گام به گام درمیان تارنماها صفحه 74 درس 2 شیمی (2) (در پی غذای سالم)

با مراجعه به منابع علمی معتبر گزارشی از مواد انرژی زا یا نیروزا در ورزش های قهرمانی و آثار زیان بار آنها بر بدن تهیه و در کلاس ارائه کنید.

دوپینگ و مواد نیروزا و اثر آنها بر فعالیت های ورزشی

مواد و پدیده هایی که عملکرد ورزشکار را افزایش می دهند به عنوان کمک های نیروزا یا دوپینگ شناخته می شوند. بیشتر اطلاعاتی که درباره اثرات نیروزایی مواد ذکر می شود شایعه ای بیش نمی باشد. از سوی دیگر موادی که باعث تضعیف عملکرد ورزشکاران می شود به عنوان مواد نیروکاه (Ergolytic) معرفی می شود.
موادی که انتظار می رود اثرات نیروزایی داشته باشد به سه دسته تقسیم می شوند:

مواد دارویی

مواد هورمونی

مواد فیزیولوژیکی

مواد دارویی
کمیته بین المللی المپیک (IOC) وکمیته های ضد دوپینگ فهرست طولانی از مواد دارویی ممنوعه را تهیه کرده اند. ورزشکاران و مربیان باید با این مواد آشنا باشند زیرا این فهرست دائما در حال تغییر است. داروهایی که درباره نیروافزایی آنها تحقیقات علمی صورت گرفته به شرح زیر است:

1- الکل

2- آمفتامین

3- مهارکننده بتا

4- کافئین

5- کوکائین

6- مدرها

7- ماری جوآنا

8- نیکوتین

الکل

مصرف الکل امروزه بزرگترین مشکل دارویی ایالات متحده می باشد. الکل را می توان به عنوان یک ماده مغذی در نظر گرفت زیرا در هر گرم 7 کیلوکالری انرژی تولید می نماید. همچنین الکل را می توان ماده ای ضد مغذی در نظر گرفت زیرا در متابولیسم مواد دیگر مداخله می نماید. الکل را به سبب اثرات کاهنده ای که بر سیستم عصبی مرکزی (CNS) دارد می توان دارو محسوب کرد. از نظر روانشناسی اثرات دو پهلو دارد ابتدا احساس هیجان و هوشیاری ایجاد می کند و سپس موجب ناهوشیاری می شود.
اثرات نیروزایی پیشنهاد شده برای الکل
برخی از ورزشکاران الکل را به خاطر اثرات روانی آن مصرف می نمایند و بر این عقیده اند که الکل بازداری عصبی را کاهش داده و سبب هوشیارتر شدن آنها می شود. مصرف الکل به عنوان ماده کاهنده درد که سبب کاهش لرزش عضلانی می شود مد نظر بوده است. شهرت الکل به عنوان کاهش دهنده لرزش عضلانی سبب استفاده از آن در ورزش تیراندازی شده است. به همین جهت استفاده از الکل در ورزش تیراندازی ممنوع می باشد.
اثرات تایید شده الکل
مستی ناشی از مصرف الکل شناخته شده است اما اثرات مصرف مقادیر ناچیز الکل هنگام فعالیت های ورزشی چندان شناخته شده نیست. در غیاب نبود اطلاعات میدانی، نتایج آزمایشگاهی نشان می دهد مهارت های روانی ـ حرکتی ذیل نه تنها افزایش نمی یابد بلکه تضعیف شده و مختل می گردد:

زمان عکس العمل ساده

زمان عکس العمل انتخابی

زمان حرکت

سرعت

هماهنگی حسی ـ حرکتی

پردازش اطلاعات

گرچه ورزشکار ممکن است با مصرف الکل احساس هوشیاری و اعتماد به نفس نماید اما در واقع حتی مصرف مقادیر ناچیز الکل سبب تخریب عملکردهای روانی و حرکتی می شود.مطالعات پژهشی نشان می دهد که الکل هیچ اثر نیروزایی در قدرت، سرعت، استقامت و توان عضلانی ندارد.
خطرات مصرف الکل
علاوه بر نبود اثرات نیروزایی الکل اثرات نیروکاهی نیز دارد. اثر الکل بر دستگاه عصبی سبب کاهش حس درد گردیده و می تواند آسیب های ورزشی را توسعه دهد. الکل ترشح هورمون آنتی دیوریتیک (ضد ادراری) را کاهش داده و باعث می شود آب بیشتری حین فعالیت ورزشی از بدن دفع شود. این عمل در کوتاه مدت می تواند سبب کم آبی و کاهش فشار خون شود. الکل سبب گشاد شدن عروق محیطی شده و در فضاهای سرد سبب از دست رفتن دمای بدن می شود.

آمفتامین ها

آمفتامین و مشتقات آنها محرک دستگاه عصبی مرکزی هستند. همچنین آنها به عنوان آمیدهای شبه سمپاتیکی در نظر گرفته می شوند که عمل دستگاه عصبی سمپاتیکی را تقلید می نمایند. از این داروها در برنامه های کاهش وزن استفاده می شود.

اثرات نیروزایی پیشنهاد شده برای آمفتامین ها
اگرچه آمفتامین جزء داروهایی است که باید توسط پزشک تجویز شود ولی به آسانی در دسترس ورزشکاران قرار دارد. از نظر روانشناسی تصور می شود این داروها سبب افزایش تمرکز قوای ذهنی ورزشکاران می شود و خستگی روانی را کاهش می دهد. آمفتامین چون تولید حالت نشاط می نماید جزء داروهای تفریحی محسوب می شود. از نظر عملکردی تصور می شود که سبب می شود ورزشکاران بهتر پرتاب نموده، بالاتر بپرند و سریعتر بدوند.

اثرات تایید شده آمفتامین ها
آمفتامین ها به عنوان محرک قوی دستگاه عصبی مرکزی (CNS) به شمار می روند و باعث افزایش اعتماد به نفس و کاهش خستگی می شود. کسانی که آمفتامین ها را مصرف کرده اند موارد زیر را تجربه کرده اند:

کاهش حس خستگی

افزایش فشار خون سیستولی و دیاستولی

افزایش ضربان

توزیع خون بیشتر در عضلات اسکلتی

افزایش سطح گلوکز و اسید های چرب آزاد خون

افزایش نیروی عضلانی

آمفتامین ها باعث افزایش سرعت، توان، استقامت، تمرکز و هماهنگی های ظریف در فعالیت های ورزشی می شود.

خطرات مصرف آمفتامین ها
مطالعات نشان می دهد که آمفتامین ها به سبب افزایش فشارخون، ضربان قلب فشار زیادی را بر دستگاه قلبی ـ عروقی تحمیل می نماید که ریشه بسیاری از مرگ های ناگهانی در اثر مصرف این مواد است. همچنین ورزشکاران به دلیل درک کمتر خستگی بیشتر از میزان تحمل طبیعی بدن خود فعالیت می کنند. آمفتامین ها به دلیل اثرات نشاط بخشی می توانند اعتیادآور باشند. اگر این داروها مرتب شوند اعتیاد جسمی ایجاد می نمایند. آمفتامین ها می توانند سمی باشند. عصبانیت شدید، رفتار پرخاشگرانه، تشویش و بی خوابی های غیر طبیعی در اثر مصرف مداوم آمفتامین ها حادث می شود.