درسنامه کامل تاریخ (3) ایران و جهان معاصر فصل 12 جنگ تحمیلی و دفاع مقدس

• کشور کنونی عراق پس از جنگ جهانی اول و تجزیه امپراتوری عثمانی، تحت قیمومیت انگلستان شکل گرفت.
• با تاسیس این کشور، اختلافات مرزی با ایران، که از دوران عثمانی به وجود آمده بود، ادامه یافت.
• در سال 1354 ش (1975) م) ایران و عراق برای پایان دادن به اختلافات مرزی و رفع مناقشه بر سر اروندرود، قراردادی را با میانجیگری دولت الجزایر امضا کردند.
• علت حمله صدام به ایران: پس از پیروزی انقلاب اسلامی، دشمنان خارجی و در رأس آنها آمریکا که نتوانسته بودند مانع استقرار و استحکام نظام جمهوری اسلامی شوند، صدام را به مقابله نظامی با ایران تشویق کردند.
• صدام در ۳۱ شهریور 1359 دستور حمله به ایران را صادر و در پی آن، ارتش بعثی عراق از زمین و هوا به میهن عزیز ما هجوم آورد و جنگ تحمیلی آغاز شد.
• انگیزه و اهداف صدام از تحمیل جنگ بر ایران:

1. حاکمیت بر آبراه مهم اروندرود، دسترسی و تسلط بر خلیج فارس و جدایی جزایر سه گانه ابوموسی، تنب کوچک و بزرگ و استان خوزستان از ایران؛
2. تضعیف و نابودی انقلاب اسلامی و جلوگیری از انتشار افکار انقلابی در میان مردم عراق و مسلمان سایر کشور ها؛
3. رسیدن به رهبری جهان غرب و ایفای نقش ژاندارمی در منطقه.

• شرایط نیروهای نظامی ایران هم زمان با آغاز جنگ تحمیلی: جنگ تحمیلی در شرایطی آغاز شد که کشور ما دوران حساس و دشوار پس از پیروزی انقلاب اسلامی و سقوط حکومت شاهنشاهی را می گذراند. ارتش و ژاندارمری به دلیل تصفیه یا فرار فرمانده ها و بسیاری از افسران آمادگی کامل برای رویارویی با جنگی بزرگ را نداشتند. نیروی جوان و تازه تاسیس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی باوجود محدودیت های تشکیلاتی، تجهیزاتی و تدارکاتی، سخت درگیر مقابله با آشوب های ضدانقلاب بود و نیروی مردمی نیز در حال شکل گیری بود.
• تصور صدام از حمله به ایران: صدام با این توهم که نیروهای مسلح ایران آمادگی و و توان مقابله با ارتش او را ندارند، با پشت گرمی به حمایت سیاسی، نظامی، اقتصادی و اطلاعاتی سایر کشورها، به ویژه آمریکا و شوروی سابق، تصور می کرد که در مدت کوتاهی به هدف های خود می رسد.
• اعترافات افسران اسیر عراقی نشان می دهد که صدام مصمم بود با یک تهاجم برق آسا در مدت  پنج تا شش هفته خوزستان را تسخیر کند و بخشی از اهداف خود را محقق سازد.

• عکس العمل مجامع بین المللی در قبال حمله صدام به ایران: مجامع بین المللی و در رأس آن شورای امنیت سازمان ملل متحد که مسئولیت حفظ صلح و امنیت جهانی و جلوگیری از تجاوز دولت ها به دیگر کشورها را بر عهده دارد، در برابر یورش آشکار نیروهای رژیم بعثی عراق به خاک ایران به صورت قاطع و مؤثر به وظایف رسمی و قانونی خود عمل نکرد. این شورا چند روز پس از شروع جنگ تحمیلی با صدور قطعنامه ای، بدون آنکه تجاوز نیروهای بعثی به خاک ایران را محکوم کند و از دولت متجاوز بخواهد که از مناطق اشغالی عقب نشینی نماید، تنها دو کشور را به خودداری از ادامه جنگ و تلاش برای حل مسالمت آمیز اختلافات فراخواند.

طول هشت سال جنگ تحمیلی، قدرت های بزرگ مانند آمریکا، شوروی، فرانسه، آلمان و انگلستان علاوه بردادن انواع سلاح های پیشرفته و حتی تسلیحات شیمیایی به حکومت بعثی عراق، از نظر سیاسی نیز آشکار و پنهان از این رژیم جانب داری کردند. برخی از کشورهای منطقه خلیج فارس نیز به اشکال مختلف به صدام یاری رساندند.

• بلافاصله پس از شروع جنگ تحمیلی، مردم و نیروهای مسلح ایران به فرمان امام خمینی لبیک گفتند و اماده نبرد با دشمن متجاوز و دفاع از مرز و بوم خود شدند.
• اقدام امام برای خنثی کردن جنگ روانی: حضرت امام برای خنثی کردن جنگ روانی ناشی از حملات نظامی ارتش بعثی، صدام را دزدی خواندند که آمده و چند سنگ انداخته است و مردم را به آرامش و آمادگی برای دفاع فراخواندند.
• نقش گروه های مختلف در جنگ تحمیلی: نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی از نخستین ساعت های شروع جنگ وارد عمل شد و با رشادت و شجاعت تمام، ضربه مهلکی به رژیم صدام وارد آورد. در جبهه زمینی نیز رزمندگان ارتش، سپاه پاسداران و ژاندارمری به همراه مردم شهرها و روستاهای مرزی، عشایر غیور و نیروهای ستاد جنگ های نامنظم، که شهید مصطفی چمران آن ها را فرماندهی می کرد، به مقابله با دشمن شتافتند و پیشروی نیروهای عراقی را متوقف و یا کند کردند. در خرمشهر، مدافعان این شهر اغلب با ساده ترین سلاح ها بیش از یک ماه کوچه به کوچه و خیابان به خیابان در برابر ارتشی که مجهز به انواع تسلیحات و تجهیزات بود، ایستادند.
• دریادلان نیروی دریایی ارتش نیز در نخستین ماه های جنگ، با پشتیبانی نیروی هوایی در عملیاتی موسوم به «مروارید» با رشادت تمام، اسکله های عراق را منهدم و نیروی دریایی صدام را نابود کردند.

• پس از آنکه بنی صدر از مقام فرماندهی کل قوا و ریاست جمهوری عزل شد و اوضاع سیاسی کشور ثبات و آرامش یافت، رزمندگان اسلام با شجاعت و صلابت عزم خود را برای بیرون راندن دشمن متجاوز از خاک میهن عزیزمان جزم کردند.
• ابتدا به فرمان امام محاصره آبادان شکسته شد سپس در دو عملیات فتح المبین و بیت المقدس بودند، صدها کیلومتر مربع از خاک ایران را از اشغال ارتش بعثی آزاد کردند.
• اوج حماسه دفاع مقدس ملت ایران در عملیات بیت المقدس (سوم خرداد ۱۳۶۱) و با آزادی خونین شهر (خرمشهر) از اسارت دشمن بعثی رقم خورد.
• پس از آزادسازی خرمشهر جنگ وارد مرحله تازه ای شد؛ زیرا: از یک سو موفقیت های نظامی رزمندگان ایرانی ادامه یافت و از سوی دیگر، حامیان خارجی صدام برای جلوگیری از سقوط او انواع تجهیزات نظامی و سلاح های میکروبی و شیمیایی را در اختیار این رژیم گذاشتند.
• به دنبال بازپس گیری خرمشهر، جمهوری اسلامی ایران برای پایان دادن به جنگ و خون ریزی و رسیدن به حقوق خود، شروطی را مطرح کرد که مورد بی اعتنایی مجامع بین المللی و دیکتاتور عراق واقع شد.
• اقدام صدام پس از مطرح کردن شروط ایران برای پایان جنگ: بمباران و موشک باران شهرها و استفاده از بمب های شیمیایی
• بخشی از جنایات حکومت عراق:

1. بمباران شیمیایی شهر سردشت در استان آذربایجان غربی
2. روستای زرده از توابع شهرستان دالاهو در استان کرمانشاه
3. شهر حلبچه در کردستان عراق

• چند مورد از اقدامات امام در دوران جنگ: 

1. فراخواندن همه قشرها به دفاع از خاک کشور و شتافتن به سوی جبهه های جنگ
2. توصیه به مسئولان برای پیشبرد امور جنگ و در اولویت قرار دادن مسئله جنگ
3. اهتمام ایشان بر تقویت بنیه دفاعی و حمایت های ایشان برای بالا بردن کیفیت و کمیت امکانات و تجهیزات نظامی و تأمین بودجه های جنگ
4. ایجاد تحول در روح و روان جوانان ایران با تمسک به مفاهیم جهاد و شهادت و یادآوری حماسه عاشورا

• آثار و نتایج رهبری امام خمینی در دوران جنگ: 

1. ایثار و فداکاری در راه دین و میهن
2. تقویت انگیزه جهاد و روحیه یا طلبی در میان جوانان ایرانی
3. تبدیل شدن برخی از فرماندهان جوان دوران دفاع مقدس، به نماد رشادت و مقاومت مردم سوریه و عراق علیه گروه های تکفیری و داعشی

• نقش مردم قهرمان ایران در طول هشت سال دفاع مقدس:

1. حضور مستقیم در خط مقدم جبهه و نبرد با دشمن متجاوز؛ 
2. مشارکت در تأمین بخشی از هزینه های مادی جنگ از طریق کمک های داوطلبانه، به ویژه تهیه و تدارک پوشاک و خوراک برای رزمندگان.

• گروه های مردمی حاضر در جبهه های جنگ دوران دفاع مقدس:

1. نیروهای بسیجی
2. جهادگران جهاد سازندگی، مسئولیت مهندسی رزمی دوران دفاع مقدس با ایجاد خاکریز، پل ها و جاده ها و ساختن سنگر
3. پزشکان و پرستاران در پشت جبهه
4. بازاریان نیز در جهت کمک های مالی و تهیه مایحتاج رزمندگان
5. زنان ایرانی

• خدمت زنان در دوران دفاع مقدس: 

1. حضور در خط مقدم جبهه در سال های اول جنگ؛
2. تشویق برادران، همسران و فرزندان خویش برای حضور در جبهه؛
3. تهیه و آماده سازی خوراک و پوشاک رزمندگان؛
4. پرستاری از رزمندگان مجروح در بیمارستان ها؛
5. پاسداری از حریم خانواده در غیاب همسران رزمنده.

• حضور معلمان و دانش آموزان در دفاع مقدس: حضور صد ها هزار دانش آموز و معلم ایرانی در جبهه برای دفاع از کیان نظام اسلامی و سرزمین مادری - شهادت حدود 2500 معلم و نزدیک به 36000 دانش آموز در طول دفاع مقدس - اسیر و جاوبدالاثر شدن هزاران نفر.

• پذیرش قطعنامه 598: در تیرماه 1367، امام خمینی پس از دریافت گزارش و نظر مشورتی فرماندهان نظامی و مسئولان سیاسی کشور به منظور پایان دادن به جنگ تحمیلی، قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد را پذیرفت.
• اقدامات دشمنان پس از پذیرش قطعنامه توسط ایران:

1. صدام به نیروهای ارتش خود دستور داد به مناطقی از ایران در خوزستان و سایر نواحی مرزی حمله کنند.
2. گروهک تروریستی سازمان مجاهدین خلق (منافقین) را برای لشکرکشی به داخل ایران تجهیز، تشویق و پشتیبانی کرد.

• نتایج مذاکرات صلح ایران و عرق: صدام در نامه ای به حجت الاسلام والمسلمین اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس جمهوری وقت ایران، قرارداد الجزایر را بار دیگر به رسمیت شناخت و اظهار داشت که شما به هر آنچه که می خواستید، رسیدید.
• در سال 1370 نیز سازمان ملل متحد رسما رژیم بعثی عراق را به عنوان متجاوز و آغاز کننده جنگ معرفی کرد.
• در دوران دفاع مقدس برای اولین بار در دویست سال اخیر، دشمنان در جداسازی حتی یک وجب از خاک ایران ناکام ماندند.

• مهم ترین اقدامات مجاهدین خلق در دوران دفاع مقدس:

1. ایجاد آشوب در داخل کشور و ترور بسیاری از مسئولان و مردم عادی؛
2. دادن اطلاعات سری و نظامی کشور به رژیم صدام و دیگر دشمنان خارجی؛
3. همکاری نظامی با ارتش بعثی عراق در جنگ با ایران؛
4. همکاری با ارتش بعثی در سرکوب و کشتار مخالفان صدام از جمله مبارزان کرد؛
5. تهاجم به داخل خاک ایران پس از پذیرش قطعنامه 598 

• دستاوردهای نظامی دفاع مقدس:

1. تحول در حوزه صنایع دفاعی (ساخت انواع موشک ها، پیشرفت در حوزه هوافضا، افزایش توان پدافند هوایی)
2. خودکفایی در تولید و ساخت نیازهای مختلف نظامی؛
3. برخورداری از تجربیات تازه در زمینه سازماندهی و آموزش نیروی انسانی داوطلب؛
4. تقویت و تحکیم سازمان رزم نیروهای مسلح (ارتش، سپاه و نیروی انتظامی)؛
5. شکوفایی استعدادهای بالقوه در فرماندهی جنگ و ظهور فرماندهان با استعداد

• دستاوردهای فرهنگی و معنوی دفاع مقدس:

1. تقویت اعتماد به نفس و احساس خودباوری و بروز خلاقیت در میان جوانان ایرانی
2. تثبیت اقتدار نظام جمهوری اسلامی در دفاع از تمامیت ارضی کشور