نکات دستوری و آرایه های ادبی متن «آدم آهنی و شاپرک»:

بیت اول فصل

• شاعر: اقبال لاهوری

خدا آن ملّتی را سروَری داد                               که تقدیرش به دست خویش بنوشت

خداوند، ملّتی را بزرگ و ارجمند می گرداند که سرنوشت سرزمینشان را خودشان در دست بگیرند و مستقل باشند.

آرایه ی ادبی:

بیت آغاز فصل تلمیح دارد به آیه ۱۱ سوره رعد: «إن الله لا يغير ما بقوم حتى يغيروا ما بأنفسهم» : خداوند سرنوشت هیچ قومی (و ملتی) را تغییر نمی دهد مگر آنکه آنان آنچه را در وجود خودشان است تغییر دهند.

درس شانزدهم

آدم آهنی و شاپرک

• نویسنده: ویتاتو ژیلینسکای
• مترجم: ناهید آزاد منش
• نوع نثر: ساده و روان

نکات دستوری و آرایه های ادبی:

نور سرد  ß  کنایه از غیر طبیعی

خوب از آب درنیاید  ß  کنایه از اینکه نتیجه خوبی نداشته باشد

صدایش بسیار شیرین بود  ß  حس آمیزی

ساده دلی  ß  کنایه از پاک و بی آلایش بودن

صدای غرش مانند  ß  تشبیه

چشمش به پنجره خیره می ماند  ß  کنایه از انتظار

بادی در گلو انداخت  ß  کنایه از غرور و تکبّر

مثل فرفره  ß  تشبیه

صدای غژغژ مانند  ß  تشبيه

نفس آخر را کشید  ß  کنایه از اینکه مرد

صدای غرش مانند  ß  تشبيه

سکوت مرگبار حاکم شد  ß  تشخیص

بدون حرکت دراز کشید  ß  کنایه از مرگ

هوا روشن می شد  ß  کنایه از آغاز روز جدید، صبح شد

دور او حلقه زدند  ß  تشبیه و کنایه از توجه و تمرکز

ملافه مثل کفن  ß  تشبيه

معنی واژگان درس «آدم آهنی و شاپرک»:

دانش زبانی: فعل آینده (مستقبل)، ترکیب وصفی و اضافی:

دانش زبانی

فعل آینده (مستقبل)

فعل آینده (مستقبل):

فعلی است که در زمان آینده اتفاق می افتد و ابتدای فعل، نشانۀ «خواه» می آید.

ساخت فعل آینده (مستقبل)

ترکیب وصفی و اضافی

ترکیب وصفی و اضافی:

هرگاه دو کلمه به وسیلۀ « ــِـ » به هم اضافه شوند، یک ترکیب می سازند؛ به عنوان مثال:

دستِ پاک، کوهِ بلند، کتابِ فارسی، چشمِ من، زندگیِ زيبا، خانۀ علی، کشورِ ايران و ... .

ترکیب وصفی  ß  موصوف + صفت                                          ترکیب اضافی  ß  مضاف + مضاف

راه های تشخیص ترکیب وصفی و اضافی:

راه اول:

کسرۀ بین دو کلمه را حذف می کنیم، بعد از کلمۀ اول، «ویرگول» می گذاريم و درآخر، فعلِ «است» اضافه می کنیم. اگر عبارت، معنی داد، ترکیبِ وصفی است و اگر معنی نداد، ترکیبِ اضافی است.

به عنوان مثال:

اتاقِ تمیز  ß  اتاق، تمیز است.           اين جمله، معنی می دهد، پس ترکیبِ وصفی است.

اتاقِ مدير  ß  اتاق، مدير است.           اين جمله معنی نمی دهد، پس ترکیبِ اضافی است.

راه دوم:

به آخرِکلمۀ دوم، «تَر» اضافه می کنیم. اگر عبارت، معنی داد، ترکیبِ وصفی است و اگر معنی نداد، ترکیبِ اضافی است.

به عنوان مثال:

مادرِ دلسوز  ß  مادرِ دلسوزتَر              چون معنی دارد، ترکیبِ وصفی است.

مادرِ من  ß  مادرِ من تَر                       چون معنی ندارد، ترکیبِ اضافی است.

راه سوم:

کلمۀ «بسیار» را در وسط دو کلمه قرار میدهیم. اگر عبارت، معنی داد، ترکیبِ وصفی است و اگر معنی نداد، ترکیبِ اضافی است.

به عنوان مثال:

شهرِ تمیز  ß  شهرِ بسیار تمیز             چون معنی دارد، ترکیبِ وصفی است.

شهرِ مشهد  ß  شهرِ بسیار مشهد        چون معنی ندارد، ترکیبِ اضافی است.