ها و وبلاگ ها و نیز مصاحبه با رزمندگان دوران دفاع مقدس سایر آموزه ها و عبرت های آن دوران را فهرست کنید و به بحث بگذارید.

در قرن گذشته یعنی قرن بیستم و پس از جنگ‌های ویتنام، طولانی‌ترین تاریخ جنگ مربوط به دفاع مقدس جمهوری اسلامی‌ایران در برابر یورش ستمکارانه صدام بعثی و ارتشی بود که برخوردار از کمک‌های مستقیم تجهیزات و نیروهای انسانی همچنین غیر مستقیم مالی برخی کشورهای عرب ناجوانمرد منطقه و سایر کمک‌های اطلاعاتی و تسلیحاتی دول غربی و نیز، اتحاد جماهیر شوروی شده بود. دفاع مقدس از روز ۳۱ شهریور ماه ۱۳۵۹ با یورش ارتش عراق به مرزهای زمینی، هوایی و دریایی آغاز شد و با گذشت ۸ سال، پس از پذیرش قطعنامه ۵۹۸ سازمان ملل متحد از سوی طرفین، بطور رسمی‌در ابتدای شهریور ماه ۱۳۶۷ پایان یافت.

بهروز پورسینا در روزنامه مردم سالاری نوشت: امام راحل در تاریخ ۵ مهر ۱۳۵۹، در پیامی‌به علما همچنین مشایخ اهل سنت در باره آماده‏‌سازی مردم براى نبرد، اینگونه فرمود: «…تلگرافات حضرات آقایان محترم واصل گردید. اظهار آمادگى و پشتیبانی‌هاى بی‌دریغى که از سوى تمام اقشار مختلف و بخصوص آقایان علماى اعلام- دامت برکاتهم- مى‏شود، پشتوانه عظیمى براى سربازان و مجاهدان عزیزى است که در سنگرهاى جنگ، عرصه را بر دشمنان اسلام تنگ کرده‏ اند و با رشادت‌هاى اعجاب‏ انگیز خود، تاریخ سربازان از جان گذشته صدر اسلام را مجسم ساخته‏ اند و پیروزى کامل را در تمام جبهه‏‌هاى جنگ، بر ضد دشمنان و ابرقدرت‌هاى شرق و غرب نوید مى‏دهند و این وحدت و انسجامى که امروز بین ملت دلیر و ارتش و سپاه شجاع دیده مى‏شود، در تاریخ ایران و جهان بى‏‌سابقه است». «حضرات آقایان؛ در هر نقطه که هستند مردم را براى جنگ و درگیرى با آمریکا و اذناب خونخوارش چون عراق آماده کنند که جنگ، جنگ است و عزت و شرف میهن و دین ما در گرو همین مبارزات است». تازیانه جنگ تحمیلی در شرایطی بر پیکر ایران اسلامی‌زخم نشاند که سخت‌ترین درگیریها با تحریک عوامل خارجی در مناطق مختلف کشور بخصوص در منطقه کردستان، کشور را در شرایط مدیریت بحران قرار داده بود و اگر نبود رهبری پیامبر گونه امام راحل و یکپارچگی قشرهای مختلف مردم در داشتن وحدت کلمه و اعتقاد راستین به حفظ نهال نوپای انقلاب اسلامی‌ایران، همه چیز گواه آن بود که در مدتی کوتاه، صدام عفلقی پیروز این جنگ ظالمانه می‌شد و دیگر معلوم نبود که چه بر سر ایران و ایرانی می‌آمد.

بر نعمت مقاومت و پایداری امام عظیم الشان در دفاع مقدس و تمامی‌جان برکفان نیروهای مسلح، جهادگران و بسیج بیست میلیونی مردمی‌و سایر اقشار این ملت بزرگ، باید همیشه و در همه حال، خداوند متعال را سپاس گفت و قدردان مقام امام راحل و اقشاری بود که سنگینی مقاومت جنگ را تا رسیدن به نقطه فتح بر دوش کشیدند و شاید حتی باید به کسانی که موافق فرهنگ دفاع مقدس نبودند اما سختی این دوران را پذیرا شدند نیز به دیده احترام نگریست؛ من لم یشکر المخلوق لم یشکرالخالق.

نقطه فتح ما در پذیرش قطعنامه ۵۹۸ بود که با یک دیپلماسی موفق، عراق بطور رسمی ‌متجاوز و آغاز گر جنگ معرفی شد و در عین حال، ذره‌ای از تمامیت ارضی کشور مورد خدشه قرار نگرفت. این نقطه فتح، کف مطالبات ایران اسلامی‌بود و با نقطه فتح مطلوب که تنبیه متجاوز یعنی صدام و حزب بعث عراق در کنار گرفتن انتقام خون شهدا و سایر آسیب‌دیدگان جنگ تحمیلی بود فاصله معناداری داشت. در همین راستا امام عزیزمان با نوشیدن جام زهر، غمی ‌جاودانه را بر دل عاشقان خمینی حک کردند؛ با اینحال وقتی تکلیف مدار باشیم، چه باک از این غمها که دلخوش به تحصیل رضای الهی هستیم. همین تکلیف مداری و راضی به رضای پروردگار بودن منجر به آن شد که تحولات پس از سال ۱۳۶۷، چنان تازیانه‌های تنبیه را بر پیکر متعدیان و جنگ افروزان نواخت و طومار صدام و حزب عفلقی را در هم پیچید که شاید چنین نتایجی را با ادامه جنگ و سقوط بغداد، بدست نمی‌آوردیم و این چیزی نبود جز استجابت دعایمان « اللهم ‌اشغل‌ الظالمین ‌بالظالمین».

عبرت‌های دفاع مقدس بسیار است که در راس آن، رسیدن به مرزهای انسان کامل و ایستادن در صف اولیاء خدا بوده است. عبرت‌های نظامی، سیاسی، اقتصادی، امنیتی در حوزه منطقه و بین‌الملل، عبرت‌های اجتماعی و در نهایت، عبرت‌های فرهنگی و هنری از دیگر عبرت‌های دفاع مقدس است. اگر نگارنده مترصد ورود به طرح متدولوژی و محتوای این سرفصل‌ها باشد به قول مولوی علیه الرحمه، یک دهان خواهم به پهنای فلک و مثنوی هفتاد من کاغذ شود. با اینحال، باید امیدوار بود که در یک فضای آزاد اندیشی، همه اقشار مختلف جامعه ترغیب شوند و اجازه یابند که بیش‌از اینها به عبرت‌های دفاع مقدس بپردازند و در این مسیر، به هیچوجه نباید از برخی انحرافات هراسید که بستر کار، آنچنان نورانی و پر برکت است که در مسیر زلال عبرت‌های دفاع مقدس، انحرافات احتمالی بخودی خود و بی هیچ دغدغه همانند کف روی آب، محو می‌شوند.

ظرفیت عبرت‌های دفاع مقدس در بخش فرهنگی و هنری با تاکید بر تولید فیلم، سریال، انیمیشن، محصولات رایانه ای، رمان و برنامه‌های نمایشی، بحر محیطی است که بسیار به آن کم پرداخته شده است. متاسفانه، وقتی صحبت از ساخت آثاری در این حوزه می‌شود، اذهان عمدتا بر روی تصویرگری از وقایع جنگ می‌شود که البته در این بخش هم پرداختن به ساخت کارهای ماندگار بسیار زیاد است اما سرفصلهای بسیاری نیز در این عرصه می‌باشد که هنوز، مهجور مانده است. بطور مثال، فقط پرداختن به مضامین انسانی در رزمندگان دفاع مقدس دارای چنان ظرفیت الگو‌سازی و تاثیر گذار را مبتنی بر حقایق جنگ دارد که بی تردید، آوازه ساخت آثار هنری برجسته و عمیق نه تنها در داخل که در میان سایر ملل، فرهنگ سازی خواهد کرد. بخاطر دارم که در خاطرات بستگان یکی از شهدای والامقام جنگ تحمیلی، بیان شد که این شهید عزیز در یکی از درگیری‌ها با گروههای ضد‌انقلاب اسیر و تحت سخت ترین شکنجه‌ها از سوی شکنجه گری بی دین قرار گرفت. پس از مدتی این شهید عزیز موفق به فرار از اسارت شد و در منطقه ای دیگر و در یک درگیری دیگر، مجروحی از دشمن اسیر او شد که او، همان شکنجه گرش بود. شهید والامقام ما خود نگهداری و تیمار اسیر مجروح را بر عهده گرفت و چنان ملاطفتی در مداوا و نگهداری از شکنجه گر خود به خرج داد که پس از بهبودی، این اسیر نه تنها یک متدین و مومن واقعی شد بلکه بطور داوطلبانه در رکاب این شهید عزیز به جنگ با دشمنان این ملت پرداخت که در مدت کوتاهی پس از شهادت شهید والامقام ما، خود به فیض شهادت رسید. براستی در کدام جنگی در جنگ‌های معاصر می‌توان چنین نمونه‌هایی از نمایش انسانیت را یافت و آن را به تصویر کشید.

امید که عطش نیاز به ارائه الگوهای والای انسانی و ایمانی، بیش از پیش از سرچشمه عبرت‌های دفاع مقدس سیراب شود.

درباره یادمان ها و اماکن مهم قابل بازدید راهیان نور تحقیق و جدول زیر را کامل کنید.

1) غر (استان خوزستان)

1- یادمان شلمچه

منطقه مرزی شلمچه در منتهی الیه غرب خرمشهر واقع شده است و نزدیکترین نقطه مرزی به بصره می‌باشد. شلمچه یکی از محورهای هجوم  دشمن در 21 شهریور 59 به خرمشهر بود. در عملیات بیت‌المقدس اگر چه خرمشهر آزاد شد ولی با توجه به اهمیت نظام شلمچه، دشمن به سختی از آن دفاع کرد و آن را در اشغال خود نگه داشت و پس از آن، موانع، استحکامات و رده‌های دفاعی متعددی در این منطقه ایجاد کرد.رزمندگان اسلام با اجرای عملیات کربلای 5 در دی‌ ماه 1365، این مواضع را در هم شکستند و شلمچه را آزاد  کردند که به پاس رشادت و شهادت رزمندگان اسلام بنای یادبودی در این منطقه ایجاد شده است. هر چند در پایان جنگ بار دیگر این منطقه را دشمن تصرف کرد اما این شهدا و ایثارگران بودند که سرزمین شلمچه را باز ستادند، تا جای قدم‌های علی‌بن موسی‌الرضا علیه‌السلام  در هنگام ورود به ایران همچنان زیارتگاه باشد.

2- یادمان طلائیه

حدود 45 کیلومتری جاده اهواز- خرمشهر سه راهی طلائیه قرار گرفته است یک جاده فرعی به سمت غرب و تا نزدیکی مزر ایران و عراق شما را به پاشگاه طلاییه می‌رساند که این نقطه تا شعاع چند کیلومتری منطقه طلاییه نامیده می شود. طلاییه یکی از محورهای مهم عملیاتی خیبر و بدر بوده است که بعد از دفاع مقدس مقری برای جستجوی پیکر مطهر شهدا در این منطقه دایر شد، در یکی از این حسینیه ابوالفضل (ع) بنا شده که به عنوان یادمان شهدای این منطقه اکنون میزبان زایران کربلای طلاییه می‌باشد.

3- فکه

این منطقه در شمال غرب استان خوزستان قرار گرفته است. فکه از شمال به منطقه چنانه، از غرب به خط مرزی و از جنوب به تنگه چزابه و بستان محدود می‌شود.

منطقه فکه رملی و سرزمین شن‌های روان است. دشمن بعد از اشغال منطقه در آن، 16 رده موانع در مقابل رزمندگان اسلام ایجاد کرده بود. در عملیات و الفجر مقدماتی رزمندگان پس از نبردی سخت در محاصره دشمن افتادند و عده‌ای از نیروها نیز مجبور به عقب‌نشینی شدند. این منطقه مزین به خون شهدای عملیات‌های والفجر مقدماتی، والفجر یک و سرداران شهید همچون حسن باقری، مجید بقایی و سید شهیدان اهل قلم سید مرتضی آوینی و همچنین شهدای بزرگوار تفحص می‌باشد.

2) منطقه غرب (استان های کرمانشاه و ایلام)

1- یادمان مرصاد

تنگه چهارزبر در 35 کیلومتری غرب کرمانشاه و در جاده اصلی کرمانشاه – اسلام آباد معروف به راه کربلا قرار دارد، این تنگه، دروازه‌ای اصلی ورود به شهرکرمانشاه از سمت غرب می‌باشد که جاده ترانزیتی کرمانشاه - خسروی، از این تنگه می‌گذرد. در سوم مرداد 1367 نیروهای سازمان مجاهدین (منافقین) با پشتیبانی ارتش بعث عراق، پس از عبور از مرزهای جمهوری اسلامی ایران در محور قصرشیرین-سرپل ذهاب، بدون درگیری جدی تا اسلام آباد پیشروی کردند. و سپس به طرف کرمانشاه ادامه حرکت دادند. در شرق تنگه چهارزبر رزمندگان اسلام راه را بر آنان مسدود ساخته و درگیری را آغاز نمودند. به این ترتیب عملیات مرصاد در تاریخ 1367/5/5 آغاز گردید. با حملات نیروهای خودی، نیروهای منافقین که به آن نقطه دست یافته بودند به هلاکت رسیده یا تار و مار شدند. در تنگه چهارزبر بنایی به یادبود عملیات مرصاد احداث گردیده است، نمای بیرونی یادمان حالتی گنبدی شکل مانند مسجد و داخل آن به صورت یک موزه ساخته شده است که مزار 5 شهید گمنام در این یادمان زیارتگاه عاشقان است.

2- ارتفاعات قراویز

پس از عقب راندن دشمن از سرپل ذهاب، نیروهای عراقی در ارتفاعات قراویز در غرب سرپل ذهاب مستقر شدند. دوازده روز پس از استقرار دشمن روی قراویز، تعدادی از نیروهای سپاه به فرماندهی برادر اصغر وصالی به دشمن یورش بردند. با تلاش این برادران که کمتر از یک دسته بودند بخشی از قراویز (که بعدها به تپه مجاهد معروف گردید) آزاد شد. این تپه در جریان عملیات های بازی دراز 1 و 2 شاهد تلاش فوق العاده و جانبازی برادران سپاه و ارتش بود.

3- یادمان شهید شیرودی

این روستا در شمال غربی شهر سرپل ذهاب قرار دارد محل شهادت علی اکبر شیرودی یکی از خلبانان دلاور هوانیروز است، شهید شیرودی در دوران مبارزات انقلاب اعلامیه‌های آیت الله خمینی را در کرمانشاه پخش می‌کرد و در آستانه پیروزی انقلاب همراه با

حجت الاسلام آل طاهر مسئولیت حفاظت از کرمانشاه به خصوص رادیو و تلویزیون و ادارات مهم دولتی را بر عهده گرفت. در غائله کردستان داوطلبانه به این منطقه شتافت و در مقابل گروه‌های ضد انقلاب به مبارزه پرداخت. در همین دوره و در سن ۲۴ سالگی به عنوان فرمانده خلبانان هوانیروز انتخاب شد. شیرودی در حماسه پاوه نیز نقش تعیین کننده‌ای در آزادسازی شهر پاوه ایفا کرد. وی به دلیل لیاقت و شجاعت ظرف هفت ماه از درجه ستوانیاری به درجه سروانی ارتقاء یافت. آخرین عملیات پروازی خلبان شیرودی در بازی دراز صورت گرفت. در تاریخ 8 اردیبهشت ۱۳۶۰، در حالی که مشغول دفاع از منطقه بود، در اثر اصابت گلوله تانک به بالگرد حامل وی به شهادت رسید، و پیکر مطهرشان در زادگاهشان تنکابن به خاک سپرده شد.

3) منطقه شمال غرب (استان های کردستان و آذربایجان غربی)

1- یادمان مرصاد

تنگه چهارزبر در 35 کيلومتري غرب کرمانشاه و در جاده اصلی کرمانشاه – اسلام آباد معروف به راه کربلا قرار دارد، این تنگه، دروازه‌اي اصلی ورود به شهرکرمانشاه از سمت غرب مي‌باشد که جاده ترانزيتي کرمانشاه - خسروي، از اين تنگه مي‌گذرد. در سوم مرداد 1367 نيروهاي سازمان مجاهدين (منافقين) با پشتیبانی ارتش بعث عراق، پس از عبور از مرزهاي جمهوري اسلامي ايران در محور قصرشيرين-سرپل ذهاب، بدون درگيري جدي تا اسلام آباد پيشروي کردند. و سپس به طرف کرمانشاه ادامه حرکت دادند. در شرق تنگه چهارزبر رزمندگان اسلام راه را بر آنان مسدود ساخته و درگيري را آغاز نمودند. به اين ترتيب عمليات مرصاد در تاريخ  5 مرداد 1367 آغاز گرديد. با حملات نيروهاي خودي، نيروهاي منافقين که به آن نقطه دست يافته بودند به هلاکت رسيده يا تار و مار شدند. در تنگه چهارزبر بنايي به يادبود عمليات مرصاد احداث گرديده است، نمای بیرونی یادمان حالتی گنبدی شکل مانند مسجد و داخل آن به صورت یک موزه ساخته شده است که مزار 5 شهید گمنام در این یادمان زیارتگاه عاشقان است.

2- موزه و مرکز فرهنگی دفاع مقدس کرمانشاه

این موزه در پشت‌ پارك‌ شيرين در خیابان امیرکبیر واقع است که ادوات مختلف جنگی و تصاویر و آثار شهدا در آن به معرض دید علاقمندان گذاشته شده‌؛ اين‌ مركز در دوران دفاع مقدس‌، پناه‌گاه‌ مردم‌ بي‌دفاع‌ در برابر حملات‌ هوايي‌دشمن‌ بوده‌ كه‌ در 26‌ اسفندماه‌ 1366، مورد هدف‌ هواپیماهای دشمن قرار گرفت‌ و عده‌اي‌ از مردم‌ شهر به ‌شهادت‌ رسيدند. اين‌ مركز، با داشتن‌ غرفه‌هاي‌ مختلف‌ و كتابخانه‌ي‌تخصصي‌، اولين‌ مركز فرهنگي‌ دفاع‌ مقدس‌ در غرب‌ كشور می‌باشد‌.

3- یادمان شهید شیرودی

این روستا در شمال غربی شهر سرپل ذهاب قرار دارد محل شهادت علی اکبر شیرودی یکی از خلبانان دلاور هوانیروز است، شهید شیرودی در دوران مبارزات انقلاب اعلامیه‌های آیت الله خمینی را در کرمانشاه پخش می‌کرد و در آستانه پیروزی انقلاب همراه با حجت الاسلام آل طاهر مسئولیت حفاظت از کرمانشاه به خصوص رادیو و تلویزیون و ادارات مهم دولتی را بر عهده گرفت. در غائله کردستان داوطلبانه به این منطقه شتافت و در مقابل گروه‌های ضد انقلاب به مبارزه پرداخت. در همین دوره و در سن ۲۴ سالگی به عنوان فرمانده خلبانان هوانیروز انتخاب شد. شیرودی در حماسه پاوه نیز نقش تعیین کننده‌ای در آزادسازی شهر پاوه ایفا کرد. وی به دلیل لیاقت و شجاعت ظرف هفت ماه از درجه ستوانیاری به درجه سروانی ارتقاء یافت. آخرین عملیات پروازی خلبان شیرودی در بازی دراز صورت گرفت. در تاریخ 8 اردیبهشت ۱۳۶۰، در حالی که مشغول دفاع از منطقه بود، در اثر اصابت گلوله تانک به بالگرد حامل وی به شهادت رسید، و پیکر مطهرشان در زادگاهشان تنکابن به خاک سپرده شد.

4) منطقه خلیج فارس (استان های بوشهر و هرمزگان)

1- گلزار شهدای خارک

2- کشتی سوخته

3- نیروگاه اتمی

4- موزه شهید رییس علی دلواری