«لا» در زبان عربی انواع فراوانی دارد که تاکنون با سه نوع آن آشنا شده اید:
1) «لا» به معنای «نه»: این «لا» در پاسخ به کلمات پرسشی «هَلْ: آیا» و «أَ: آیا» به کار می رود؛ مانند:
هَلْ أَنتَ مُهَنْدِسٌ؟ -> لا، أَنا طَبيبٌ.
(آیا تو مهندس هستی؟) -> (نه، من پزشک هستم)
أَ أَنتُم مِن شیراز؟ -> لا، نَحنُ مِن أَهواز.
(آیا شما شیرازی هستید؟) -> (نه، ما اهوازی هستیم.)
2) «لا»یِ نفیِ مضارع: این «لا» قبل از فعل مضارع به کار می رود و معنای آن را «منفی» می کند؛ مانند:
لا + يَكْتُبُ = لا يَكْتُبُ: نمی نویسد.
3) «لا»یِ نهی: این «لا» نیز قبل از فعل مضارع به کار می رود و معنای فعل مضارع را به «امرِ منفی» تغییر می دهد؛ مانند:
لا + تَرْجِعُ = لا تَرْجِعْ: برنَگرد / لا + تَجْلِسينَ = لا تَجْلِسي: ننشین / لا + تَذْهَبْنَ = لا تَذْهَبْنَ: نَروید -> جمع مؤنث
(ناگفته نمونه که فرق «لای نفیِ مضارع» با «لایِ نهی» تو اینه که «لای نفیِ مضارع» با آخر فعل اصلاً کاری نداره، ولی «لای نهی»، آفر فعل رو تغییر می ده؛ یعنی یا «ساکن» می کنه یا نونِ آخر فعل رو حذف می کنه، البتّه به جز جمع های مؤنث که «نونِ» شون هیچ وقت حذف نمی شه ! بهتره بدونیم که به این تغییرات، «مجزوم کردن» گفته می شه.)
امّا در این درس، با نوع چهارم «لا» آشنا می شوید که در عربی بسیار پُرکاربرد است؛ به این «لا»، «لاي نفیِ جنس» می گوییم. «لا»یِ نفی جنس: این «لا» غالباً به معنای «هیچ ... نیست.» به کار می رود و مفهومش این است که وجود اسمی را که پس از لای نفی جنس می آید، به طور کلّی نفی می کند. (ساده ترش یعنی این که در معنا، وجودِ اسمِ بعد از خودش را مُنکِر میشه و به کلی میزنه زیرش!)
برای فهم بهتر و دقیق ترِ مفهومِ «لایِ نفی جنس»، به فرمول کلّی آن و مثال هایش توجّه کنید:
توجه: در مثال (۱)، به جای این که ترجمه کنیم: «هیچ دانشی برای ما نیست.»، ترجمه کردیم: «هیچ دانشی نداریم.» در حقیقت، به جای «برای ما نیست» از معادل آن، یعنی «نداریم» استفاده کردیم که هر دو درست است، ولی «نداریم» شیواتر و پُرکاربردتر است!
نکته: از ویژگی های «لایِ نفیِ جنس» این است که اولاً: هیچ وقت «اسم فتحه دار» از آن جدا نمی شود و همیشه بعد از «لایِ نفی جنس» می آید! ثانياً: آن اسم فتحه دار را همیشه باید به صورت «نكره» ترجمه کنیم.