انقلاب مشروطیت جنبشی سیاسی-اجتماعی بود که در دوره ی حکومت مظفرالدین شاه در ایران رخ داد و به دنبال آن، نظام پادشاهی مشروطه جایگزین نظام پادشاهی استبدادی شد.

نظام پادشاهی استبدادی حکومتی است که در آن پادشاه از قدرت و اختیارات فراوانی برخوردار است و براساس میل و اراده ی خود حکومت می کند.

نظام پادشاهی مشروطه نوعی از حکومت است که در آن قدرت و اختیارات پادشاه بر اساس قانون شود محدود می شود و اداره کشور در اختیار نهادهایی مانند مجلس و هیئت وزیران قرار میگیرد.

انقلاب مشروطه

زمینه های سیاسی و اقتصادی:

• جدا شدن سرزمین های پهناوری از ایران
• تسلط بیگانگان بر منابع ثروت اقتصادی کشور
• وادر آمدن ضربات شدید به صنعت، کشاورزی و بازرگانی
• گسترش بیکاری در سراسر کشور
• ضعف و بی کفایتی حکومت قاجار
• سخت گیری و بی رحمی مأموران مالیاتی

زمینه های فکری و فرهنگی:

• زمینه های داخلی:

1. آموزه های دین اسلام و مذهب شیعه، مردم را به مبارزه با ظلم فرا می خواند.
2. درس گرفتن از قیام امام حسین(ع) و واقعه کربلا در برابر ظلم و بی عدالتی

• زمینه های خارجی:

1. آشنایی با افکار و دستاوردهای تمدن جدید اروپا
2. انقلاب فرانسه اندیشه آزادی خواهی و حکومت مشروطه را در اروپا گسترش داد.

نقش روشنفکران در انقلاب مشروطه:

آنها اغلب تحصیل کردگان اروپا و مدرسه ی دارالفنون بودند و مردم را با محاسن حکومت قانون (حکومت مشروطه) و معایب استبداد آشنا کردند.

همچنین موفقیت نهضت تنباکو و قتل ناصرالدین شاه به دست میرزا رضا کرمانی، انگیزه و اراده ی مردم را برای مبارزه با استبداد و سلطه ی خارجی دو چندان کرد.

در دوران حکومت مظفرالدین شاه به دو دلیل بر خشم و نارضایتی مردم افزوده شد که عبارتند از :

1. سوء استفاده و ستمگری مأموران حکومت
2. دخالت بیگانگان در امور کشور

رهبران روحانی در انقلاب مشروطه:

• آیت الله سید محمد طباطبایی
• آیت الله سید عبدالله بهبهانی

یکی از مهم ترین حوادث در سرعت بخشیدن به انقلاب مشروطیت، ماجرای به چوب بستن بازرگانان بود.

عین الدوله صدراعظم مستبد برای ترساندن مخالفان و جلوگیری از گسترش اعتراض ها تعدادی از بازرگانان را به بهانه ی گران شدن قند به چوب بست. به دنبال این واقعه، بازار بسته شد و گروهی از علما به رهبری آیت الله طباطبایی به نشانه ی اعتراض از تهران به ری مهاجرت و در حرم عبدالعظیم تحصن کردند.

مهم ترین خواسته ی مردم در حرم عبدالعظیم، تأسیس عدالت خانه برای رسیدگی به شکایت های مردم بود.

عکس العمل مردم پس از اینکه قاجار به وعده هایش عمل نکردن چه بود؟

اعتراض های مردمی دوباره شروع شد. در جریان این اعتراض ها طلبه ی جوانی به نام سید عبدالحمید به شهادت رسید و در نتیجه تعدادی از علما این بار به نشانه ی اعتراض به قم مهاجرت کردند، از جمله خواسته ی معترضان تأسیس عدالت خانه و تشکیل مجلس شورا بود.

دو مورد از عوامل موفقیت انقلاب مشروطیت:

1. آموزه های دین اسلام و مذهب شیعه
2. حضور علما و روشنفکران در کنار سایر گروه ها

گروه ها یا قشرهای اجتماعی که در انقلاب مشروطیت نقش موثری داشتند:

• علما و روحانیون 
• بازرگانان
• روشنفکران 
• تجار
• پیشه وران
• کارگران

موانع و مشکلات حکومت مشروطه:

1. مخالفت و دشمنی مستبدان
2. اختلاف و دودستگی میان مشروطه خواهان
3. افزایش دخالت های خارجی
4. وقوع جنگ جهانی اول

انقلاب مشروطیت با چه اهدافی صورت پذیرفت؟

• برقراری حکومت قانون
• رها کردن کشور از چنگ استبداد داخلی و سلطه ی خارجی

پس از مظفرالدین شاه، محمد علی شاه جانشین او با پشتیبانی دولت روسیه و حمایت مستبدان تصمیم گرفت حکومت نوپای مشروطه را نابود کند.

مخالفت با اقدامات محمد علی شاه:

مجاهدان مشروطه خواه در تبریز به رهبری ستارخان و باقرخان در برابر حکومت استبدادی محمد علی شاه به پا خاستند.

علمای مشروطه خواه نجف آنان را به مقاومت در برابر شاه مستبد دعوت کردند.

طرفداران مشروطه در گیلان و اصفهان با مشاهده ی ایستادگی مردم تبریز، روحیه گرفتند و راهی پایتخت شدند تا مردم را به مقاومت در برابر شاه مستبد دعوت کنند. آنها پس از فتح تهران ، محمدعلی شاه را برکنار کردند و پسر خردسالش ، احمد میرزا را به جانشینی او برگزیدند.

علت مخالفت شیخ فضل الله با انقلاب مشروطه:

وی معتقد بود افرادی که رهبری انقلاب را به دست گرفته اند، به اسلام اعتقادی ندارند و می خواهند افکار و فرهنگ کشورهای اروپایی را در ایران گسترش دهند.

شهادت شیخ فضل الله نوری:

برخی از مشروطه خواهان شیخ را به اتهام مخالفت با نظام مشروطه محاکمه کردند و به شهادت رساندند.

شهادت او تأثیر نامطلوبی بر اوضاع ایران داشت.

قرارداد ۱۹۰۷ بین چه کشورهایی بسته شد و علت آن چه بود؟

بین انگلستان و روسیه برای مقابله با قدرت روزافزون آلمان و متحدانش بسته شد و طی این قرارداد تصمیم برا آن شد تا ایران را میان خود تقسیم کردند.

هدف انگلستان و روسیه از امضای قرارداد 1907:

کنار گذاشتن اختلافات خود برای مقابله با قدرت روز افزون آلمان و متحدانش.

نتایج قرار داد ۱۹۰۷ برای ایران:

روسیه با خیالی آسوده در امور داخلی ایران مداخله می کرد. اجازه نمی داد که دولت و مجلس اوضاع آشفته ی کشور را سروسامان دهند.

نیروهای روسیه وارد خاک ایران شدند. آنها در تبریز تعدادی از مشروطه خواهان را کشتند و در مشهد نیز حرم امام رضا(ع) را به گلوله بستند.

جنگ جهانی اول

متحدین و متفقین در جنگ جهانی اول:

متحدین: کشورهای آلمان، ایتالیا، اتریش و مجارستان

متفقين: انگلستان، روسیه و فرانسه و در آخر جنگ آمریکا

موضع ایران در جنگ جهانی اول:

دولت ایران بی طرفی خود را اعلام کرد اما انگلستان، روسیه و عثمانی این بی طرفی را نادیده گرفتند و نیروهای خود را وارد ایران کردند برخی مناطق ایران صحنه ی نبرد نیروهای روسیه و انگلستان با قوای عثمانی شد.

آثار و پیامدهای سیاسی و اجتماعی جنگ جهانی اول در ایران:

موجب بی ثباتی و آشفتگی بیشتر اوضاع ایران شد

دولت مرکزی به نهایت ضعف و درماندگی رسید و تسلط خود را بر امور کشور از دست داد. نافرمانی و سرپیچی از فرمان دولت مرکزی گسترش یافت و امنیت و آسایش مردم از بین رفت.

ایرانیان دچار بلا و مصیبت های بزرگی مانند قحطی، فقر، گرسنگی و شیوع بیماری های واگیردار شدند.

علت گرایش مردم ایران به آلمان و متحدانش در جنگ جهانی اول چه بود؟

چون تصور می کردند آلمان قدرت برتر جنگ است.

دلیر مردان تنگستانی به فرماندهی رئیسعلی دلواری با ایثار جان خویش ضربه ی سنگینی به اشغالگران وارد آوردند.