درسنامه کامل سلامت و بهداشت فصل 6 بیماری های غیر واگیر

بیماری در نقطه مقابل سلامت قرار دارد به گونه ای که بیماری را میتوان نبود سلامت معنی کرد . بیماری به هرگونه حالت ناخوشایند و رنج آوری اطلاق میشود که احساس تندرستی را دچار اختلال کند . انسان بیمار ، از درد ناشی از اختلال در کار اندام ها - به هم خوردن وضعیت طبیعی بدن - ضعیف شدن اعضای بدن - و خطراتی که در زمان محدود و یا طولانی آسایش جسمی، روانی و حیات او را تهدید میکند ، در رنج به سر می برد

بیماری همچون سلامت درجات مختلفی دارد و به جای تعریف مطلق، آن را در یک طیف مطرح میکنند که از سلامتی تا آستانه مرگ را در بر میگیرد .

(همانند طیف رنگین کمان که از رنگ بنفش شروع شده و با تغییر پیوسته به رنگ قرمز ختم می شود

بیماریهای غیرواگیر به مجموعه ای از بیماریها گفته میشود که اساساً عامل مشخصی ندارند ، مثلاً توسط یک عفونت حاد ایجاد نمی شوند، بلکه به جای یک علت مشخص ، چند عامل خطر در ابتلای به آنها نقش دارند .

عوامل خطر شامل عوامل شناخته شده اجتماعی، محیطی و رفتاری هستند که خطر یا احتمال ابتلا به یک بیماری یا آسیب را افزایش می دهند .  

بیماری قلبی عروقی به هرگونه بیماری که دستگاه گردش خون را تحت تاثیر قرار دهد گفته میشود و شامل بیماری های قلبی ، بیماری های عروقی مغز ، بیماری های عروقی کلیه و بیماری های عروق محیطی است.

قلب اساسا یک پمپ عضلانی توخالی به اندازه مشت دست است که در سراسر عمر بدون توقف خون را به سراسر بدن پمپ میکند .

قلب در طول مدت عمر به طور متوسط حدود ۳۰۰ میلیون لیتر خون را پمپ میکند .

قلب در طول روز بیش از ۱۰۰ هزار بار میتپد تا از یک طرف خون سرشار از اکسیژن و مواد غذایی را به بافت ها و اعضای بدن برساند و از طرف دیگر خون بازگشتی از اندام های بدن را برای اکسیژن گیری به ریه ها برساند .  

اکسیژن و مواد غذایی کافی مورد نیاز قلب به وسیله دو شریان اصلی تغذیه کننده قلب به نام شریانهای کرونر راست و چپ و رگ های خونی کوچک تری که از آنها جدا شده و روی سطح قلب را می پوشانند ، تامین میشود .

مهمترین علایم بیماری های قلبی عبارت است از احساس خستگی ، تنگی نفس ، درد در جلوی قفسه سینه ، طپش قلب و گاهی سرگیجه و ضعف ، حالت تهوع و تعریق . البته این علایم اختصاص به بیماری های قلبی ندارد و ممکن است در بیماری های دیگری از جمله اضطراب ، حملات پانیک ( وحشت ) ، افسردگی و بیماری های روان تنی هم دیده شوند . 

از سد رگهای خونرسان به عضله قلب (کرونر ) ، بیشترین عامل مرگ و میر به دلیل بیماری های قلبی به حساب می آید .

در این بیماری به دلیل رسوب تدریجی کلسترول و سایر چربی های موجود در خون و مواد دیگر در دیواره داخلی شریان های کرونر ، رفته رفته دیواره داخلی سرخرگها کوچک و تنگتر شده و جریان خون رسانی به بافت عضله قلب کم و یا حتی قطع می شود .  

به این حالت که خون کافی به عضله قلب نمی رسد ، ایسکمی قلب می گویند و این وضعیت سبب ایجاد درد قلبی ( آنژین صدری ) خواهد شد

با سخت شدن و تنگ شدن عروق خونی ، چربی ، کلسترول و مواد دیگر با هم تجمع پیدا کرده و تشکیل ماده ای مومی شکل به نام پلاک می دهند . گاهی سطح پلاک های چربی در جدار شریان کرونر ترک میخورد و دچار پارگی می شود . این پدیده باعث تجمع پلاکتها که وظیفه انعقاد خون را در زمان خونریزی به عهده دارند ، می شود و یک لخته خون در اطراف پلاک ایجاد می شود که جریان خون را مسدود می کند . با ادامه محرومیت عضله قلب و یا بافت مغز از جریان خون ، این فرایند منجر به صدمه دائمی یا مرگ بخشی از عضله قلب یا بافت مغز می شود . به این وضعیت سکته قلبی و یا سکته مغزی می گویند

دو دسته

دسته اول عواملی هستند همچون کهولت سن و سابقه خانوادگی بیمار که احتمال ابتلا به بیماری را افزایش می دهد ، اگرچه در اختیار ما نیستند ولی اطلاع از آنها می تواند به پیشگیری و کنترل بیماری کمک کند .

دسته دوم عواملی هستند همچون فشارخون بالا ، اختلالات چربی خون ، اضافه وزن و چاقی ، عدم تحرک ، بیماری دیابت و استعمال دخانیات ، که ما در ایجاد آنها نقش داریم و قابل درمان و کنترل هستند و لازم است اقدامات مؤثر و به موقع در مورد آنها انجام پذیرد .

در بین عوامل خطر بیماری های قلبی - عروقی ، فشار خون بالا و اختلالات چربی خون از مهم ترین عوامل خطر هستند که باید به طور منظم از نظر پزشکی بررسی شوند .  

سابقه خانوادگی بیماری قلبی زودرس - فشار خون بالا ( بیشتر از ١٤/۹ سانتی متر جیوه ) - کم تحرکی - مصرف سیگار روزانه - اضافه وزن و چاقی - تغذیه ناسالم ( مصرف میوه و سبزی کمتر از ۵ واحد ، مصرف روغن جامد و .... ) - دیابت - مصرف الکل - استرس

برای اینکه خون در شریان‌های اعضای بدن جریان پیدا کند و مواد غذایی و اکسیژن را به اعضای مختلف بدن برساند نیاز به نیرویی دارد که خون را در رگ‌ها به حرکت درآورد؛ این نیرو را فشار خون نامیده می شود.

فشار خون طبیعی 120/80 میلی متر جیوه یا 12/8 سانتی متر جیوه است.

این اعداد برابر فشارهایی هستند که از طرف قلب در زمان انبساط و انقباض، به خون در درون رگ ها وارد می شود. 120 میلی متر جیوه نشان دهنده فشار سیستولی  (ماکزیمم) است که هم زمان با پمپ خون به بیرون توسط قلب ایجاد می شود و 80 میلی متر جیوه، فشار دیاستولی (مینیمم) است که همزمان با استراحت قلب میان دو ضربان وجود دارد.

در صورتی که شریان‌های بدن توانایی انقباض و انبساط خود را به دلیل رسوب چربی‌ها در جداره شریان از دست بدهند، قلب باید با شدت و قدرت بیشتری فعالیت کند تا بتواند خون رسانی به بدن را به درستی انجام دهد، در این شرایط فشار خون بالا می رود و اگر فشار خون به طور دائمی بالاتر از حد طبیعی باشد به آن فشار خون بالا می گویند.
سابقه خانوادگی، سن بالای 50 سال،مصرف دخانیات و الکل، تغذیه نامناسب و کم تحرکی از عوامل خطر زمینه ساز بیماری های فشارخون بالا هستند.

فشار خون اولیه سال‌ها بدون علامت است و معمولاً زمانی علامت‌دار می‌شود که به اندام‌های حیاتی مانند مغز، چشم، کلیه، قلب، تأثیر گذاشته و به آن‌ها آسیب رسانده باشد.
در این صورت گاهی ممکن است با علائمی همچون موارد زیر بروز کند: سردرد در ناحیه پس سر – سر گیجه  - تاری و اختلال دید – خستگی زودرس و تپش قلب – تنگی نفس شبانه و یا هنگام فعالیت – دردهای قفسه سینه

درصورت داشتن بیماری فشار خون بالا، باید به پزشک مراجعه کرده و برای پیشگیری و کنترل فشارخون بالا به عواملی همچون: مصرف دخانیات و الکل ،عدم مصرف غذاهای چرب و پرنمک،

کنترل وزن در حد مطلوب، فعالیت بدنی کافی و منظم، داشتن رژیم غذایی همراه با مصرف میوه و سبزی به مقدار کافی، کنترل و مدیریت خشم و استرس و... باید توجه داشت.

چربی یکی از مواد غذایی اصلی برای حفظ سلامت است اما هنگامی که میزان آن در خون افزایش می‌یابد، ممکن است به آسیب عروقی در بدن منجر شود.
افزایش چربی‌های موجود در خون علاوه بر افزایش خطر بروز بیماری‌های قلبی-عروقی با بروز بسیاری از بیماری‌های مزمن همچون دیابت نوع ۲ و سرطان نیز در ارتباط است.

سه نوع چربی موجود در خون عبارت هستند از:

کلسترول بد(LDL)، کلسترول خوب(HDL)، تری‌گلیسرید

چربی تری گلیسرید در بافت ها ذخیره شده و باعث ایجاد چاقی می شود و کلسترول اضافی هم در خون باقی می ماند.

واحد اندازه گیری چربی بر حسب میلی گرم در دسی لیتر می باشد. در جدول زیر مقادیر قابل  قبول، مرز خطر و مقدار خطرناک این چها نوع چربی (در آزمایشات چربی خون) آمده است.

نتیجه اندازه گیری کلسترول تام (کل) به تنهایی ممکن است گمراه کننده باشد. به همین دلیل باید مقادیر کلسترول خوب و بد هم اندازه گیری شوند.

کلسترول ماده‌ای از جنس چربی است که در تمام سلول‌های بدن وجود دارد.
بیشترین قسمت کلسترول در داخل بدن، در کبد ساخته می‌شود و بقیه آن با مصرف غذاهای پر چرب وارد بدن می‌گردد.کلسترول موجود در بدن به دو نوع است کلسترول بد (LDL)،کلسترول خوب (HDL)

:LDL

با افزایش سطح LDL خون ، خطر بروز بیماریهای قلبی عروقی افزایش مییابد، زیرا بخشی از LDL خون اکسیده شده و در جدار شریانها رسوب می کند و منجر به سخت شدن و تنگ شدن جدار شریانها میشود ، به همین دلیل به آن »کلسترول بد» گفته می شود .  

HDL:

این نوع چربی باعث میشود تا کلسترول از جدار داخلی شریانها جدا شود به همین دلیل به آن «کلسترول خوب» می گویند سطح این چربی با بروز بیماری های قلبی - عروقی ارتباط عکس دارد و با افزایش میزان آن در خون ، خطر بیماریهای قلبی عروقی کاهش می یابد.

تری گلیسرید:

با بالا رفتن میزان تری گلیسرید خون ، سطح HDL خون کاهش مییابد ، در نتیجه بالا بودن آن را به عنوان عامل خطر بروز بیماریهای قلبی - عروقی می دانند .

یک رژیم غذایی سالم ، ۱۵ تا ۳۰ درصد کل انرژی دریافتی روزانه از طریق مصرف چربی ها تأمین می شود ، در حالی که برخی افراد با مصرف زیاد چربی در برنامه غذایی روزانه ، خود را در معرض ابتلا به بیماریهای قلبی - عروقی و سایر بیماریهای مزمن همچون انواع سرطان ، دیابت و ... قرار میدهند .  

برای جلوگیری از افزایش چربیهای خون توصیه میشود افراد ضمن رعایت رژیم غذایی مناسب ، فعالیت بدنی کافی نیز داشته باشند . در رژیم غذایی مناسب علاوه بر رعایت تعادل در دریافت میزان چربی ، به نوع چربی موجود در مواد غذایی نیز توجه می شود .  

چربی های موجود در مواد غذایی به سه دسته تقسیم می شوند : اسیدهای چرب اشباع - اسیدهای چرب غیر اشباع - اسیدهای چرب ترانس

اسیدهای چرب اشباع موجب افزایش سطح کلسترول و بالارفتن احتمال بیماریهای قلبی - عروقی می شوند ، از این رو توصیه می شود در برنامه غذایی روزانه ، مصرف آنها محدود شود. ¹  .

اسیدهای چرب اشباع در روغن های نباتی جامد ، فرآورده های لبنی پرچرب ، چربی های گوشت و ... وجود دارد

اسیدهای چرب غیر اشباع موجب کاهش سطح کلسترول ، سطح LDL و تری گلیسرید خون می شوند . از این رو توصیه می شود به جای سایر روغنهای خوراکی مورد استفاده قرار گیرند .

اسیدهای چرب غیر اشباع در روغن زیتون ، روغن بادام زمینی و مغزها ، ماهی های چرب از جمله قزل آلا و سالمون و ... وجود دارد

اسیدهای چرب ترانس موجب افزایش LDL و کاهش HDL می شوند . مصرف زیاد آنها باعث بالا رفتن خطر ابتلا به بیماری های قلبی- عروقی می شود . توصیه می شود در هنگام خرید روغن ها ، با مطالعه برچسب آنها دقت شود تا میزان چربی ترانس آنها تا حد امکان در حد صفر و یا کمتر از ۵ درصد باشد .

اسیدهای چرب ترانس در روغنهای نباتی جامد موجود در غذاهای سرخ شده ، شیرینی ها ، غذاهای آماده و برخی از کره های گیاهی ( مارگارینها ) وجود دارد

 در تصویر زیر برچسب غذایی چند نوع روغن نشان داده شده است . بر اساس میزان و نوع چربی آنها را مقایسه کنید .

رنگ نوار مربوط به هر یک از مواد موجود در روغن که روی برچسبها وجود دارد ، مقدار آن را در کل روغن نشان می دهد . همانطور که مشخص است ، رنگ سبز نشانه مقدار کم رنگ زرد نشانه مقدار متوسط و رنگ قرمز نشانه مقدار زیاد است . در هر سه برچسب مقادیر و انرژی ، قند ، چربی ، نمک و اسیدهای چرب ترانس مشخص شده اند . مقادیر اسید چرب ترانس برای روغن اول از سمت راست برابر 12/0گرم ، برای روغن دوم 28/0گرم و روغن سوم 27/0گرم درج شده است . پس روغن اول با مقدار کم اسید چرب ترانس ( رنگ سبز ) برای مصرف مناسب است

۱ - افزایش تعداد سالمندان با توجه به بالا رفتن سن امید به زندگی ، چراکه بروز سرطان با افزایش سن افزایش می یابد 

۲ - تغییر در شیوه زندگی مانند افزایش مصرف دخانیات ، غذاهای چرب و پرکالری و کم تحرکی

3- عوامل محیطی همچون هوای آلوده ، استفاده از کودهای شیمیایی در فعالیتهای کشاورزی ، افزودنی های شیمیایی موجود در مواد غذایی و ..

سرطان یعنی رشد ، تکثیر و گاهی انتشار غیر طبیعی سلول های بدن .

بدن هر روز در بسیاری از اعضاء سلولهای جدیدی ایجاد می کند . این فعالیت تحت کنترل دستگاه ایمنی بدن انجام می شود . ولی ممکن است در عضوی از بدن بر اثر مواجهه مکرر سلول با برخی عوامل مستعد کننده ابتلا به سرطان ، در تقسیم سلول خطا رخ دهد و یک سلول طبیعی به یک سلول سرطانی ، تبدیل شود.

این سلول تغییر یافته از سلولهای همسایه اش جدا می شود و دیگر از دستورها و علائم داخلی ، که سلولهای دیگر در کنترل آنها هستند پیروی نمی کند و به جای هماهنگی با سلولهای دیگر خود سرانه عمل می کند که به آن ، سلول جهش یافته و گفته می شود.

سلول جهش یافته تقسیم و به در سلول جدید جهش یافته تبدیل میشود و این فرایند زنجیره ای به همین ترتیب ادامه می یابد تا جایی که همان یک سلول موذی به توده ای از سلولها که تومور » نامیده می شود ، تبدیل می گردد . گاهی این تومورها خوش خیم هستند و رشد نمی کنند ، ولی در صورتی که رشد کنند و تقسیم شوند و سلولهای طبیعی اطراف خود را از بین ببرند و به نقاط دیگر بدن هم دست اندازی کنند تومور ) بدخيم ، محسوب می شوند .  

هر چه تومورهای بدخیم رشد کنند و بزرگتر شوند جلوی رسیدن مواد غذایی و اکسیژن را به سلولهای سالم می گیرند و با پیشرفت سرطان ، سلولهای سالم می میرند و عملکرد و سلامت بیمار از بین می رود . اگر جلوی این فرایند گرفته نشود ، سرطان به مرگ می انجامد .  

داشتن سابقه خانوادگی، کهولت سن، آلودگی هوا، کم تحرکی، رژیم غذایی نامناسب ، مصرف دخانیات و تریاک ، عدم مصرف صحیح میوه و سبزیجات ، مصرف صیفی جات و سبزیجات و میوه آلوده به سموم و مواد شیمیایی ، مصرف بیش از حد مجاز نمک و کربوهیدراتها ( قند و شکر ) - مصرف قرص ضد حاملگی در زنان - امواج الکترومغناطیسی و ...

پیشگیری از سرطان به مجموعه اعمالی گفته میشود که میتواند احتمال بروز بیماری سرطان را کاهش دهد . ۳۰ الی ۴۰ درصد سرطانها با حفظ وزن مطلوب ، تغذیه سالم و عادتهای تغذیه ای صحیح ، تحرک بدنی و پرهیز از مصرف دخانیات و الکل قابل پیشگیری هستند .

سرطانها اگر به موقع تشخیص داده شوند قابل درمان هستند . این کار با انجام خودآزمایی و غربالگری صورت می پذیرد ، پزشکان تلاش میکنند آزمونها و آزمایشهای غربالگری را برای یافتن سرطان پیش از آنکه علامت های مربوط به آنها را پیدا کنند ، به کار ببرند تا سرطان را در مراحل اولیه که احتمال علاج آن بیشتر است ، تشخیص دهند . پزشکان به افراد ، به خصوص با داشتن سابقه خانوادگی بیماری سرطان ، توصیه می کنند که از سنین ۱۰ سالگی به بعد نسبت به انجام آزمایشهای غربالگری سرطان اقدام کنند . همچنین توصیه می شود در صورت مشاهده هر یک از علایم هشدار دهنده سرطان حتماً به پزشک مراجعه شود.

ماموگرافی در تشخیص سرطان سینه - پاپ اسمیر در تشخیص سرطان دهانه رحم - آزمایش خون در تشخیص سرطان پروستات در مردان - آزمایش خون مخفی در مدفوع و کولونوسکوپی در تشخیص سرطان روده

ابتلای اقوام درجه یک به بیماری سرطان - تغییر در خال های پوستی - زخم های بدون بهبود - پیدایش توده در هر جای بدن - سرفه یا گرفتگی طولانی مدت صدا - اختلال بلع یا سوءهاضمه طولانی - استفراغ یا سرفه خونی - اسهال یا یبوست طولانی - خونریزی غیر طبیعی در ادرار یا مدفوع - خون ریزی غیر طبیعی از واژن و نوک سینه - بی اشتهایی با کاهش وزن بی دلیل  

چهار گام از گام های ده گانه پیشگیری از سرطان را بنویسید .

۱- نشانه های هشدار دهنده سرطان را جدی بگیرید و به موقع به پزشک مراجعه کنید .

۲- از مصرف سیگار و قلیان و ... پرهیز کنید و در معرض دود آنها قرار نگیرید .

۳- با کرم ضد آفتاب و پوشش مناسب از پوست خود در مقابل آفتاب محافظت کنید .

۴- روزانه ۵ وعده میوه و سبزی بخورید .  

۵- مصرف روزانه قند، شکر، نمک و روغن را کاهش دهید .

۶- وزن خود را کنترل و آن را در حد مطلوب حفظ کنید .

۷- روزانه حداقل ۲۰ دقیقه تند راه بروید .

۸- از مصرف الکل و استعمال مواد مخدر پرهیز کنید .

۹- آلاینده های سرطان زا را بشناسید و هنگام قرار گرفتن در معرض آنها خود را محافظت کنید .  

۱0- با خود، دیگران و محیط زیست مهربان باشید .

دیابت، بیماری ناتوان کننده ای است که عوارض بسیاری دارد. دیابت حاصل افزایش قند ( گلوکز ) در خون است .

مواد غذایی بعد از مصرف در بدن به صورت قند ( گلوکز ) در می آیند و از این قند برای تولید انرژی استفاده می شود . انسولین هورمونی است که در بدن از غده لوزالمعده ( پانکراس ) ترشح شده و موجب ورود قند به سلول و استفاده از آن می شود . انسولین مثل کلید برای سلول عمل می کند . اگر انسولین کم باشد و یا کار خود را به خوبی انجام ندهد ،قند وارد سلول نشده و سلول گرسنه می ماند که در نتیجه کار بدن دچار اختلال می شود . از طرفی قند خون بالا رفته مانند سم عمل می کند و به سلول ها و بافتهای بدن آسیب می رساند . 

دیابت انواع مختلفی دارد شایع ترین آن عبارت اند از :

دیابت نوع یک : این بیماری در هر سنی میتواند رخ دهد ولی عمدتاً در سنین پایین دیده می شود و از آنجا که بیشتر در کودکان و نوجوانان دیده می شود به آن دیابت جوانان نیز می گویند . این نوع دیابت در اثر عواملی مانند : زمینه ژنتیکی ، ویروس ، فشارهای روانی و اختلال در سیستم ایمنی بدن ایجاد می شود . در این دیابت ، لوزالمعده ( پانکراس ) اصلاً قادر به تولید  انسولین نیست .

دیابت نوع دو : این دیابت ، شایع ترین نوع دیابت است و در سنین بزرگ سالی آغاز می شود . به همین دلیل برخی از پزشکان به آن دیابت بزرگ سالان می گویند . این بیماری در اثر عواملی مانند : اضافه وزن و چاقی ، کم تحرکی ، سابقه فامیلی و زمینه ارثی بروز می کند . در این دیابت ، لوزالمعده ( پانکراس ) قادر به تولید انسولین کافی نیست با بدن به انسولین مقاومت نشان می دهد .

عوامل خطرساز دیابت نوع2

واحد اندازه گیری قند خون میلی گرم در دسی لیتر است . قند خون ناشتای طبیعی برای یک فرد طبیعی غیر دیابتی در حدود ۷۰ تا ۱۰۰ میلی گرم در دسی لیتر است . در صورتی که در محدوده ۱۰۰ تا ۱۲۵ میلی گرم در دسی لیتر باشد ، فرد در مرحله پیش دیابت قرار دارد . از ۱۲۶ میلی گرم در دسی لیتر بالاتر ، فرد دچار دیابت است

دیابت معمولاً در مراحل ابتدایی بدون علامت است ، اما کم کم با بالا رفتن قند خون ، علائم آن آشکار می شود . بالا بودن قند خون نشانه اصلی بیماری دیابت است . علایم در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۱ معمولاً شدید و ناگهانی و شامل پرخوری ، پرنوشی ، پرادراری ، احساس خستگی زیاد ، کم شدن وزن بدن و لاغری و تاری دید است . بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ اغلب بدون علامت هستند و علائم معمول آن عبارت اند از : احساس خستگی و بی حوصلگی ، گرسنگی ، تشنگی ، احساس سوزش در انگشتان دست و پا ، کاهش وزن ، ادرار شبانه ، اختلال در بینایی ، عفونت های مکرر و تاخیر در بهبود زخم ها و بریدگی ها 

عوارض بیماری دیابت که اغلب چند سال پس از ابتلا به آن به وجود می آید متعدد است و در صورت عدم کنترل دقیق قند خون به ناتوانی و زمین گیری بیمار منجر می شود . عوارض دیابت تقریباً تمام دستگاه های بدن را درگیر می کند و عدم تشخیص و  درمان به موقع عوارض دیابت می‌تواند به نابینایی، دیالیز یا پیوند کلیه، قطع پا و سکته‌های قلبی و مغزی منجر شود.

۱ - برخورداری از رژیم غذایی متوازن و متعادل

 ۲ - پرهیز از مصرف غذاهای پر شکر یا چرب

 ۳ - مراجعه به پزشک متخصص در صورت داشتن عوامل خطرساز غیر قابل پیشگیری

 ۴ - حفظ وزن مطلوب

 ۵ - انجام فعالیتهای بدنی روزانه

 ۶ - پرهیز از مصرف دخانیات

 ۷ - کنترل منظم قند خون

در زمان های گذشته بیماریهای واگیر و عفونی عامل اصلی مرگ و میر و ناتوانی به ویژه در کودکان بودند .

در طی سالیان اخیر ، موفقیتهای چشمگیر در زمینه کشف و ساخت انواع واکسنها و داروهای به دست آمده که باعث شده است از میزان بیماریهای واگیر کاسته شود و با افزایش امید به زندگی ، جمعیت سالمندان افزایش یابد .

توسعه اقتصادی، صنعتی و گسترش ارتباطات موجب ماشینی شدن زندگی و به دنبال آن تغییراتی در شیوه زندگی همچون کم تحرکی، رژیم غذایی نامناسب ، مصرف دخانیات و .... شده است که در نتیجه سبب شده است نسبت بیماری های غیرواگیر و مزمن افزایش یافته و در صدر جدول علل مرگ و ناتوانی قرار گیرد^..تقریباً ٧٦ درصد علل مرگ و میر در ایران مربوط به بیماری های غیرواگیر است.

خوشبختانه اکثر عوامل خطر اصلی در بیماری های غیرواگیر شناخته شده اند و حذف یا کنترل آنها می تواند مانع از بروز 80% بیماری های قلبی - عروقی ، سکته مغزی و دیابت و نیز 40% سرطان ها شود .  

بیماری های قلبی - عروقی به سن و یا جنس خاصی اختصاص ندارند و همه افراد در هر سن و جنسی ممکن است در معرض ابتلا به این بیماری ها باشند .

به حالتی که به دلیل انسداد رگهای خونی ، خون کافی به عضله قلب نمی رسد ، ایسکمی قلب می گویند و این وضعیت سبب ایجاد درد قلبی ( آنژین صدری ) خواهد شد .

در بین عوامل خطر بیماری های قلبی - عروقی ، فشار خون بالا و اختلالات چربی خون از مهم ترین عوامل خطر هستند که باید به طور منظم از نظر پزشکی بررسی شوند .

فشار خون بالا یکی از شایع ترین بیماری های مزمن در جوامع امروزی است و به عنوان قاتل خاموش از آن یاد می شود ، زیرا علامتی ندارد ؛ ولی خوشبختانه فشار خون بالا به آسانی قابل تشخیص و معمولاً قابل درمان است .  

آمار بروز سرطان در ایران کمتر از میزان متوسط جهانی است ولی میزان بروز آن رو به افزایش است .

سردرد ناگهانی شدید، از دست دادن ناگهانی بینایی، عدم کنترل عضلات و تعادل، از دست دادن ناگهانی احساس در بازو، پا یا صورت، و گیجی ناگهانی و از دست دادن قدرت تکلم از علائم سکته مغزی هستند.

درصورتی که هریک از علائم سکته مغزی در فرد مشاهده گردد، مهم ترین اقدام، رساندن وی به بیمارستان در اسرع وقت است.

در سکته مغزی زمان برای بازگرداندن جریان خون به مغز، بسیار کم است و مدن زمان طلایی بر

ای نجات فرد تنها حدود 3 ساعت است

۱- کنترل منظم فشار خون:

در افرادی که دیابت، چاقی یا سایر عوامل خطر در فرد وجود داشته باشد، لازم است هر ۶ ماه یک بار فشار خون توسط پزشک کنترل شود و در صورت بالا بودن فشار خون، تحت نظر پزشک قرار گیرد.

۲- پرهیز از مصرف دخانیات (سیگار، قلیان، پیپ و ...) و مشروبات الکلی.

۳- حفظ کنترل و ثبات وزن در حد مطلوب به کمک تغذیه مناسب.

۴- حفظ وزن مناسب:

افزایش وزن و اضافه وزن و دیابت خطر سکته قلبی را افزایش می‌دهد.شاخص توده بدنی بالاتر از ۳۰، در صد خطر سکته قلبی و عروقی را به شدت افزایش می‌دهد.
5- فعالیت بدنی و ورزش منظم:

فعالیت بدنی در کاهش فشار خون، اضافه وزن و دیابت موثر است. روزانه انجام فعالیت بدنی متعادل به طوری که سبب افزایش ضربان قلب و تعریق شود، توصیه شده است.
۶- شرکت در معاینات پزشکی منظم و اطمینان از حد مطلوب چربی خون.

سابقه فامیلی بیماری‌های قلبی-عروقی زودرس در صورتی در شما وجود دارد که:

بیماری قلبی – عروقی در پدر یا برادر شما سنین پایین تر 55 سال تشخیص داده شده باشد.

بیماری قلبی – عروقی در مادر یا خواهر شما در سنین پایین تر 65 سال تشخیص داده شده باشد.

اگرچه عده ای از افراد با خطر بیشتری در مقایسه با دیگران در معرض بیماری قلبی یا سکته مغزی قرار دارند ولی دانستن اینکه چه کسی دچار آن خواهد شد غیر ممکن است ؛ از این رو لازم است همه افراد حتی کسانی که در معرض خطر پایین تری قرار دارند ، از آمادگی لازم برای مواجهه با آنها برخوردار باشند . 

احساس فشار آزاردهنده ، سنگینی یا درد در وسط قفسه سینه که معمولاً به طور ناگهانی شروع می شود و بیش از چند دقیقه ادامه می یابد ، مهم ترین علامت بالینی ترین سکته قلبی است.درد قفسه سینه با هر یک از نشانه های عرق سرد، رنگ پریدگی پوست، تنگی نفس، تهوع، گیجی، ضعف یا خستگی بدون علت و نبض سریع یا نامنظم از دیگر نشانه های حمله قلبی است و اگر این درد به نشانه ها، گردن، بازوها و فک پایین انتشار داشته باشد، جدی‌تر خواهد بود.

بسیاری از افراد گمان می‌کنند که سکته قلبی همواره به شکل ناگهانی و شدید اتفاق می‌افتد، ولی بسیاری از حملات ممکن است به صورت آهسته و با یک درد ناراحتی معمولی و ملایم شروع شوند که گاهی افراد به دلیل خفیف بودن نشانه ها از درخواست کمک خودداری می‌کنند. در برخی از بیماران نیز ممکن است فقط نشانه‌هایی از درد در بازو و گلو وجود داشته باشد

از هرگونه حرکت و فعالیتی در بیمار جداً پرهیز شود. فرد به حالت نشسته یا نیمه‌خوابیده قرار گیرد و لباس‌های تنگ او را شل کنید. بیمار در اسرع وقت با برانکارد و یا صندلی چرخ‌دار به مراکز درمانی و یا بیمارستان منتقل شود.