ابیات متن درس «سرود ملّی» و معنی ابیات:

درس ششم

سرود ملّی

• نوع نثر: ساده (امروزی)

سر زد از افق مهر خاوران            فروغ دیده ی حق باوران

خورشید از سمت مشرق طلوع کرد و چشم همه ی حقیقت باوران را روشن نمود.

آرایه ادبی:

سر زد  ß  کنایه از طلوع کرد

مهر خاوران سر زد  ß  تشخیص

نکته ادبی:

منظور از «مهر خاوران»، خورشید انقلاب اسلامی است.

بهمن، فر ایمان ماست، پیامت ای امام            استقلال، آزادی، نقش جان ماست

بهمن ماه، بیانگر شکوه و جلوه ی ایمان مردم ایران است. ای امام، پیام تو که همان استقلال و آزادی بود، در جان ما نقش بست و جای گرفت.

نكته ادبی:

منظور از بهمن، همان پیروزی انقلاب اسلامی است.

شهیدان، پیچیده در گوش زمان، فریادتان            پاینده مانی و جاودان، جمهوری اسلامی ایران

[ای ] شهیدان، فریاد آزادی خواهی شما برای همیشه در تاریخ، جاودانه مانده است. [ای ] جمهوری اسلامی ایران، پاینده و جاودان، باقی بمان.

آرایه ادبی:

گوش زمان (زمان، گوش دارد.)  ß  جان بخشی

نكته دستوری:

شهیدان به منادا

جمهوری اسلامی ایران به منادا

نشانه ی «ندا» در آنها حذف شده است.

• قالب شعر: مثنوی
• شاعر: میرزا آقا خان کرمانی

خوشا مرزِ ایرانِ عنبر نسیم            که خاکش، گرامی تر از زرّ و سیم

چه قدر خوب است سرزمینِ ایران خوش آب و هوا که خاکش از طلا و نقره، گرانبهاتر و عزیزتر است.

آرایه ادبی:

زر و سیم  ß  تناسب

نکته دستوری:

خوشا، به معنی چه قدر خوب است، یک جمله می باشد که بدون فعل است. در دستور زبان فارسی به این کلمه ها، شبه جمله می گویند.

هوایش، موافق به هر آدمی            زمینش، سراسر پُر از خرّمی

آب و هوای ایران با هر کسی سازگار است و مطابق میلش می باشد. زمین آن، تمام سبز و خرم است.

همه بوستانش، سراسر، گُل است            به باغ اندرون، لاله و سُنبل است

تمام بوستان های آن (ایران) پُر از گُل است و در باغ های آن، گل های رنگارنگ، روییده است.

آرایه ادبی:

بوستان، گل، باغ، لاله و سُنبل، از یک مجموعه هستند و تناسب (مراعات نظیر) دارند.

نکته دستوری:

مصراع اوّل، یک جمله است و گل «نهاد» می باشد.

مصراع دوم هم یک جمله است و لاله و سُنبل، «نهاد» جمله است.

سرود ملّی:

سرود ملّی، نشان افتخار، استقلال و عظمت یک کشور است.

سرود ملّی هر کشوری به زبان ملّی و رسمی آن سرزمین، نوشته و خوانده می شود.

سرود ملّی ایران عزیز ما، به زبان فارسی است. زبان فارسی، زبان ملّی کشور ماست. وقتی همه ی ما ایرانیان در برابر پرچم سه رنگ و زیبای خود، بر پا می ایستیم، سرود ملّی را به زبان فارسی و با احترام، زمزمه می کنیم.

زبان فارسی، مانند پرچم ما، همه ی اقوام و مردم سراسر میهن را به هم پیوند می دهد و باعث وحدت و یکپارچگی ما و قدرتمندی ایرانِ عزیز، می شود.

هر یک از زبان های مادری و محلّی وطن ما، گنجینه ای با ارزش هستند که در کنار زبان فارسی، به رشد فکری ما، کمک می کند.

محتوای درس:

این درس درباره ی عظمت و بزرگی سرود ملّی کشور عزیز ما، ایران است. در آغاز، سرود ملّی کشور ما آورده شده است و بعد درباره ی کاربرد این سرود مقدّس مطالبی زیبا، بیان گردیده است. سرود ملّی تنها شعر نیست؛ موسیقی و آهنگ نیز دارد. موسیقی آن معمولاً بسیار گرم و هیجان انگیز است. این آهنگ شورانگیز، روحیه ی شجاعت، دفاع از کشور و علاقه به آن را در مردم بر می انگیزد. سرود ملّی کشورمان با دعا برای پایندگی و جاودانگی ملّت و کشور پایان می یابد.

شعر «بخوان و حفظ کن: ای ایران» و معنی شعر:

بخوان و حفظ کن

ای ایران

• قالب شعر: مثنوی؛ سرود و ترانه
• شاعر: حسین گُل گلاب
•  

ای ایران، ای مرزِ پُر گهر            ای خاکت، سرچشمه ی هنر

ای سرزمین گرانقدر و ارزشمند، ای کشوری که خاکِ تو محلّ پیدایش هنر (هنرمندان) است.

نکته دستوری:

مرز پر گهر  ß  ترکیب وصفی

خاکت (خاکِ تو)  ß  ترکیب اضافی

دور از تو اندیشه ی بدان            پاینده مانی و جاودان

 فکر و اندیشه ی انسان های بدکار، از تو دور باد! و همیشه، پاینده و جاودان باقی بمانی.

ای دشمن، اَر تو، سنگ خاره ای، من آهنم            جان من، فدای خاکِ پاکِ میهنم

ای دشمن، اگر تو، مانند سنگِ سختی محکم هستی، من همانند آهنی هستم که از تو سخت تر و محکم تر هستم. من برای خاک پاک سرزمینم، خودم را فدا می کنم. (جانم فدای ایران باد!)

آرایه ادبی:

دشمن به سنگ خاره، تشبیه شده است.

من به آهن، تشبیه شده.

نکته ی دستوری:

این بیت، از چهار جمله تشکیل شده است.

در جمله ی آخر (مصراع دوم)، فعل «باد» حذف شده است.

مهر تو چون، شد پیشه ام            دور از تو نیست، اندیشه ام

شعارِ من و کار من، عشق و علاقه ی به توست؛ بنابراین، همیشه به تو فکر می کنم و کاری غیر از این، ندارم.

در راه تو، كِی ارزشی دارد این جان ما؟            پاینده باد، خاکِ ایران ما

در راه تو، جانِ ما، ارزشی ندارد (جان ما، فدای تو باد!). امیدوارم که سرزمین ایران، پاینده و جاودان باشد!

سنگِ كوهت، دُرّ و گوهر است            خاکِ دشتت، بهتر از زَر است

سنگ کوه های تو، مانند مروارید و جواهر، با ارزش است. خاکِ دشت های تو از طلا و جواهر، ارزشمندتر است.

آرایه ادبی:

سنگ کوه به دُر و گوهر، تشبیه شده است.

دُرّ و گوهر و طلا  ß  تناسب (مراعات نظیر)

مِهرت از دل، کی برون کنم؟            بر گو، بی مهر تو چون کنم؟

هرگز عشق و محبّت به تو، از دلم بیرون نمی رود. به من بگو که بدون عشق تو من چگونه زندگی بکنم؟ (من نمی توانم بده عشقِ تو زندگی کنم.)

تا گردشِ جهان و دورِ آسمان، بپاست            نور ایزدی همیشه رهنمایِ ماست

تا زمانی که دنیا پا بر جاست و روزگار در گردش است، نور خدایی، همیشه، هدایت گر ما می باشد.

مهر تو چون، شد پیشه ام            دور ازتو نیست، اندیشه ام

شعارِ من و کارِ من، عشق و علاقه ی به توست؛ بنابراین، همیشه به تو فکر می کنم و کاری غیر از این، ندارم.

در راه تو، كی ارزشی دارد این جانِ ما؟            پاینده باد خاک ایرانِ ما

در راه تو، جانِ ما، ارزشی ندارد. (جان ما، فدای تو باد!) امیدوارم که سرزمین ایران، پاینده و جاودان باشد!

ایران، ای خرّم بهشتِ من            روشن از تو، سرنوشتِ من

[ای] ایران، تو بهشت خرّم و خوبِ من هستی. سرنوشتِ من، از تو روشن و درخشان است.

نکته دستوری:

در مصراع دوم، فعل «است» حذف شده است.

بیت از سه جمله تشکیل شده است.

گر آتش بارد به پیکرم            جز مِهرت، در دل نَپروَرم

اگر بر جسم من آتش ببارد و گرفتار رنج و سختی بشوم، باز عشقِ تو را در وجودم پرورش می دهم و نگه می دارم.

نکته ادبی:

منظور از «آتش»، رنج، سختی و مرگ است.

از آب و خاک و مهرِ تو، سرشته شد دلم            مهرت، اَر برون رَوَد چه می شود دلم

وجود من با عشق به آب و خاک و خورشید سرزمین تو، پرورش یافته و آمیخته شده است. اگر عشق تو از وجودم بیرون برود، معلوم نیست که چه بر سرِ دلم می آید؟

مهر تو چون، شد پیشه ام            دور از تو نیست، اندیشه ام

شعارِ من و کارِ من، عشق و علاقه ی به توست؛ بنابراین، همیشه به تو فکر می کنم و کاری غیر از این، ندارم.

در راهِ تو ، كی ارزشی دارد این جانِ ما            پاینده باد خاکِ ایرانِ ما

در راه تو، جانِ ما ارزشی ندارد. (جان ما، فدای تو باد!) امیدوارم که سرزمین ایران، پاینده و جاودان باشد!

دیگر آرایه های ادبی:

بیت اول:

پرگهر و هنر  ß  قافیه (ردیف ندارد)

بیت دوم:

بدان و جاودان  ß  قافیه (ردیف ندارد)

بیت سوم:

آهنم و میهنم  ß  قافيه (ردیف ندارد)

بیت چهارم:

پیشه ام و اندیشه ام  ß  قافیه (ردیف ندارد)

بیت پنجم:

جان و ایران  ß  قافیه (ما و ما  ß  ردیف)

بيت ششم:

گوهر و زر  ß  قافیه (است و است  ß  ردیف)

بیت هفتم:

برون و چون  ß  قافیه (کنم و کنم  ß  ردیف)

بیت هشتم:

بپا و ما  ß  قافیه (ست (است) و ست  ß  ردیف)

بیت نهم:

پیشه ام و اندیشه ام  ß  قافیه (ردیف ندارد.)

بیت دهم:

جان و ایران  ß  قافیه (ما و ما  ß  ردیف)

بیت یازدهم:

بهشت و سرنوشت  ß  قافیه (من و من  ß  ردیف)

بيت دوازدهم:

پیکرم و نپرورم  ß  قافیه (ردیف ندارد)

بیت سیزدهم:

شد و می شود  ß  قافیه (این قافيه غلط است.) (دلم و دلم  ß  ردیف)

بیت چهاردهم:

پیشه ام و اندیشه ام  ß  قافیه (ردیف ندارد.)

بیت پانزدهم:

جان و ایران  ß  قافیه (ما و ما  ß  ردیف)

محتوای شعر:

همواره شاعران و بزرگانِ ادبیّات فارسی به خاطر عشق به وطن و سرزمین خود شعرهای زیبایی سروده اند و در آن، ایران را به عظمت، زیبایی و بزرگی ستوده اند.

بر پهلوانانی که در راهِ سرافرازی ایران، جان خود را فدا کرده اند. بر ما واجب است که قدر سرزمینِ خود را بدانیم و برای آن ارزش قائل شویم.

مرحوم حسین گل گلاب، در شعر «ای ایران» عظمت و اقتدار ایران را به تصویر کشیده است.

شعر «ای ایران»:

شعر «ای ایران» از حسین گل گلاب است. این شعر با صدای خوانندگان بسیاری خوانده شده که معروف ترین آنها، مرحوم «حسین بنان» است.

معنی واژگان درس «سرود ملّی»:

واژگان هم خانواده درس «سرود ملّی»:

واژگان املایی درس «سرود ملّی»:

واژگان متضاد درس «سرود ملّی»:

دانش زبانی و کاربرد حرف میانجی «ک»:

دانش زبانی

اهمیّت زبان فارسی

بیشتر بدانیم:

زبان وسیله ی ارتباط اجتماعی و بیان اندیشه است. زبان هر ملت، بنیان فکر و اندیشه ی آن ملّت است.

زبان فارسی بسیار ارزشمند و توانا است. بدون زبان فارسی، چه ما خود را ایرانی بخوانیم و چه چیز دیگری، به یقین، اندیشه ما دیگر دقیقاً همین نخواهد بود که اکنون هست و در نتیجه نسبت ما با جهان، دگرگون خواهد شد.

زبان فارسی، به وجود آورنده ی وحدت مردم این سرزمین است و همه ی اقوام مختلف را به هم پیوند می دهد.

کاربرد حرف میانجی «گ»

نوشتاری - بخش املا و دانش زبانی درس ششم

از واژه ای با «ه» غير ملفوظ («ه» که خوانده نمی شود و صدای «ــِـ» می دهد) پایان بپذیرد، به هنگام پذیرفتنِ «ی»، «گ» میانجی (کمکی) می گیرد؛ مانند:

• سازنده + ی  ß  سازندگی
• پاینده +ی  ß  پایندگی

نکته:

اگر کلمه ای با «ه» ملفوظ («ه» که خوانده می شود) پایان بپذیرد، به هنگام پذیرفتن «ی»، «گ» میانجی نمی گیرد؛ مانند:

• ماه + ی  ß  ماهی
• راه + ی  ß  راهی