درسنامه کامل مطالعات اجتماعی نهم فصل 2 حرکات زمین

حرکت وضعی زمین :

زمین در هر 24 ساعت یک بار به دور محور خود می چرخد، که به آن حرکت وضعی می گویند.

اگر زمین به دور خود نمی چرخید چه اتفاقی می افتاد؟

همواره قسمتی از کره زمین روز می شد و در قسمتی دیگر شب. در این صورت زندگی بر روی کره زمین امکان پذیر نبود.

منظور از حرکت ظاهری خورشید (آفتاب) چیست؟

ما هر روز در آسمان، خورشید را میبینیم که از مشرق طلوع میکند. هنگام ظهر، خورشید تقریبا بالای سر ماست و هنگام عصر رفته رفته به سمت مغرب حرکت و در آن سمت غروب میکند. این جابه جایی یا حرکت خورشید در آسمان، حرکت ظاهری است. در واقع، خورشید جا به جا نمیشود بلکه زمین می چرخد و نقاط مختلف کره زمین پی در پی در مقابل خورشید قرار میگیرند.

نتایج حرکت وضعی زمین :

پدید آمدن شب وروز

اختلاف ساعت

ساعت واقعی و ساعت رسمی :

وقتی خورشید درست روی نصف النهار مبدأ قرار می گیرد، در همه شهرهایی که روی این نصف النهار (از شمال اروپا تا جنوب آفریقا) قرار گرفته اند، هنگام ظهر است. همین حال، مردم کشورهایی که در شرق گرینویچ قرار دارند، خورشید را زودتر دیده اند و بنابراین، از ظهرشان گذشته است. به عکس، در کشورهایی که در غرب نصف النهار گرینویچ قرار دارند، چند ساعت به ظهر مانده است.که این ساعت واقعی است.

کره زمین برای آنکه یک دور یا 360 درجه به دور خود بچرخد، 24 ساعت وقت لازم دارد پس اگر 360 درجه محیط کره زمین را به 24 قاچ تقسیم کنیم، هر یک از قاچها 15 درجه پهنا دارد. هر منطق زمانی کی قاچ است و یک ساعت را به خود اختصاص می دهد. بنابراین، همه نصف النهارهایی که داخل یک قاچ قرار گرفته اند، به طور توافقی ساعت یکسانی دارند. این همان ساعت رسمی است.

مبنای ساعت واقعی :

موقعیت خورشید در آسمان

چگونگی به وجود آمدن ساعت رسمی
در زندگی روزانه نمی توان از ساعت واقعی استفاده کرد. زیرا در تعیین قرارهای ملاقات، زمان باز و بسته شدن اداره ها و مغازهها و برنامه حرکت قطارها و هواپیماها مشکلات زیادی به وجود میآید.
بنابر این حدود 140 سال پیش، در یک کنفرانس بین المللی، کشورها توافق کردندجای ساعت واقعی از ساعت رسمی استفاده کنند و به این ترتیب، زمان رسمی به وجود آمد. 

نکته: کره زمین برای آن که یک دور یا 360 درجه به دور خود بچرخد، 24 ساعت وقت لازم دارد.
نکته : هر قاچ 15 درجه است و یک نصف النهار مرکزی دارد.
نکته:هر منطقه زمانی یک قاچ است و یک ساعت را به خود اختصاص می دهد.
نکته: در برخی کشور های وسیع، مانند چین، چند ساعت رسمی وجود دارد.

حرکت انتقالی زمین :
یک دورچرخش کامل زمین به گرد خورشید، یک سال طول می کشد که به آن حرکت انتقالی می گویند. مدار زمین، بیضی شکل است و زمین با سرعت میانگین 30 کیلومتر در ثانیه، این مسیر را می پیماید.

مهم ترین نتایج حرکت انتقالی زمین :

1- پیدایش سال شمسی

2- پیدایس فصل ها

تعریف و مقایسه سال شمسی، سال رسمی و سال کبیسه :

مدت زمان واقعی یک دور کامل گردش زمین به گرد خورشید، 365 روز و 6 ساعت است که به آن سال شمسی (واقعی) است.

اما در تقویم ها سال را 365 روز در نظر می گیرند. سال 365 روزه، سال رسمی است که 6 ساعت از سال خورشیدی کوتاه تر است.

برای جبران کسری این 6 ساعت، هر 4 سال یک روز به سال رسمی اضافه می شود، سال 366 روزه را سال کبیسه می نامند.

نتابج مایل بودن محور قطب ها بر سطح مدار گردش انتقالی :

1- تغییر زاویه تابش آفتاب در طول سال

2- نامساوی شدن درازی شب و روز

3- به وجود آمدن فصل های مختلف

4- برعکس بودن فصل ها در دو نیمکره شمالی و جنوبی

انقلاب تابستانی :

در اول تیرماه، خورشید در نیم کره شمالی به مدار راس السرطان به طور عمودی می تابد. در این هنگام که طولانی ترین روز در این نیم کره است و به آن انقلاب تابستانی می گویند. فصل تابستان آغاز می شود.

انقلاب زمستانی :

در اول دی ماه، خورشید به مدار رأس الجدی  در نیمکره جنوبی عمودی می تابد.  در نتیجه، در نیم کره شمالی اول دی کوتاه ترین روز سال است که به آن انقلاب زمستانی می گویند. در این روز فصل زمستان آغاز میشود؛ در حالی که در همین زمان، در نیم کره جنوبی فصل تابستان آغاز شده است.

اعتدالین در چه مواقعی از سال اتفاق می افتد ؟

در دو موقع از سال یعنی اول بهار و اول پاییز، درازی روز و شب برابر می شود. یعنی مسیری که منطقه روشن زمین می پیماید با مسیر منطقه تاریک برابر است.( یعنی دایره روشنایی دقیقا از قطب ها عبور می کند) به این دو زمان، اعتدالین (اعتدال بهاری و اعتدال پاییزی) میگویند.

نکته : در مناطق مجاور استوا مسیر پیموده شده در دو منطقه تاریک و روشن همواره یکسان است و در نتیجه طول روز و شب همواره مساوی است.