آموزش جامع آزمون جامع دستور زبان فارسی

گزینه ب

«اسم» کلمه ای است که برای نامیدن شخص، حیوان، چیز یا مفهومی به کار می رود. در گزینه (ب)، کلمات «مداد»، «درخت»، «دانش آموز» و «هوا» همگی اسم هستند.
گزینه (الف): «زیبا» صفت، «رفت» فعل، «از» حرف اضافه است.
گزینه (ج): «خوب» صفت، «سریع» قید، «می خواند» فعل، «در» حرف اضافه است.
گزینه (د): «او» و «این» ضمیر، «چگونه» قید پرسشی، «ولی» حرف ربط است.

گزینه ب

برای پیدا کردن بن مضارع، فعل را به صورت امری درمی آوریم (بنویس) و حرف «ب» ابتدای آن را حذف می کنیم. بن مضارع «نوشتن»، «نویس» است. «نوشت» بن ماضی است.

گزینه ج

«نهاد» بخشی از جمله است که دربارهٔ آن خبری می دهیم یا کاری را به آن نسبت می دهیم. برای پیدا کردن نهاد از فعل جمله می پرسیم «چه کسی؟» یا «چه چیزی؟». چه کسانی خواندند؟ -> دانش آموزان. پس «دانش آموزان» نهاد جمله است.

گزینه ب

کلمهٔ «مشتق» کلمه ای است که از یک بخش معنادار (بن یا اسم) و حداقل یک «وند» (پیشوند، پسوند یا میانوند) ساخته شده باشد. «رفتگر» از بن مضارع «رُفت» (روبیدن) + پسوند «-گر» ساخته شده و مشتق است.
گزینه (الف) و (د) ساده هستند.
گزینه (ج) «کتابخانه» از دو اسم (کتاب + خانه) ساخته شده و «مرکب» است.

گزینه ج

فعل جمله «شد» یکی از افعال اسنادی (ربطی) است. در جملاتی که فعل اسنادی دارند، کلمه ای که حالت یا صفتی را به نهاد نسبت می دهد، «مسند» نام دارد. در اینجا «آفتابی» حالتِ «هوا» (نهاد) را بیان می کند و مسند است. (هوا چگونه شد؟ -> آفتابی)

گزینه ج

«شناسه» بخشی از فعل است که شخص و شمار (مفرد یا جمع بودن) فاعل را نشان می دهد و به بن فعل می چسبد. در فعل «رفتیم» (رفت + یم)، «رفت» بن ماضی و «یم» شناسهٔ اول شخص جمع است.

گزینه ب

ضمایر شخصی جدا (منفصل) ضمیرهایی هستند که به تنهایی به کار می روند و جانشین اسم می شوند: من، تو، او، ما، شما، ایشان. پس «شما» ضمیر شخصی جدا است.
گزینه (الف) ضمیر شخصی پیوسته (متصل) ملکی است.
گزینه (ج) ضمیر اشاره است.
گزینه (د) ضمیر مشترک است.

گزینه الف

«هسته» اصلی ترین بخش یک گروه اسمی است که معمولاً یک اسم است و وابسته ها آن را توصیف می کنند یا به آن اضافه می شوند. در «هوایِ خوبِ بهاری»، کلمهٔ اصلی که دربارهٔ آن صحبت می کنیم «هوا» است. «خوب» و «بهاری» صفت هایی هستند که به عنوان وابستهٔ پسین، «هوا» را توصیف می کنند.

گزینه د

صفت بیانی، صفتی است که چگونگی یا ویژگی اسم را بیان می کند (رنگ، شکل، حالت، اندازه، جنس و...). «زیبا» چگونگی «گل» را بیان می کند و صفت بیانی است.
گزینه (الف) صفت اشاره، (ب) صفت پرسشی و (ج) صفت شمارشی اصلی هستند.

گزینه ج

«متمم» گروه اسمی یا کلمه ای است که بعد از حرف اضافه می آید. متمم ها انواع مختلفی دارند. «به مدرسه» در این جمله، مکانِ رفتن را نشان می دهد و قابل حذف است بدون اینکه ساختار اصلی جمله (او رفت) ناقص شود و می توان آن را به قید مکان (مثلاً آنجا) تبدیل کرد. بنابراین، «متمم قیدی» (از نوع مکان) است.

گزینه ب

فعل «می روند» از پیشوند «می» + بن مضارع «رو» + شناسهٔ «-َ ند» ساخته شده است. این ساختار مشخصهٔ فعل مضارع اخباری است که وقوع قطعی فعل در زمان حال یا آینده یا به صورت یک کار همیشگی را بیان می کند.

گزینه ج

«مضاف الیه» وابسته ای است که بعد از هسته می آید و معمولاً با کسرهٔ اضافه به آن متصل می شود و معنای مالکیت، نسبت یا توضیح را می رساند. در «کتابِ علی»، «علی» مضاف الیه و وابستهٔ پسینِ هسته («کتاب») است.
در گزینه (الف) و (د)، «زیبا» و «زرنگ» صفت بیانی هستند.
در گزینه (ب)، «همین» وابستهٔ پیشین از نوع صفت اشاره است.

گزینه ج

جملهٔ مجهول جمله ای است که فاعل آن مشخص نیست و فعل آن به صورت «صفت مفعولی + فعلِ شدن» صرف می شود. در جملهٔ «نامه نوشته خواهد شد»، فاعل (نویسندهٔ نامه) مشخص نیست و فعل به صورت «نوشته (صفت مفعولی) + خواهد شد (از مصدر شدن)» آمده است.
گزینه (الف) و (د) معلوم هستند. گزینه (ب) فعل «بود» اسنادی است و جمله مجهول نیست.

گزینه ب

در فارسی قدیم و گاهی در شعر، «را» به معنی حرف اضافهٔ «به» به کار می رود، به خصوص قبل از متمم. در اینجا «دانش آموز را گفتم» یعنی «به دانش آموز گفتم». پس «را» در این جمله نقش حرف اضافه دارد و «دانش آموز» متمم است.

گزینه ج

جملهٔ ساده جمله ای است که فقط یک فعل دارد. جملهٔ «هوا سرد است» فقط یک فعل («است») دارد و ساده است.
جمله (الف) دو فعل (آمد، نشست) دارد که با حرف ربط همپایه (و) به هم پیوسته اند و یک جملهٔ مرکب همپایه است.
جمله (ب) دو فعل (خریدم، بود) دارد و «که خریدم» جملهٔ وابسته است؛ پس جمله مرکب است.
جمله (د) دو فعل (کنی، می شوی) دارد و «اگر تلاش کنی» جملهٔ وابستهٔ شرطی است؛ پس جمله مرکب است.

گزینه ب

فعل هر دو مصرع، «اند» (از مصدر بودن) است که فعل اسنادی (ربطی) محسوب می شود. در مصرع اول، «اعضای یک پیکر» حالتِ «بنی آدم» (نهاد) را بیان می کند و مسند است. در مصرع دوم، «ز یک گوهر» (از یک گوهر هستند) حالتِ «که» (ضمیر اشاره به بنی آدم، نهاد دوم) را بیان می کند. «ز یک گوهر» در اینجا متمم اسمی است که نقش مسندی دارد. بنابراین هر دو نقش مسند را ایفا می کنند.

گزینه الف

- گلاب: از دو اسم (گل + آب) تشکیل شده و مرکب است.
- کارگر: از اسم (کار) + پسوند (-گر) تشکیل شده و مشتق است.
- گفتگو: از دو بن مضارع (گوی + گوی) تشکیل شده (نوعی ترکیب خاص). اما اگر آن را بن ماضی (گفت) + بن مضارع (گو) در نظر بگیریم، باز هم ساختاری صرفی دارد که به مشتق نزدیک تر است (اسم مصدر).
- دانشمند: از بن مضارع (دان) + پسوند (-ِش + مند) تشکیل شده و مشتق است.
بنابراین «گلاب» که صرفاً از ترکیب دو اسم ساخته شده، با بقیه متفاوت است.

گزینه ب

جملهٔ اصلی در مصرع اول «آرامم نیست» است که به معنی «آرام برای من نیست» یا «آرام وجود ندارد» می باشد. فعل «نیست» (از مصدر بودن) فعل اسنادی یا در اینجا به معنی «وجود داشتن» فعل تام است. در هر دو حالت، فاعل یا نهادِ «نیست»، کلمهٔ «آرام» است. (چه چیزی نیست؟ -> آرام). پس «آرام» نهاد است.

گزینه ب

صفت شمارشی ترتیبی، ترتیب قرار گرفتن اسم را نشان می دهد و با افزودن پسوند «-ُ م» یا «-ُ مین» به عدد اصلی ساخته می شود. اگر صفت قبل از اسم بیاید، نوع آن وصفی است (مانند دومین نفر، سومین کتاب). اگر بعد از اسم و با کسرهٔ اضافه بیاید، نوع آن اضافی است (مانند نفرِ دوم، کتابِ سوم). پس «دومین» در «دومین نفر» صفت شمارشی ترتیبی وصفی است.

گزینه ب

ضمایر شخصی پیوسته (متصل) مانند «ـَم، ـَت، ـَش، ـِمان، ـِتان، ـِشان» اگر به فعل بچسبند، معمولاً نقش مفعول دارند. «دیدمش» یعنی «او را دیدم». ضمیر «ـَش» جانشین «او» شده که مفعول جمله است.

گزینه ج

فعل گذرا (متعدی) فعلی است که برای کامل شدن معنایش به مفعول نیاز دارد (می توان از آن پرسید: چه چیزی را؟ یا چه کسی را؟). فعل «خوردن» گذرا است (چه چیزی را خورد؟ غذا را خورد). افعال «آمدن»، «نشستن» و «خوابیدن» ناگذر (لازم) هستند و به مفعول نیاز ندارند.

گزینه ج

گروه اسمی «دیدارِ دوستِ قدیمی» را تحلیل می کنیم:
هسته: دیدار
وابسته پسین اول (مضاف الیه): دوست
وابسته پسین دوم (مضاف الیه برای دوست): قدیمی (در معنای دوستِ قدیمی)
اما ساختار دقیق تر این است: هسته «دیدار». وابسته پسین آن گروه اسمی «دوستِ قدیمی» است. حالا خود گروه «دوستِ قدیمی» را تحلیل می کنیم: هسته «دوست»، وابسته پسین «قدیمی» (صفت بیانی).
بنابراین، نسبت به هستهٔ اصلی (دیدار)، یک وابستهٔ پسین (گروه اسمی «دوست قدیمی») داریم. نسبت به هستهٔ دوم (دوست)، یک وابستهٔ پسین (صفت «قدیمی») داریم. اما اگر کل ترکیب را یک گروه با سه بخش در نظر بگیریم (دیدار + دوست + قدیمی)، «دوست» وابستهٔ «دیدار» و «قدیمی» وابستهٔ «دوست» است. در سوالاتی که تعداد کل وابسته های پسین پرسیده می شود، معمولاً منظور تمام وابسته هایی است که بعد از هستهٔ اصلی می آیند. اینجا «دوست» و «قدیمی» هر دو بعد از «دیدار» آمده اند. «دوست» نقش مضاف الیه برای «دیدار» و «قدیمی» نقش صفت برای «دوست» دارد. اگر منظور سوال تعداد وابسته های هسته اصلی باشد، فقط یکی («دوست قدیمی») است. اگر منظور تعداد کل کلمات وابسته پس از هسته اصلی باشد، دو تا («دوست» و «قدیمی») است. با توجه به گزینه ها و ابهام احتمالی، سوال به احتمال زیاد به دنبال تعداد کلمات وابسته بعد از هسته است. اما در تحلیل دقیق تر، «دوست» وابستهٔ مضاف الیه برای «دیدار» و «قدیمی» وابستهٔ صفتی برای «دوست» است. در برخی تحلیل ها، کل «دوست قدیمی» به عنوان یک گروه وابسته برای «دیدار» در نظر گرفته می شود. با این حال، اگر هر کلمهٔ بعد از کسرهٔ اضافه را یک وابسته در نظر بگیریم، «دوست» و «قدیمی» دو وابستهٔ پسین هستند. اما این سوال می تواند بسیار چالش برانگیز باشد. با فرض رایج تر در آزمون ها، «دوست» مضاف الیه «دیدار» و «قدیمی» صفت «دوست» است. پس دو وابسته پسین داریم. بازنگری: شاید منظور سوال این باشد که چند «وابستهٔ پسین» از «نوع متفاوت» وجود دارد یا کل وابسته های پسین زنجیره. بهتر است سوال شفاف تر باشد. اما با توجه به گزینه ها، احتمالاً منظور تعداد کل وابسته های بعد از هسته اول است. بیایید فرض کنیم هسته دیدار است. «دوست» مضاف الیه آن است (وابسته پسین ۱). «قدیمی» صفت «دوست» است و چون «دوست» وابسته دیدار است، «قدیمی» هم وابسته وابسته محسوب می شود. در برخی روش ها فقط وابسته های مستقیم هسته شمارش می شود که یکی (دوست) است. در روشی دیگر، کل گروه «دوست قدیمی» یک وابسته. در روش سوم، تمام کلمات بعد از هسته که نقش وابسته دارند: «دوست» و «قدیمی». عدد ۳ در گزینه ها نیست. پس احتمالاً منظور طراح، شمارش «دوست» و «قدیمی» به عنوان دو وابسته است. انتخاب گزینه ب (دو) منطقی تر است.

گزینه ب

فعل «رفته باشد» ساختار زمان «ماضی التزامی» را دارد (صفت مفعولی + مضارع التزامیِ بودن). وجه التزامی معمولاً برای بیان شک، تردید، آرزو، شرط، الزام و ... به کار می رود. وجود قید شک «شاید» نیز تأییدی بر وجه التزامی فعل است.

گزینه الف

«اسم مصدر» اسمی است که مفهوم مصدر (انجام کار یا داشتن حالت) را می رساند اما مانند مصدر صرف نمی شود و معمولاً با افزودن پسوندهایی مانند «-ِ ش»، «-ار»، «-ِ ست» و... به بن ماضی یا مضارع ساخته می شود. «گفتار» از بن ماضی «گفت» + پسوند «ار» ساخته شده و معنی «گفتن» یا «سخن» را می دهد و اسم مصدر است.
گزینه (ج) «خواندن» خودِ مصدر است.
گزینه (د) «رفتار» نیز اسم مصدر است (رفت + ار). پس این سوال دو گزینه درست دارد. سوال نیاز به بازبینی دارد. با فرض اینکه فقط یک گزینه صحیح است، شاید منظور طراح از اسم مصدر، نوع خاصی بوده. اما هر دو (الف) و (د) اسم مصدر هستند.

گزینه ب

فعل جمله «تکان می داد» است. برای تشخیص گذرا بودن، می پرسیم: چه چیزی را تکان می داد؟ -> شاخه ها را. چون فعل به مفعول («شاخه ها») نیاز دارد، گذرا به مفعول است.

گزینه ج

صفت عالی (یا برترین)، برتری یک فرد یا چیز را بر همهٔ افراد یا چیزهای هم نوع نشان می دهد و با افزودن پسوند «-ترین» به صفت ساده یا تفضیلی ساخته می شود. «بهترین» (به + ترین) صفت عالی است.
گزینه (الف) و (د) صفت بیانی ساده هستند.
گزینه (ب) «بلندتر» صفت تفضیلی (برتر) است.

گزینه ب

«مگر» در این بیت به معنی «شاید»، «به امید اینکه» به کار رفته و مفهوم شک و تردید یا امیدواری را می رساند. بنابراین، نقش قید تردید را دارد.

گزینه ج

جمله مرکب همپایه از دو یا چند جملهٔ مستقل تشکیل شده که با حروف ربط همپایه ساز (مانند و، اما، ولی، یا) به هم متصل شده اند. جملهٔ «هوا سرد شد و باران بارید» از دو جملهٔ ساده و مستقل («هوا سرد شد» و «باران بارید») تشکیل شده که با حرف ربط همپایه ساز «و» به هم پیوسته اند.
جمله های دیگر مرکب هستند اما از نوع وابسته (با جمله های پیرو).

گزینه ج

هستهٔ گروه اسمی، اصلی ترین اسم در گروه است که بقیه کلمات (وابسته ها) به آن اضافه شده یا آن را توصیف می کنند. در این عبارت، کلمهٔ اصلی «کتاب» است.
وابسته های پیشین: همان (صفت اشاره)، چند (صفت مبهم/شمارشی).
وابسته های پسین: مفید (صفت بیانی)، درسی (صفت نسبی).

گزینه ج

فعل مرکب فعلی است که از یک اسم یا صفت یا... به اضافهٔ یک فعل ساده (معمولاً کردن، شدن، بودن، آمدن، گرفتن، دادن و...) ساخته می شود و مجموع آن ها یک معنی واحد را می رساند. «گفتگو کردن» از اسم مصدر «گفتگو» + فعل ساده «کردن» تشکیل شده و یک فعل مرکب است.

گزینه ج

مصرع دوم «کاین شب دراز باشد بر چشم پاسبانان» در واقع جمله ای است که دلیل یا توضیح جملهٔ اول (خفته خبر ندارد...) را بیان می کند. حرف «ک» در ابتدای آن مخفف «که» (حرف ربط وابسته ساز) است. این جمله (که این شب دراز باشد...) به جملهٔ قبلی وابسته است. بنابراین، کل بیت یک جملهٔ مرکب با جملهٔ وابسته (پیرو) است.

گزینه ب

صفت فاعلی صفتی است که کنندهٔ کار را نشان می دهد و معمولاً با افزودن پسوندهای «-نده»، «-ان»، «-ا» و... به بن مضارع ساخته می شود. «بیننده» از بن مضارع «بین» + پسوند «-نده» ساخته شده و صفت فاعلی است (کسی که می بیند).
گزینه (الف) «نوشته» صفت مفعولی است.
گزینه (ج) «رفتار» اسم مصدر است.
گزینه (د) «گرفتنی» صفت لیاقت است.

گزینه الف

«دانا» و «توانا» ویژگی ها و چگونگی «مردی» (مفعول جمله) را بیان می کنند. کلماتی که اسم را توصیف می کنند، صفت نام دارند. پس «دانا» و «توانا» صفت برای «مردی» هستند.

گزینه د

حرف ربط «که» در اینجا جمله وارهٔ دوم («جلد زیبایی داشت») را به اسمِ «کتابی» در جمله وارهٔ اول پیوند می دهد و آن را توصیف می کند. «کتابی» یک اسم عام و نکره است و جمله ای که بعد از آن می آید نقش صفت را برای آن ایفا می کند. «که» در این کاربرد، حرف ربط وابسته ساز از نوع موصولی نامیده می شود (شبیه به "which" یا "that" در انگلیسی) و جمله وارهٔ بعد از خود را به یک اسم (مرجع) پیوند می دهد.

گزینه ج

کلماتی مانند خوشا، دردا، شگفتا، دریغا، هیهات و... که بیانگر احساساتی چون شادی، تحسین، درد، افسوس، شگفتی و... هستند و به تنهایی معنای یک جمله را می رسانند، صوت یا شبه جمله نامیده می شوند. «خوشا» در اینجا تحسین و شادمانی را نسبت به شیراز بیان می کند.

گزینه ج

فعل جملهٔ پایه «فهمیدم» است که یک فعل گذرا به مفعول است. برای پیدا کردن مفعول می پرسیم: چه چیزی را فهمیدم؟ پاسخ، جملهٔ وابستهٔ «که راه درست همین است» می باشد. جمله ای که در پاسخ به «چه چیزی را؟» یا «چه کسی را؟» برای یک فعل گذرا می آید، نقش مفعول دارد. بنابراین، این جمله وارهٔ پیرو، نقش مفعولی برای فعل «فهمیدم» ایفا می کند.

گزینه ب

جملهٔ «که به تو دادم» با حرف ربط موصولی «که» آغاز شده و اسمِ نکرهٔ قبل از خود («کتابی») را توصیف می کند. جمله ای که اسم نکره را توصیف کند، نقش صفت دارد. (کدام کتابی را خواندی؟ کتابی که به تو دادم).

گزینه الف

«منادا» اسمی است که مورد خطاب قرار می گیرد و معمولاً بعد از حرف ندا (ای، یا، اَ) می آید. در اینجا «نسیم» منادا است. «سحر» مضاف الیه برای «نسیم» است و نقش تبعی ندارد، بلکه بخشی از گروه اسمی منادا (نسیمِ سحر) است. نقش های تبعی شامل معطوف، بدل و تکرار هستند که در اینجا هیچ کدام وجود ندارند. پس منادا «نسیم» است و نقش تبعی ندارد.

گزینه ج

- در گزینه های (الف)، (ب) و (د)، «واو» حرف ربط همپایه ساز عطفی است که دو اسم (الف و ب) یا دو جمله (د) را به هم عطف کرده است.
- در گزینه (ج)، «واو» جملهٔ «خسته بود» را به جملهٔ «آمد» ربط داده است، اما جملهٔ دوم حالت یا وضعیت فاعل جملهٔ اول را در حین وقوع فعل نشان می دهد (در حالی که خسته بود). این نوع «واو» را «واو حالیه» می گویند که نوعی حرف ربط وابسته ساز محسوب می شود.

گزینه د

فعل گذرا به مفعول و متمم، فعلی است که علاوه بر مفعول مستقیم، به یک متمم (معمولاً با حرف اضافه «به» یا «از») نیز نیاز دارد. در جملهٔ (د)، فعل «داد» هم به مفعول («نامه را») نیاز دارد و هم به متمم («به پسرش»).
گزینه (الف) فقط گذرا به مفعول است.
گزینه (ب) فقط گذرا به متمم است (از دانش آموز: متمم اجباری).
گزینه (ج) فقط گذرا به مفعول است (کودک را).

گزینه الف

فعل «گم کردم» یک فعل مرکب گذرا به مفعول است (چه چیزی را گم کردم؟). ضمیر پیوسته «ـَش» که به جزء غیرفعلی («گم») چسبیده است، جانشین مفعولِ فعل، یعنی «کتابی» شده است. پس نقش آن مفعول است.

گزینه ج

واژه «سراسر» از تکرار اسم «سر» ساخته شده است (سر + ا + سر). این نوع ساختار که از تکرار یک جزء یا ترکیب دو جزء متفاوت (مانند «سال به سال») ایجاد می شود، نوعی کلمهٔ مرکب محسوب می شود.

گزینه د

صفت «چشمگیر» از ترکیب اسم «چشم» + بن مضارع «گیر» (از مصدر گرفتن) ساخته شده است. چون هم از ترکیب دو بخش معنادار (چشم + گیر) و هم از بن فعل ساخته شده و وند ندارد، می توان آن را مرکب در نظر گرفت. اما در برخی دسته بندی ها، کلماتی که از ترکیب اسم + بن فعل ساخته می شوند (مانند دانشجو، حق شناس، چشمگیر) را مشتق-مرکب می نامند، زیرا هم ویژگی ترکیب (دو جزء معنادار) و هم ویژگی اشتقاق (وجود بن فعل) را دارند. با توجه به رواج اصطلاح مشتق-مرکب، این گزینه دقیق تر است.

گزینه د

- در گزینه های (الف) و (ج)، «ی» نشانه ٔ نکره است (یک کتاب نامشخص، یک مرد نامشخص).
- در گزینه (ب)، «ی» در «خوبی» نشانه ٔ نکره نیست، بلکه بخشی از ساختار تعجبی است (هوایِ خوب + ی تعجب). یا می توان آن را «ی» مصدری در «خوبی» (به معنی خوب بودن) در نظر گرفت که در اینجا نقش مسند دارد. اما معنای نکره نمی دهد. - در گزینه (د)، «ی» در «دانایی» و «توانایی»، پسوند مصدری ساز است که از صفت، اسم مصدر می سازد (دانا -> دانایی؛ توانا -> توانایی). این نقش با نقش نکره کاملاً متفاوت است.
بنابراین، نقش «ی» در گزینه (د) با بقیه فرق دارد.

گزینه ج

جمله در اصل «هنر، بهتر [از] گوهر [است]، پدید آمد.» یا «هنر، بهتر [از] گوهر [پدید آمد]» است. در حالت اول، فعل ربطی «است» حذف شده است. در حالت دوم، فعل «پدید آمد» در بخش اول حذف شده. اما رایج ترین تحلیل این است که در ساختارهای مقایسه ای این چنینی، فعل ربطی «است» حذف می شود. این نوع حذف که بسیار رایج است و نیاز به قرینهٔ خاصی ندارد، حذف فعل ربطی نامیده می شود.

گزینه الف

«بدل» یکی از نقش های تبعی است که برای توضیح بیشتر یا معرفی اسم قبل از خود (مُبدَل مِنه) می آید و معمولاً می توان آن را به جای اسم قبلی قرار داد یا بین دو ویرگول گذاشت. در جملهٔ (الف)، «مرد دانا» توضیحی دربارهٔ «او» (مبدل منه) است و بدل محسوب می شود. می توان گفت: «مرد دانا سخن گفت».

گزینه الف

«هسته» اصلی ترین جزء هر گروه است که نوع گروه را مشخص می کند:
- هستهٔ گروه اسمی، همیشه اسم (یا جانشین اسم مانند ضمیر) است.
- هستهٔ گروه فعلی، همیشه فعل است.
- هستهٔ گروه قیدی، همیشه قید است.
- هستهٔ گروه حرف اضافه ای، همیشه حرف اضافه است.
- هستهٔ گروه صفتی، همیشه صفت است.

گزینه ج

برای تبدیل مجهول به معلوم، باید فاعل مناسبی به جمله اضافه کنیم و ساختار فعل «شدن» را حذف کرده و فعل اصلی را با زمان و شخص مناسب صرف کنیم. نهاد جملهٔ مجهول (که در اصل مفعول بوده) به مفعول جملهٔ معلوم تبدیل می شود.
(ج) غذا خورده می شود. (مضارع اخباری مجهول) -> (فاعل فرضی: ما) + (مفعول: غذا را) + (فعل معلوم: می خوریم). (مضارع اخباری معلوم). این تبدیل درست است.
(الف) زمان ها یکی نیست (ماضی ساده مجهول -> ماضی ساده معلوم).
(ب) «گردید» فعل اسنادی است، نه مجهول. جمله دوم معلوم است اما تبدیل جمله اول نیست.
(د) زمان ها یکی نیست (ماضی بعید مجهول -> ماضی بعید معلوم).

گزینه د

در این بیت نقش تبعی واضحی (بدل، تکرار کلمه برای تأکید، یا عطف دو جزء هم نقش با «و») دیده نمی شود. «جمله» قید است. «فروغ روی حق» مسند است. در مصرع دوم نیز اجزا نقش های اصلی دارند. تکرار کلمه «حق» در اینجا نقش تبعی تکرار نیست، بلکه در دو جملهٔ متفاوت با نقش های متفاوت (مضاف الیه و نهاد) به کار رفته است.

د

شبه جمله (صوت) معمولاً خود به تنهایی یک جمله محسوب می شود (مانند الف و ج). اما گاهی ممکن است در جمله نقش های دیگری مانند مسند را بپذیرد. در جملهٔ (د)، «حال او» نهاد است و فعل «است» فعل ربطی است. «افسوس» که ذاتاً یک صوت (شبه جمله) است، در اینجا حال و وضعیت نهاد را بیان می کند و نقش مسند را پذیرفته است. در گزینه (ب)، «افسوس خوردن» مصدر است و نقش مسند دارد، نه خودِ شبه جملهٔ افسوس.