محتوای درس «نام آوران دیروز، امروز، فردا»:

درس نهم

نام آوران دیروز، امروز، فردا

• نوع نثر: ساده و روان

محتوای درس:

پوریا و بهمن در یکی از روزهای بعد از ظهر به کتاب فروشی آقای فرهنگ می روند و کتابی را می بینند به نام «نام آوران دیروز، امروز و فردا».

این کتاب به چهره های بزرگ مردانی اشاره دارد که در گذشته زندگی می کردند. همچنین از کسانی نام بُرده که در زمان ما زندگی می کنند. انسان های بزرگی که از عظمت علمی و فرهنگی سرزمینشان، دفاع کرده اند. در روزگاران ما، دانشمندانی بوده اند که برای به دست آوردن انرژی هسته ای، جانشان را فدا کرده اند. ایران بزرگ قطعاً در آینده، دانشمندان بزرگی خواهد داشت که همچون گذشته و حال، نامش را سربلند و جاودانه می سازند.

شعر «بخوان و حفظ کن: سرای امید» و معنی شعر:

بخوان و حفظ کن

سرای امید

• قالب شعر: ترانه و سرود
• شاعر: هوشنگ ابتهاج (سایه)
• آثار: نخستین نغمه ها، سیاه مشق، شبگیر

ایران، ای سرایِ امید            بر بامت، سپیده دمید

[ای] ایران، ای سرزمینِ امیدواری! بر بام تو، صبح آزادی، طلوع کرد.

آرایه ادبی:

ایران به سرا، تشبیه شده است.

ایران  ß  جان بخشی

نکته دستوری:

این بیت از سه جمله، تشکیل شده است.

ایران و سرای امید، منادا هستند.

نکته مفهومی:

منظور از «سپیده»، آزادی و رهایی است.

بنگر کَزین رَهِ پُر خون            خورشیدی خُجسته رسید

نگاه کن که به دنبال این همه خونریزی و شهیدانِ بسیار، خورشید مبارک آزادی و پیروزی، طلوع کرد.

نکته مفهومی:

منظور از «خورشید»، پیروزی و آزادی است.

اگرچه دل ها پُر خون است            شکوهِ شادی، افزون است

اگر چه دل های ما پُر از غم و رنج است، امّا بزرگی شادی، بیشتر از غم های ماست. (ما شاد و خوشحالیم.)

آرایه ادبی:

پر خون است:کنایه از پُر از درد و رنج است.

سپیده ی ما، گلگون است            که دستِ دشمن، در خون است

آسمان ایران، به هنگام طلوع سپیده دم، سُرخ است، زیرا دشمن، دستش را به خون مردم، آلوده کرد و سرخیِ خون این مردم مظلوم، تمام آسمان را فرا گرفت.

 نكته مفهومی:

سرخی خون شهیدان، سپیده دمان را قرمز رنگ کرده است.

آرایه ادبی:

دست در خون بودن  ß  کنایه از کُشتن، به شهادت رساندن

ای ایران، غَمَت مَرسان            جاویدان، شکوهِ تو باد

ای ایران، امیدوارم هرگز، گرفتار غم و اندوه نشوی و عظمت و بزرگی تو همیشگی باد!

راهِ ما راهِ حق، راهِ بهروزی است            اتّحاد، اتّحاد، رمزِ پیروزی است

راهِ زندگی ما، راهِ حقیقت و خوشبختی است و تنها رمز رسیدن به پیروزی در این راه، اتّحاد و یکپارچگی است.

نكته مفهومی:

منظور از «راه»، آزادی و رهایی از ظلم و ستم است.

صلح و آزادی            جاودانه در همه جهان، خوش باد

آرزو می کنم که صلح و آزادی در همه ی دنیا، همیشگی و به خوشی برقرار باشد.

یادگار خون عاشقان، ای بهار            ای بهارِ تازه جاودان در این چمن، شکفته باد

ای بهار پیروزی که یادگار خونِ شهیدان عاشق وطن هستی، همیشه در این سرزمین (ایران) شکفته و جاودان و برقرار باش.

محتوای شعر:

این شعر، از سروده های هوشنگ ابتهاج (ه.ا. سایه) است. این شعر اشاره به رهایی سرزمین ایران از دست ظلم و ستم است. در پایان، شاعر آرزو می کند که ایران همواره جاودان و یکپارچه بماند.

هوشنگ ابتهاج:

معروف به (ه.ا. سایه) از شاعران معاصر است. در زمینه ی قالب نیمایی هم شعر گفت. آثار او عبارت اند از:

نخستین نغمه ها، سیاه مشق، شبگیر و … .

معنی واژگان درس «نام آوران دیروز، امروز، فردا»:

واژگان هم خانواده درس «نام آوران دیروز، امروز، فردا»:

واژگان متضاد درس «نام آوران دیروز، امروز، فردا»:

واژگان املایی درس «نام آوران دیروز، امروز، فردا»:

دانش زبانی و علائم نگارشی:

دانش زبانی

فضاسازی در سُخن

به جمله های زیر، توجه کنید:

• بعدازظهر بود.  ß  به بعدازظهر یکی از روزهای پایانی فروردین بود.
• مردی تقریباً پنجاه ساله بود.  ß  به مردی تقریباً پنجاه ساله و فردی خوش اخلاق و بسیار محترم بود.
• کتاب ها را تماشا کردیم.  ß  به کتاب ها را که خیلی منظّم و خوش نما چیده شده بودند، تماشا کردیم.

تمام جمله های سمت راست، کوتاه هستند و جمله های سمت چپ، گسترش یافته می باشند. کوتاهی جمله ها، اطّلاعاتِ اندکی به ما می ده مثلاً جمله ی «کتاب ها را تماشا کردیم.» خبر زیادی به ما نمی دهد، اما در جمله ی گسترش یافته ی مقابل آن، فضای بیشتری توصیف شده است و اطّلاعات کامل تری از آن، دریافت می کنیم.

نکته:

گاهی با افزودن کلماتی که زمان، مکان، موقعیّت یا چگونگی فضا را بیان می کنند، نوشته را گویا تر، گیراتر و گسترده تر می سازیم، به این شیوه ی نوشتن در داستان، فضاسازی می گوییم.

به دو متن زیر توجه کنید:

الف) علی پس از قفل کردنِ در، به سمتِ پلّه ها رفت. از پله ها پایین رفته و به پارکینگ رسید. دوچرخه اش را که کم باد بود، باد زد و رکاب زنان از پارکینگ، خارج شد.

ب) اقامت موقّتی ما در بیابان برای بررسی گرمای خشک و کم بارانِ منطقه و همچنین طوفانِ شن و آسمانی بدون حتّی یک تکّه ابر بود. تنها می توان گفت خورشیدِ کور کننده، می تابید. رودهای بزرگی از شن و ماسه های روان، همه جا را فرا می گرفت.

در نوشته ی قسمت «الف»، هیچ کدام از جزئیات به کار رفته، کمکی به داستان سازی (فضاسازی) نمی کند. تنها لازم است، بنویسیم:

• علی با دوچرخه از پارکینگ بیرون آمد وارد خیابان شد.

در نوشته ی «ب» واژه ها به عبارت ها و جمله ها کمک کردند تا گسترش پذیر شوند؛ مانند: «خشک و کم باران» برای «گرما» یا «موقّتی ما در بیابان» برای «اقامت» که مشخص کننده ی مکان و موقعیّت است، در حقیقت فضاسازی را به وجود آورده اند.

جمله های کوتاه زیر را گسترش دهید:

• کتاب را بستم.  ß  سه کتاب ارزشمند حافظ را بعد از مدّت طولانی مطالعه کردن، بستم.

• مادرش را دید.  ß  مادرش را در حال خرید کردن از تره بار فروشی دید.

علايم نگارشی

نوشتاری، بخش درک متن درس نهم

1- نقطه (.):

کاربرد نقطه در زیر آمده است:

الف) در پایان جمله ها به جز جمله های پرسشی و تعجبی؛ مانند:

• ابن سینا، یکی از دانشمندانِ بزرگ است.

ب) پس از حرفی که به صورت نشانه ی اختصاری به کار رفته باشد؛ مانند:

• ارسطو، به سال ۳۲۲ ق. م. (قبل از میلاد مسیح)، در گذشت.

2- ویرگول (،):

ویرگول، نشانه ی مکث کوتاه است و آن را بیشتر در موارد زیر به کار می برند:

الف) میان عبارت ها یا جمله های غیر مستقل که در مجموع، جمله ی کاملی را تشکیل می دهند؛ مانند:

• آن را که حساب، پاک است، از محاسبه چه باک است.

ب) بین دو کلمه که ممکن است خواننده، آنها را با کسره ی اضافه بخواند؛ مانند:

• ما، در راهِ حق، قدم برمی داریم.
• پدر، حسن را سرزنش کرد.

۳- علامت پرسشی (؟):

کاربرد علامت «؟» به قرار زیر است:

الف) در پایان جمله های پرسشی؛ مانند:

• آیا به مدرسه رفته ای؟

ب) گاهی علامت سؤال را برای نشان دادن شک، در داخل پرانتز می آورند؛ مانند:

• جمعیّت جهان از مرز شش میلیارد نفر (؟) گذشته است.

یعنی، مطمئن نیستم که از شش میلیارد بیشتر است یا نه.

نکته:

هر یک از این نشانه ها به شما کمک می کند تا متن را با لحن مناسب بخوانید و آن را بهتر درک کنید.