درسنامه کامل مطالعات اجتماعی نهم فصل 17 فرهنگ

فرهنگ یک جامعه:

به طور کلی فرهنگ یک جامعه در واقع شیوه ی زندگی در آن جامعه است.

رابطه ی جامعه و فرهنگ:

جامعه بدون فرهنگ وجود ندارد و فرهنگ هم بدون جامعه به وجود نمی آید.

فرهنگ:

فرهنگ پدیده ای آموختنی است. یعنی از طریق ژن به ارث نمی رسد بلکه از راه آموزش و تربیت از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود.

اجتماعی شدن یا جامعه پذیری:

اجتماعی شدن فرایندی طولانی مدت از تولد تا آخر عمر است که افراد از طریق آن، زندگی در جامعه را می آموزند و خود را با آن منطبق می کنند.

اجتماعی شدن فرایندی بسیار مهم در زندگی است زیرا بدون آن، افراد نمی توانند به زندگی در جامعه ادامه دهند. در یک جامعه، هر فرد عقاید و باورها، رسوم، قوانین و حتی چگونگی پاسخ دادن به غرایز را از دیگران می آموزد و به افراد دیگر یاد می دهد.

فرایند اجتماعی شدن نخست در خانواده صورت می پذیرد. پدر و مادر به کودک یاد می دهند که چطور صحبت کند، چگونه غذا بخورد و در نشست و برخاست چه آدابی را رعایت کند، چگونه به مهمان سلام و تعارف کند.

عواملی که در فرایند اجتماعی شدن فرد موثر است:

• رسانه های جمعی
• دوستان و گروه همسالان
• برنامه های آموزشی و تربیتی مدرسه
• رفتن به دانشگاه، خدمت سربازی، محل کار و ...

در فرایند اجتماعی شدن ، مهم ترین لایه های فرهنگ:

1. نمادها
2. هنجارها
3. ارزش ها
4. عقاید

لایه ها و جنبه های فرهنگ یک جامعه:

برخی از لایه های فرهنگ خارجی یا بیرونی (ظاهری) هستند مانند نمادها و هنجارها و برخی عمیق تر هستند مانند ارزش ها و عقاید.

کاربرد نماد:

هر جامعه ای برای انتقال معانی مورد نظر خود از انواع معینی از نمادها استفاده می کند. زبان گفتاری و نوشتاری، همه ی اشیا و دست ساخته های انسان مانند تصاویر ، پوشاک ، خوراک و ... .

هنجار:

هنجارها، رفتارهای معینی هستند که در یک گروه یا جامعه پذیرفته شده و متداول اند. به عبارت دیگر به قواعد و شیوه های مورد قبول یک جامعه برای انجام دادن کارهای مختلف، هنجار می گویند. برای مثال ، ما وقتی به هم می رسیم سلام می کنیم، وقتی می خواهیم غذا بخوریم یا وارد جایی شویم به هم تعارف می کنیم.

هنجارها شامل چه مواردی می شود؟

هنجارها در واقع همه ی عادت ها، آداب و رسوم اجتماعی، مناسک مذهبی، قواعد، قوانین و مقررات را در بر می گیرد.

رابطه ی هنجارها و زندگی اجتماعی:

زندگی اجتماعی بدون وجود هنجارها ادامه پیدا نمی کند و هنجارها به روابط اجتماعی سامان می بخشند. افراد یک جامعه خود را ملزم می بینند از هنجارها پیروی کنند تا جامعه آنها را به عضویت بپذیرد.

مهم ترین دلایل پیروی از هنجارها:

• ارزش دانستن و اعتقاد به آنها 
• حفظ آبرو و احترام 
• ترس از مجازات

عواقب پیروی نکردن از هنجارها:

به مجازات ختم می شود. این مجازات ممکن است به صورت سرزنش خود یا دیگران، پوزخند، تمسخر، طرد کردن و محروم نمودن، متلک گفتن یا مجازات های رسمی و قانونی باشد.

ارزش ها:

ارزش یعنی خوب و بد، زشت و زیبا و مطلوب یا نامطلوب دانستن امور مختلف

رابطه ی ارزش ها و هنجارها:

ارزش ها زمینه ی شکل گیری هنجارها را ایجاد می کنند و جهت دهنده ی رفتارها هستند. افراد بر مبنای ارزش هایی که به آنها معتقدند، عمل می کنند. به عنوان مثال کسی که پرهیز از اسراف را کار خوب و درستی می داند و آن را ارزش تلقی می کند، اگر در عمل هم از اسراف بپرهیزد، هنجارش طبق این ارزش هده است.

منظور از ارزش های اجتماعی:

ارزش های اجتماعی، ارزش هایی هستند که مورد توجه اکثر افراد جامعه اند و افراد به عملی شدن آنها تمایل دارند. برای مثال، برای یک تیم ورزشی، پیروزی در مسابقه و برای یک ملت، دفاع از کشور خود و مقابله با دشمنان، ارزش های اجتماعی هستند.

رابطه بین عقاید و هنجارها و ارزش ها:

بخش مهمی از فرهنگ جامعه را عقاید و باورهای آن شکل می دهد. برای مثال در جامعه ای که عقاید دینی دارد، هنجارها، نمادها و ارزش هایی بر مبنای آن عقاید شکل می گیرد. به عکس در جامعه ای که زندگی را فقط به این دنیا محدود می داند و به آخرت اعتقادی ندارد، هنجارها و ارزش های متناسب با همان جامع پدید می آید.

نقش عقاید اسلامی برای مسلمانان:

اعتقادات اسلامی، ملاکی است که با آن هنجارها و ارزش ها را می سنجیم و هر کدام را که با این اصول اعتقادی سازگاری ندارند، طرد می کنیم.