نصب اپلیکیشن

صفحه رسمی مای درس

اطلاع از آخرین تغییرات، جوایز و مسابقات مای درس
دنبال کردن

خلاصه نکات فلسفه (2) فصل 4 کدام تصویر از جهان؟ - درسنامه شب امتحان فلسفه (2) فصل 4 کدام تصویر از جهان؟ - جزوه شب امتحان فلسفه (2) نوبت اول فصل 4 کدام تصویر از جهان؟



مقدمه ای بر تصاویر جهان

مقدمه ای بر تصاویر جهان

  • «اتفاق» از کلماتی است که در گفت و گوهای روزمرۀ همۀ اقوام و ملل کاربرد دارد.
  •  مردم برخی امور را «اتفاقی» و «تصادفی» می شمارند و برخی دیگر را نه.

 

نظریه دموکریتوس و مفهوم اتفاق

برخی از فیلسوفان نیز گاهی از واژۀ « اتفاق » استفاده کرده اند؛

مثال

دموکریتوس، فیلسوف یونان ،باستان معتقد بود که ماده اولیه تشکیل دهنده جهان اتم ها و ذرات ریز تجزیه ناپذیر و غیر قابل تقسیمی هستند که در فضای غیرمتناهی پراکنده بوده و به شکلی سرگردان حرکت میکرده.اند برخورد اتفاقی این ذرات سرگردان سبب پیدایش عناصر و اشیاء فعلی در جهان شده است.

 

نظریه داروین و مفهوم اتفاق

  • شکل دیگری از اتفاق که در دوره های اخیر مطرح شده در سخنان برخی دانشمندان زیست شناس از جمله داروین آمده است.
  • آنان می گویند : از ابتدای پیدایش موجود زنده بر روی زمین ۵/۳ میلیارد سال میگذرد طی این سال ها جانداران بی شماری پدید آمده اند اما بیشتر آنها به علت ناسازگاری اندامها و اعضای بدنشان با محیط ،زندگی از بین رفته اند.
  • فقط آن دسته از جانداران که تغییرات اندامی شان «اتفاقا» سازگار با محیط بوده است به حیات خود ادامه داده و رشد کردهاند و اگر در این میان تکاملی رخ داده اتفاقی بوده است.

​​​​​​​

نظریه بیگ بنگ و مفهوم اتفاق

  • امروزه ، برخی از دانشمندان میگویند که جهان کنونی ،ما یعنی این میلیاردها کهکشان با یک انفجار بزرگ بیگ بنگ آغاز شده و به تدریج گسترش یافته است.
  • بیان آنان دربارۀ این انفجار به گونه ای است که مفهوم « اتفاق » را به خاطر می آورد.
  • از این رو جای این پرسش هست که آیا چیزی بوده که به طور اتفاقی منفجر شده است یا شرایطش به گونه ای بوده که پذیرای چنین انفجاری شود؟

 

نظریه شانس و مفهوم اتفاق

  • اصطلاح دیگری که برخی از مردم آن را به کار میبرند اصطلاح «شانس» است.
  • برخی شانس را عامل موفقیت یا عدم موفقیت میدانند و معتقدند که شانس برخی از افراد بیشتر و شانس بعضی دیگر کمتر است.

 

دیدگاه فیلسوفان در مورد مفهوم اتفاق

  • یکی از اقدامات مؤثر و مهم فیلسوفان دقت در مفاهیم عامیانه و نقد و تصحیح یا تعمیق آنها بوده است.
  • ابن سینا که خود این دقت را دارد و آن را از وظایف فیلسوفان می،شمارد در مهم ترین کتاب فلسفی خود یعنی «الهیات شفا» هم درباره «اتفاق» و هم درباره «شانس» ، سخن گفته و تلاش کرده است نظر مردم را در مورد این مفاهیم تصحیح نماید.
  • امروزه مفهوم اتفاق نه تنها نزد عامه مردم بلکه در علوم نیز کاربرد پیدا کرده است لذا ضروری است که در ادامه بحث علیت نظری به این مفاهیم بیندازیم و جنبۀ فلسفی آنها را روشن کنیم.

 

لوازم علیّت در جهان

  • پذیرش اصل «علیت» زمینه ساز نگاهی ویژه به جهان و اشیاء پیرامونی است.
  • با قبول این حقیقت که هر حادثه علتی دارد به ارتباط اجزای جهان با یکدیگر و پیوستگی شان پی میبریم و با مواجهه با هر پدیده ای در پی کشف منشأ و عامل پیدایش آن بر می آییم.
  • اصل وجوب بخشی علت به ،معلول جهان را تابع رابطه ای ضروری و حتمی نشان می دهد به گونه ای که اگر علت با تمام حقیقت خود تحقق یافت یقین پیدا میکنیم که تحقق معلول نیز ضروری و حتمی می شود و وجوب وجود پیدا می کند .
  • باغبان بر همین اساس بذر می کارد و آن را آبیاری می کند و راننده با همین مبنا خودرویش را روشن و به جلو هدایت می کند.

اصل «سنخیت» میان علت و معلول نظم خاصی در جهان برقرار میکند و به ما می فهماند که هر چیزی نمی تواند منشأ هر چیزی شود و هر چیزی از هر چیزی پدید نمی آید.

  • طبق اصل سنخیت، علت های خاص، معلولهای خاص دارند و هر معلولی نیز از علت خاص خود سرچشمه می گیرد.​​​​​​​

اصل

لازمه و نتیجۀ اصل

اصل علیت

ارتباط و پیوستگی

اصل و جوب بخشی علت به معلول

تخلّف ناپذیری و حتمّیت در نظام هستی

اصل سنخیت میان علت و معلول

نظم و قانونمندی میان پدیده ها

​​​​​​​

 

 

 

 

 

تهیه کننده : حیدر جلالی



مای درس ، برترین اپلیکیشن کمک درسی ایران

پوشش تمام محتواهای درسی پایه (2)
  • آزمون آنلاین تمامی دروس پایه (2)
  • گام به گام تمامی دروس پایه (2)
  • ویدئو های آموزشی تمامی دروس پایه (2)
  • گنجینه ای از جزوات و نمونه سوالات تمامی دروس پایه (2)
  • فلش کارت های آماده دروس پایه (2)
  • گنجینه ای جامع از انشاء های آماده پایه (2)
  • آموزش جامع آرایه های ادبی، دستور زبان، قواعد زبان انگلیسی و ... ویژه پایه (2)

کاملا رایگان

+500 هزار کاربر


همین حالا نصب کن



معانی اتفاق

معانی اتفاق

 معنای اول اتفاق :

  • میان علت و معلول آن رابطه حتمیت وجود ندارد چه بسا یک علت موجود شود اما معلول آن پدید نیاید؛

مثال

همه عوامل پیدایش باران موجود ،باشند اما باران نبارد و چه بسا یک معلول بدون وجود علت پیدا شود.

مثال

وجود ابر و مانند ،آن خود به خود باران بیارد.

معنای دوم اتفاق :

  • ممکن است از هر علتی هر معلولی پدید آید؛

مثال

حرارت سبب یخ بستن آب و آفتاب سبب تاریکی شود؛ یعنی سنخیتی میان علت و معلول وجود ندارد .

معنای سوم اتفاق :

  • نبودن غایت و هدف خاص در حرکات و نظم جهان است؛ بدین معنا که این حرکات و نظام ها به سمت غایت و هدف معینی به پیش نمی روند.

معنای چهارم اتفاق :

معنای چهارم اتفاق که بی ارتباط با اصل علیت نیست رخ دادن حادثه پیش بینی نشده است؛

مثال

شخصی برای خرید روزانه به سمت بازار حرکت می کند اما در بین راه دوست خود را می بیند را از دیدن او خوشحال و می شود. این شخص وقتی به منزل باز می گردد به اعضای خانواده اش می گوید من امروز اتفاقی دوستم را دیدم و با او دربارۀ فلان موضوع گفت و گو کردم.

تهیه کننده : حیدر جلالی





بررسی معانی اتفاق

بررسی معانی اتفاق

بررسی معنای اول اتفاق

  • فیلسوفی یافت نمی شود که به طور صریح و روشن با معنای اول اتفاق موافق باشد.
  • همه فیلسوفان چنین اتفاقی را انکار می کنند و می گویند هر معلولی به علت نیاز دارد و نمی تواند بدون علت موجود شود.

برخی از مردم که از تمام اجزای یک علت آگاه نیستند گاهی فکر میکنند که در برخی موارد در عین وجود علت معلول پدید نمی آید و براین اساس می،پندارند میان علت و معلول رابطۀ ضروری وجود ندارد. توضیح در آنجا که معلول ناشی از مجموعه چند عامل است که روی هم علت پدید آمدن آن معلول اند هر یک - از عوامل را علت ناقصه ، و مجموعه عوامل را علت تامه ، مینامند؛ مثلاً نوشتن روی کاغذ معلول عواملی از قبیل وجود ،انسان وجود قلم گرفتن قلم در دست اندیشه کردن اراده کردن و چندین عامل دیگر است . پس :

  • نوشتن وقتی محقق می شود که همۀ عوامل دخیل در آن موجود باشند حتی اگر یک عامل هم نباشد ، مثال

فرد اراده نکند ، نوشتن پدید نخواهد آمد . حال ممکن است برخی افراد بدون توجه به «اراده کردن» چنین تصور کنند که همه عوامل نوشتن وجود دارد ولی نوشتن صورت نمی گیرد

بررسی معنای دوم اتفاق

اتفاق به این معنا نیز از نظر بسیاری از فلاسفه از جمله ابن سینا و ملاصدرا و علامه طباطبایی و برخی فیلسوفان اروپایی ، امکان پذیر نیست.

آنان می گویند اگر کسی به طور جدی و دقیق اصل سنخیت میان علت و معلول را به طور جدی و دقیق انکار کند و پدید آمدن هر چیزی از هر چیزی را ممکن ،بداند به هیچ کاری اقدام نخواهد کرد؛

مثال

نمی تواند برای رفع عطش آب بیاشامد زیرا میان آب و رفع عطش رابطه ای مشاهده نمی کند

  • علاوه بر این چنین فردی نمی تواند نظم و هماهنگی موجود در طبیعت را تبیین کند و دلیل آن را به دست آورد او حتی نمی تواند دانشمندان را به کشف علل پدیده ها دعوت کند.
  • انکار اصل سنخیت بی اعتباری همۀ علوم و پذیرش هرج و مرج در جهان را به دنبال دارد.

بررسی معنای سوم اتفاق

اثبات یا نفی اتفاق به معنای سوم نیازمند دقت و تأمل بیشتر است بنابراین آن را با یک مثال بررسی می کنیم.

مثال

از پیدایش زمین چند میلیارد سال می گذرد. در بدو پیدایش زمین هیچ گیاه و حیوان و انسانی روی آن زندگی نمیکرد چند میلیارد سال طول کشید تا بر اثر تحولات پی در پی اولین موجودات زنده و ساده بر روی این کره پدید آمدند. سپس به تدریج با تحول این موجودات زنده موجودات زنده کامل تر و کامل تری پدید آمدند تا بالاخره نوبت به خلق کامل ترین موجود زنده کره زمین یعنی انسان رسید و او قدم بر کرۀ خاکی نهاد.

  • اکنون جای طرح این سؤال است که آیا جهت گیری تحولات روی زمین از همان ابتدا به سمت پیدایش انسان بوده است یا اینکه این تحولات به طور اتفاقی منجر به پیدایش انسان شده اند؟

به عبارت دیگر آیا می توان گفت که هدف و غایت این تحولات و منتهای این مسیر طولانی حقیقتا انسان بوده است؟

  • در پاسخ به این سؤال فلاسفه به دو دسته تقسیم شده اند :

آن دسته از فلاسفه که علاوه بر لوازم «اصل علیت» به «عله العلل» معتقدند و برای مجموعه هستی یک علت حقیقی قائل اند می گویند هر فرایند طبیعی و هر سیر تحولی در طبیعت هدف خاصی را تعقیب می کند و سرمنزلی تعیین شده دارد؛ گرچه انسان ها به علت محدودیتهای علمی نتوانند همه این اهداف را کشف کنند .

آن دسته از فیلسوفان که معمولاً به عله العلل معتقد نیستند غایتمندی زنجیره حوادث را انکار میکنند و وجود برخی از فرایندهای تکاملی را در جهان امری اتفاقی به حساب میآورند که از پیش تعیین و پیش بینی نشده است.

به ترتیب بگویید از سه اصل علیت اصل وجوب بخشی علت به معلول و اصل سنخیت میان علت و معلول چه نتایجی حاصل می شود؟

ارتباط و پیوستگی - تخلف ناپذیری و حتمیت در نظام هستی - نظم و قانونمندی میان پدیده ها

علت تامه و علت ناقصه را تعریف کنید.

در آنجا که معلول ناشی از مجموعه چند عامل است که روی هم علت پدید آمدن آن معلول اند هر یک از عوامل را «علت ناقصه» و مجموعه عوامل را «علت تامه» می نامند.

به عقیده فیلسوفان اسلامی ، پذیرش این معنی از اتفاق که «ممکن است از هر علتی هر معلولی پدید آید» چه آثار و پیامدهایی به همراه خواهد داشت؟

هر کس به این معنی از اتفاق معتقد باشد به هیچ کاری اقدام نخواهد کرد. علاوه بر این چنین فردی نمی تواند نظم و هماهنگی موجود در طبیعت را تبیین کند و دلیل آن را به دست آورد. او حتی نمیتواند دانشمندان را به کشف علل پدیده ها دعوت کند. و بالاخره اینکه انکار اصل سنخیت بی اعتباری همۀ علوم و پذیرش هرج و مرج در جهان را به دنبال دارد.

تهیه کننده : حیدر جلالی






محتوا مورد پسند بوده است ؟

5 - 0 رای