قواعد این بخش مربوط به اعداد است یعنی، در این بخش کاربردها و انواع عدد و چگونگی شمارش و ترجمۀ اعداد را یاد می گیریم.
در عربی اعداد به دو دسته تقسیم می شوند:
الف) عدد اصلی
برای بیان تعداد موضوع مورد نظر (شمارش) به کار می روند، مثلاً اگر بخواهیم بگوییم «سه جوجو» یا «پنج پاندا» از این اعداد استفاده می کنیم. خب بد نیست یک نگاهی به اعداد اصلی (شمارشی) یک تا بیست بیندازیم:
سؤال) در کتاب درسی مبحث عدد خیلی کلی و محدود توضیح داده شده، ما چه نکاتی را در این باره باید بدانیم که پس فردا سر جلسه دچار زورپرایز (غافلگیری اجباری) نشویم؟ با تشکر
پاسخ: سؤال خوبی بود بد نیست اینجا هم مطالب کتاب رو جمع بندی کنیم هم به اصول و قواعد عدد اشاره داشته باشیم.
1) از بین اعداد (اصلی) شمارشی، عدد یک و دو همیشه بعد از اسم و سایر اعداد قبل از اسم می آیند.
مثال: رَجلٌ واحدٌ / کِتابانِ إِثنان / ثَلاثة كُتبٍ / أربعة عَشَرَ كتاباً
2) به اسمی که همراه عدد می آید و شمرده می شود، «معدود» (شمرده شونده) می گوییم.
مثال: خَمس مَدارِس / إِثنا عَشَرَ مَسجِداً
معدود معدود
3) به این نکته در کتاب درسی مستقیماً اشاره نشده اما برای شمارش و ترجمه صحیح ترکیب های به همراه عدد، باید این مطالب را بدانید.
رابطه عدد و معدود
برای فهم بهتر این رابطه، اعداد را به ۳ دسته تقسیم می نماییم:
1) عدد ۱ و ۲:
عدد یک و دو همیشه بعد از اسم می آیند. و از نظر جنس و تعداد مطابق اسم (معدود) هستند.
مثال: مَدرِسَةٌ واحِدَةٌ / قَلَمٌ واحِدٌ / کِتابانِ اِثنانِ / مَدرِسَتَينِ إِثنَتَينِ
سؤال) ببخشید عدد یک و دو به چه صورت هایی می آیند؟ چون در مثال هایی که زدید قیافشون متفاوت هست؟
پاسخ: این دو تا عدد براساس اسم قبلشان به این صورت ها می آیند:
واحد -> برای اسم مفرد مذکّر
واحدة -> برای اسم مفرد مؤنث
إِثنانِ (إِثنَينِ) -> برای اسم مثنی مذکّر
إِثنَتانِ (إِثنَتَينِ) -> برای اسم مثنی مؤنث
2) اعداد ۳ تا ۱۰:
این اعداد همیشه قبل از اسم می آیند و از نظر جنس مخالف آن هستند ضمناً اسم آنها باید به صورت جمع و مجرور بیاید.
مثال: پنج کتاب: «کتاب» مذکّر است پس عدد آن به صورت مؤنث می آید (خَمسَـــة)، «کتاب» هم باید جمع شود (کُتُب) و بعد از عدد قرار بگیرد:
خَمسَـة کُتُبٍ
مؤنث مذکر (جمع)
نه درخت: «درخت» (شَجَرَة) مؤنث است پس عدد آن باید به صورت مذکّر بیاید (تِسعَ)، « شَجَرَة » هم باید جمع شود (شَجَرات) و بعد از عدد قرار بگیرد:
تِسعَ شَجَرات
مذکر مؤنث (جمع)
3) عدد ۱۱ تا ۱۰۰:
به این اعداد هم همیشه قبل از اسم می آیند و از نظر جنس موافق آن هستند. اسم آنها باید به صورت مفرد بیاید. مثال)
یازده کتاب -> أَحَدَ عَشَرَ كتاباً
مذکر مفرد مذکر
دوازده میز -> إِثنَتا عَشْرَةَ مِنْضَدَةً
مؤنث مفرد مؤنث
«مئة» به معنای «صد» به صورت «مِائةِ» نیز نوشته میشود. هم چنین «مائتین» یعنی دویست، «ثلاثَ مئاتٍ» یعنی سیصد و ...
به اعداد ۱۰ تا ۱۰۰ توجه کنید:
توجه: در زبان عربی یکان پیش از دهگان می آید.
مثال در حد تیم ملی: ستٌّ و خَمسون: پنجاه و شش / خَمسَةً و سَبعینَ: هفتاد و پنج
ب) عدد ترتیبی
این اعداد برای بیان مرتبۀ اسم به کار می روند، مثلاً وقتی می خواهیم بگوییم «درس دوم» یا «دوّمین درس» از این اعداد استفاده می کنیم. درباره اعداد ترتیبی به این نکات توجه کنید:
1) در کتاب درسی اعداد ۱ تا ۲۰ مطرح شده اند.
2) اعداد ترکیبی همگی بر وزن فاعل می آیند به جز عدد یک که بر وزن «أَفعل» (أَوَّل) است.
3) اعداد ترتیبی همیشه بعد از اسم می آیند و از نظر جنس مطابق اسم قبل از خود هستند.
مثال: الدَّرسُ الثّاني / الصَّفّ التاسِع / الدَّرسُ الثّالِثُ عَشَرَ / المَدرِسَةُ الثّامِنَهْ عَشْرَة
4) به اعداد ترتیبی یک تا بیست توجه کنید:
يكُم: الأَوّل / الأُولي یازدهم: الحادي عَشَرَ / الحادية عَشْرَةَ
دوم: الثّاني / الثّانية دوازدهم: الثّاني عَشَرَ / الثّانية عَشْرَةَ
سوم: الثالِث / الثّالِثة سیزدهم: الثّالِث عَشَرَ / الثالثة عَشْرَةَ
چهارم: الرّابع/ الرّابِعَة چهاردهم: الرّابع عَشَرَ / الرّابِعَة عَشْرَةَ
پنجم: الخامِس/ الخامِسَة پانزدهم: الخامِس عَشَرَ / الخامِسَة عَشْرَةَ
ششم: السّادِس / السّادِسة شانزدهم: السّادِس عَشَرَ / السّادِسة عَشْرَةَ
هفتم: السّابِع / السّابِعَة هفدهم: السّابِع عَشَرَ / السّابِعَة عَشْرَةَ
هشتم: الثّامِن / الثّامِنة هجدهم: الثّامِن عَشَرَ / الثّامِنة عَشْرَةَ
نهم: التّاسع/ التّاسِعة نوزدهم: التّاسع عَشَرَ / التّاسِعة عَشْرَةَ
دهم: العاشر / العاشِرَة بیستم: العِشرون / العِشرين