گام به گام گفت و گو کنید صفحه 118 درس افق علوم اجتماعی در جهان اسلام جامعه شناسی (3)

در جدول زیر علوم اجتماعی جهان متجدد و علوم اجتماعی جهان اسلام مقایسه شده است؛ در مورد تعامل این دو دسته علوم با یکدیگر گفت وگو کنید.

* اندیشمندان مسلمان با شناخت تفاوت پدیده های اعتباری و پدیده های تكوینی، علوم اجتماعی را شبیه علوم طبیعی نمی دانند؛ به همین سبب، علوم اجتماعی آنان از نوع تبیینی نیست.

* آنان دانش علمی را به دانش حسی و تجربی محدود نمی كنند. از این رو، برخلاف رویكرد تفسیری، تفسیر را در تقابل با تبیین نمی دانند بلكه هر تفسیری را نوعی تبیین به شمار می آورند؛ زیرا تفسیر را هم نیازمند استدلال می دانند.

* جامعه شناسی انتقادی با فراتر رفتن از دانش تجربی و عقل ابزاری، به دنبال سطح دیگری از عقلانیت می گردد كه توان داوری ارزشی و هنجاری داشته باشد ولی از نشان دادن معیار جهان شمولی كه فراتر از محصولات اجتماعی و تاریخی انسان باشد، در می ماند، اما متفكران مسلمان برای داوری درباره ارزش ها، از ظرفیت عقل نظری و عملی و وحی بهره می برند. از نظر متفكران مسلمان، تبیین و تفسیر و تجویز استدلال های ویژه خود را دارند و در هر سه سطح، پژوهشگر اجتماعی به دنبال كشف واقعیت ها و حقایق است.

جامعه شناسی انتقادی برای داوری و ارزیابی ارزش ها به سراغ قضاوت عمومی مردم و این که تا چه حد وضع موجود را مناسب بدانند و یا چقدر مایل به تغییر آن باشند، می رود. ممکن است در این راه بعضی از مردم درباره عقل جمعی از روی منطق نظر ندهند و گاهی ممکن است اشتباه کنند.

عقل عملی که اجراکننده احکام و دستورات الهی است و حق و باطل و ارزش ها را بررسی می کند این ویژگی و خصوصیت را دارد که بر اساس احکام الهی قضاوت می کند و در مسر پیشرفت تحقق فرهنگ حق گام برمی دارد.