گام به گام به کار ببندیم صفحه 27 درس کدام تصویر از جهان؟ فلسفه (2)

1- در ابتدای درس، حوادث و پدیده‌هایی ذکر شد که به نظر برخی، مصداق اتفاق هستند. به نظر شما هر یک از این نمونه‌ها با کدام معنا از معانی اتفاق تناسب دارند؟

2- آیا می‌توان بدون یک علت بالذات یا علةالعلل، که در ادیان الهی آن را «خدا» می‌نامند، «اتفاق» به معنای سوم را مردود دانست؟

3- پذیرش «اتفاق» به معنای دوم و سوم چه تأثیری در اندیشه و تفکر و سبک زندگی یک فرد دارد؟

4- ضرب المثل زیر کدام معنای اتفاق را رد می‌کند؟ چرا؟
گندم از گندم بروید جو ز جو

5- شعر زیر انکار کدام معنای اتفاق است؟

از جمادی مردم و نامی شدم      وز نما مردم به حیوان بر زدم

مردم از حیوانی و آدم شدم       پس چه ترسم کی ز مردن کم شدم

حمله دیگر بمیرم از بشر           تا برآرم از ملائک پر و سر

1- نظر دموکریتوس با معانی دوم و سوم اتفاق سازگار است، یعنی هم اصل سنخیت را نفی می کند و هم غایتمندی میان پدیده ها. نظریه مربوط به تکامل زیستی موجودات نیز با معانی دوم و سوم اتفاق سازگار است و منجر به انکار اصل سنخیت و غایتمندی می شود؛ زیرا تغییرات عالم طبیعت، هیچ کدام اتفاقی نیست و هر تغییری ناشی از عواملی خاص است.

2- اگر یک شعوری بر جهان حاکم نباشد که آن را به سوی غایتی پیش ببرد، نمی‌شود معتقد به غایتمندی بود. اینکه ارسطو برای ایجاد هر چیزی به مجموع 4 علّت (فاعلی، غایی، صوری و مادّی) معتقد بود‌، اینگونه می‌توان برداشت کرد که هر چهار علّت در کنار هم لازم است و علّت غایی بدون علّت فاعلی پذیرفتنی نیست.

3- 1) پذیرش اتفاق به معنای دوّم (نفی سنخیت علّت و معلول): باید انتظار هر اتّفاقی را داشت، فرد اقدام به هیچ کاری نخواهد کرد، پذیرش و تبیین نظم در جهان آفرینش ممکن نخواهد بود، همه علوم اعتبار خود را از دست خواهند داد و نمی‌توان هیچ دانشمندی را دعوت به کشف علل پدیده‌ها کرد.
۲) نتیجه پذیرش اتّفاق به معنای سوّم (نفی غایتمندی جهان): جهان غایتمند و دارای هدف نیست، افراد احساس پوچی و سرگردانی می‌کنند، کسی نمی‌تواند هدف و برنامه مشخصی برای خود برگزیند و مطابق با آن عمل کند، زندگی نیز بی‌معنا خواهد بود.

4- هم اتفاق به معنای دوّم (نفی سنخیت) را ردّ می‌کند به این معنا که هر علتی‌، معلول خاص خودش را به دنبال دارد و هر معلولی نیز از علتی خاص صادر می‌شود (از دانه گندم، گندم می‌روید و از دانه جو، جو پدید می‌آید. همچنین اتّفاق به معنای سوّم (‌نفی غایتمندی) را هم ردّ می‌کند، با توجه به ضرب المثل اگر کسی گندم کاشت، این دانه گندم به سمت غایت و هدف خود حرکت می‌کند و تکامل پیدا می‌کند تا تبدیل به یک خوشه گندم شود و همچنین دانه جو.
از طرفی هم برای هر کدام هدف و غایت خاص خودش وجود دارد، غایت دانه گندم، گندم شدن است و غایت دانه جو، تبدیل به خوشه جو شدن.

5- انکار معنای سوم اتّفاق (نفی غایتمندی).