درسنامه کامل سلامت و بهداشت فصل 12 اعتیاد به مواد مخدّر و عوارض آن

عادت کردن، خو گرفتن و خود را وقف عادتی ناپسند و نکوهیده مثل استعمال مواد مخدر کردن، اعتیاد تلقی می‌شود و فرد معتاد کسی است که بر اثر مصرف مکرر و مداوم مواد مخدر یا دارو به آن وابسته شده باشد.

اعتیاد یکی از پدیده‌های خطرناکی است که اگر از آن جلوگیری نشود، نسل بشر به خصوص نوجوانان و جوانان را در معرض انحطاط روانی، اخلاقی و جسمانی قرار می‌دهد. اعتیاد هزینه‌های اقتصادی، عاطفی و اجتماعی گزافی همچون فقر، جنایت، مشکلات و بزه‌های اجتماعی و مشکلات بهداشتی و ... را بر فرد و جامعه تحمیل می‌کند

نوجوانان در دوره‌ای از زندگی به سر می‌برند که تغییرات سریع در جنبه‌های جسمانی، شناختی، هیجانی و اجتماعی را تجربه می‌کنند. این تغییرات، فشارهایی را بر آنها تحمیل می‌کند که بخشی از آن، ناشی از تغییرات رشدی همچون بلوغ، عادی است. ولی عوامل دیگری همچون فشار همسالان، کنجکاوی، حس استقلال‌طلبی و ... نیز وجود دارند که گاهی نوجوانان را دچار مشکل می‌کنند.  

بسیاری از نوجوانان بدون اینکه دچار مشکلات رفتاری یا تحصیلی جدی شوند، این دوره را به خوبی پشت سر می‌گذارند، ولی برخی از آنها به دلیل نداشتن حس ارزشمندی و دانش و مهارت‌های مقابله‌ای مؤثر و عدم دسترسی به حمایت‌های لازم در خانواده و جامعه دچار مشکل می‌شوند.  

از جمله این مشکلات دوره نوجوانی می‌توان به افت تحصیلی، منزوی بودن، گوشه‌گیری، اعتماد به نفس ضعیف، عدم برقراری ارتباط صحیح با همسالان و بزرگسالان و پایبند نبودن به قوانین و مقررات جامعه اشاره کرد. این مشکلات می‌تواند عواقب و پیامدهای ناگواری برای نوجوانان در پی داشته باشد و آنها را با مشکلات جدی‌تری مانند ترک تحصیل، مصرف سیگار، بزهکاری و ... مواجه کند. چنانچه این اختلالات با مداخلات مناسب پیشگیری نشود، نوجوان با عواقب جبران‌ناپذیری در زندگی همچون اعتیاد مواجه خواهد شد.  

هر یک از نشانه های زیر میتواند علامت هشدار دهنده ای درباره مصرف مواد مخدر باشد. این نشانه ها گاهی با علایم برخی از بیماریها همچون قرمزی چشم و آب ریزش بینی در سرما خوردگی مشابه هستند.

اعتیاد اغلب سیری مزمن و عود کننده دارد، اما قابل پیشگیری و درمان است. اگر چه درمان اعتیاد به مواد مخدر امکان پذیر است ولی به دلیل پیچیدگی ابعاد آن، پیشگیری از اعتیاد به مراتب مؤثرتر، کم هزینه تر و آسان تر از درمان است.

پیشگیری عبارت است از مداخله‌ای مثبت و اندیشمندانه برای مقابله با شرایط مضر، قبل از اینکه منجر به اختلال یا ناتوانی شود. از این رو شناخت عوامل، ویژگی‌ها و خصیصه‌هایی که افراد را در مقابل اعتیاد آسیب پذیر می‌کند و کسب مهارت‌های مقاومتی در برابر آن می‌تواند در پیشگیری از اعتیاد، به افراد کمک نماید.  

افراد در اولین بار مصرف مواد، ممکن است حس یا تجربه خوشایندی را درک کنند. عده‌ای نیز ممکن است بر این باور باشند که می‌توانند مصرف خود را کنترل کنند، در حالی که مواد به سرعت تمام زندگی فرد را در کنترل خود می‌گیرد.

منظور از وابستگی به مواد، اجبار در مصرف موادی است که تبعات نامطلوبی بر سلامت جسمی و روانی فرد مصرف کننده دارد و روابط و زندگی روزمره او را مختل می‌کند.

وابستگی به داروها یا مواد مخدر باعث می‌شود توان استدلال، ادراک و قضاوت فرد مختل و هوش و حواس او تضعیف شود.

معتادان به تدریج حس اجبار به مصرف می‌کنند؛ مواد مخدر برای آنها از کار، مدرسه، خانواده و روابط دوستانه و اجتماعی نیز مهم‌تر می‌شود. آنها اگرچه گاهی سعی می‌کنند مصرف این مواد را قطع کنند اما غالباً موفق نمی‌شوند.

افرادی که مواد مخدر مصرف می‌کنند اگر چه در تصمیم اولیه برای مصرف مواد اختیاری و داوطلبانه عمل کرده‌اند ولی با ادامه مصرف به مرور زمان توانایی آنها در خود کنترلی شدیداً آسیب دیده و به این مواد وابستگی پیدا می‌کنند.  

وابستگی دارای دو جنبه است؛

وابستگی جسمانی وابستگی روانی

وابستگی جسمانی:

وضعیتی است که در آن، بدن فرد نسبت به مواد مخدر تحمل نشان می‌دهد و فرد برای دستیابی به همان آثار مطلوب و دلخواهی که از مصرف مواد انتظار داشته، مجبور می‌شود بیشتر از مرتبه‌های قبلی مواد مصرف کند.

به بیان دیگر، فردی که برای اولین بار مواد مصرف می‌کند، آثار مصرف مواد را تجربه می‌کند و اگر دوباره بخواهد همان آثار را تجربه کند، مجبور است دوز آن را بالا ببرد و مقدار بیشتری مواد مصرف کند. این میزان در دفعات بعدی نیز به طور مرتب بیشتر می‌شود و همین امر باعث شکل‌گیری اعتیاد می‌شود.  

وابستگی روانی: 

وابستگی روانی، میل شدید و مفرط درونی و خارج از اختیار به ادامه مصرف مواد است.

فردی که دچار وابستگی روانی شده باشد، اگر مصرف مواد را برای مدت کوتاهی قطع کند، دچار وسوسه برای مصرف مجدد می‌شود ولی با نشانه‌های جسمانی ترک مواد مخدر مواجه نمی‌شود.

وابستگی روانی گاهی وسوسه‌ای شدید برای مصرف مواد تلقی می‌شود. احساسات خوشایند و لذت بخشی که مصرف مواد ایجاد می‌کند، ممکن است فرد را بارها تحریک کند و به اشتباه این گونه به او القا کند که مصرف مواد می‌تواند باعث کاهش استرس‌ها و اضطراب‌های او شود.  

وابستگی روانی گاهی چنان شدید می‌شود که فرد تمام زندگی‌اش را حول محور خرید و مصرف مواد مخدر تنظیم می‌کند. در چنین شرایطی عدم مصرف باعث بروز علائمی همچون: لرز، گرفتگی عضلانی، تب، تهوع و استفراغ می‌شود، به طوری که فرد معتاد برای رهایی از این مشکلات مجبور است دوباره مواد مصرف کند.

1 -اختلال عملکرد در تحصیل و کار به دلیل مصرف مواد مخدر

-2 ادامه دادن به مصرف مواد مخدر با وجود تمام مشکلات ناشی از آن

-3 صرف زمان زیاد برای تهیه و مصرف مواد مخدر

-4 تلاش ناموفق برای توقف مصرف مواد مخدر

5 -پدیدار شدن نشانه‌های سندرم محرومیت (مانند دردهای شدید دست و پا، خمیازه‌های مکرر و لرز، آبریزش بینی و چشم‌ها و اسهال)  

اختلالات مصرف مواد حالت خفیف‌تر از وابستگی به یک ماده است و منظور این است که اگرچه فرد نسبت به مواد اعتیاد ندارد ولی آن را علی‌رغم مشکلاتی که برایش ایجاد می‌کند، مصرف می‌کند.  

1- اختلالات مصرف مواد در هر حال آثار و نتایج مضر و مخرب مواد را بر جسم و روان فرد باقی می‌گذارد

2- اختلالات مصرف مواد می‌تواند با خطرات و حوادث همراه گردد، برای مثال مبادرت به رانندگی به دنبال اختلالات مصرف مواد باعث حوادث رانندگی می‌شود

3- سیر و ادامه اختلالات مصرف مواد معمولاً فرد را به سمت وابستگی می‌کشاند.

اکنون در جهان بیش از ده نوع ماده مخدر طبیعی و بیش از هزار نوع ماده مخدر صنعتی که آثار منفی ویران‌کننده‌تری دارند، تولید می‌شود که هر کدام از آنها بر سلامت جسم و روان فرد مصرف‌کننده اثرات مضر و متفاوتی به جا می‌گذارند. انواع مواد اعتیادآور از ترکیباتی ساخته شده‌اند که بر ارتباط بین سلول‌های عصبی و بخش‌های مختلف مغز اثر می‌گذارند. 

مواد اعتیادآور بر اساس نوع تأثیر بر روی عملکرد دستگاه عصبی و بدن فرد مصرف‌کننده به سه دسته تقسیم می‌شوند:

مخدرها توهم‌زاها محرک‌ها

1-محرک‌ها: 

محرک‌ها بر روی سیستم عصبی و سایر دستگاه‌های بدن تأثیر می‌گذارند و در نتیجه به طور گذرا فعالیت‌های فکری و بدنی مصرف‌کننده را بیشتر کرده و او را به طور کاذب به هیجان می‌آورند. اما این حالت خوش و هیجانی بسیار کوتاه‌مدت است و به سرعت جای خود را به احساس شدید افسردگی و جست‌وجو برای مواد بیشتر می‌دهد. از محرک‌های طبیعی می‌توان کوکائین، کافئین، کراک و از محرک‌های مصنوعی، آمفتامین‌ها و اکستازی و ریتالین را نام برد.

2-توهم‌زاها:

با مصرف این مواد، فرد دچار اوهام حسی و بصری می‌شود و ممکن است صداهایی را بشنود و یا چیزهایی را ببیند که وجود خارجی ندارند. از توهم‌زاهای طبیعی می‌توان فراورده‌های گیاه شاهدانه، حشیش، گراس و از توهم‌زاهای مصنوعی، ال‌اس‌دی (LSD) را نام برد.

3-مخدرها: 

این گروه از مواد شامل تمام موادی است که خاصیت منگی، بی‌حسی، بی‌دردی و تخدیرکنندگی دارند و مصرف آنها فعالیت‌های دستگاه عصبی مصرف‌کننده را کند کرده و در نتیجه فعالیت فکری و بدنی او را سست می‌کنند.

از مخدرهای طبیعی می‌توان تریاک و شیره تریاک و از مخدرهای مصنوعی هروئین، ترامادول، متادون و بعضی قرص‌های مسکن حاوی کدئین را نام برد.  

مصرف برخی از داروها مانند ترکیبات کدئینه که برای مصارف پزشکی کاربرد دارند و به تنهایی یا در ترکیب با بعضی داروها تولید می‌گردند، اعتیادآور هستند. از این رو بدون تجویز پزشک باید از مصرف آنها جداً خودداری گردد.  

جوان بیمار 24 ساله‌ای در مرکز درمانی می‌گفت: وقتی رفتم خونه دوستم دیدم دارن مواد مصرف می‌کنن. همشون می‌گفتن: آدم با یک بار مواد دود کردن که معتاد نمیشه! اونقدر اصرار کردن که من هم قبول کردم و این داستان ادامه پیدا کرد تا معتاد شدم. یکی دیگر از دوستام می‌گفت: اگه آدم درست و حساب شده مصرف کنه می‌تونه سال‌ها مصرف کنه و معتاد نشه. اما الان که چند وقتی است از اون روز می‌گذره فهمیدم که بیخود می‌گفت، این کار محاله، تا حالا پنج بار ترک کرده‌ام، اما دوباره شروع کرده‌ام، پدرم تصمیم داره من رو تحویل پلیس بده، مادرم هم می‌گه کاش بمیری تا از دستت راحت شیم و بعد اشک‌های درشتی از چشمانش سرازیر شد و امان صحبت را از او گرفت ...  

مسیر اعتیاد با امتحان کردن یک ماده مخدر آغاز می‌شود و ادامه این روند موجب مصرف مکرر و شکل‌گیری اعتیاد می‌شود. از این رو هیچ‌گاه خود را در معرض چنین تجربه خطرناکی قرار ندهید.  

• ایمان به خدا

• اشتغال به تحصیل علم

• کسب و کار سالم

• پایبندی به مذهب و معنویت

• انجام جدی ورزش و پرداختن به تفریحات سالم

و ...

متاسفانه برخی از نوجوانان به دلایل مختلف همچون : کم اهمیت شمردن موارد فوق ، نداشتن برنامه برای گذراندن سالم اوقات فراغت و ... مصرف مواد مخدر را امتحان می کنند .

یکی از مهم ترین عوامل موثر در شروع مصرف مواد مخدر ، اصرار دوستان و همسالان است .

افراد مصرف کننده برای اینکه رفتار غلط خود را توجیه کنند سعی می کنند دوستان خود را وادار به همراهی نمایند . فرد سالم از ترس اینکه از جمع دوستان طرد شود ، نمی تواند در مقابل اصرار دوستان مقاومت نماید و به پیشنهاد آنها پاسخ مثبت می دهد .  

*همه ما زمان کودکی خود را به یاد میآوریم که برای دستیابی به نیازهای خودمان به دیگران متکی بودیم. به کمک دیگران غذا میخوردیم به همراه پدر یا مادر به مدرسه میرفتیم ، والدینمان در هنگام انجام هر کاری مراقب ما بودند و آنها بسیاری از کارهای ما را قبول یا رد میکردند .

*اکنون ما تکامل یافته ایم و به تدریج خودمان تمام این وظایف را به عهده گرفته ایم . عاقل و بالغ هستیم و خودمان باید نیازهایمان را برآورده سازیم، کارهایمان را انجام دهیم و تصمیمات جدی بگیریم. در بسیاری از موارد کسی مراقب ما نیست. خودمان دوستانمان را انتخاب میکنیم و در بسیاری از موارد تنها تصمیم گیرنده خودمان هستیم .

* در این شرایط که ما مسئول مراقبت از خودمان شده ایم، مسئول هستیم که در مواقع مورد نیاز بگوییم « نه » . برای همه ما شرایطی به وجود می آید که دیگران ) دوستان آشنایان و .... ) ما را به انجام کاری که برخلاف میلمان است تشویق و دعوت میکنند ولی ما به دلایلی همچون خجالت، ترس از ناراحت شدن دیگران، رعایت احترام و .... گاهی نمیتوانیم به درخواست آنها « نه » بگوییم و تسلیم خواست آنها میشویم . ولی باید بدانیم که ما مسئولیم در برابر فشار پیشنهادهای نادرست مقاومت کنیم و تسلیم نشویم .

* باید بتوانیم بدون درگیر شدن، با ارائه استدلالهای منطقی و روشن و نیز رفتارهای سالم جایگزین در زمینه امتناع ، در برابر این درخواستها از خود پایداری نشان دهیم .

برخی از افراد مجبورند شرایط سختی را برای مقابله با خواسته های دوستان ناباب خود تحمل کنند. آنها ممکن است اعتماد به نفس کافی نداشته باشند و مدتی پس از «نه » گفتن ، تسلیم فشار همسالان شوند. بنابراین بسیار مهم است که جوانان ضمن هوشیاری نسبت به چنین شرایطی و عواقب آن با کسب مهارتهای مقاومتی از آمادگی لازم برای مواجهه با این فشارها برخوردار باشند. یکی از راهکارهای بهره گیری از مهارتهای مقاومتی مهارت نه گفتن » است .

دعوت به مصرف سیگار و سایر مواد مشکوک و مخاطره آمیز در جمع های دوستانه و مهمانیها ، نمونه ای از فشارهای روانی است که نوجوانان را تهدید میکند. در چنین شرایطی ، دستورالعملها و مهارتهایی وجود دارد که عمل به آنها میتواند شما را از خطر حفظ کند دستورالعمل های زیر نمونه ای از مهارتهای مقاومتی است که با تمرین و به کارگیری آنها میتوان در برابر دعوت به مصرف مواد مقاومت کرد .

1 - با اعتماد به نفس « نه » بگویید

به چشم های فردی که با او صحبت میکنید نگاه کنید ، با صدایی رسا بگویید « نه » . متکی به نفس و مطمئن باشید که دارید کار درستی انجام میدهید . از اینکه به ارزشهای اخلاقی و خانوادگیتان وفادار بوده اید، هیچ تردیدی به خود راه ندهید و احساس رضایت کنید .

2 - برای «نه » گفتنتان دلیل بیاورید

به راحتی توضیح دهید که مصرف سیگار و سایر مواد را کاری ناسالم، زیان بار و خطرناک میدانید .

3 - از تکنیک ضبط صوت استفاده کنید

پاسخ منفی تان را مثل یک نوار ضبط شده چندین بار تکرار کنید تا مخاطبتان متقاعد شود که نمی تواند نظر شما را عوض کند .

4 - پیامهای غیر کلامی خود را با پیامهای کلامی تان سازگار کنید

تظاهر به مصرف سیگار نکنید. به سیگار و سایر مواد لب نزنید. چیزی نگویید که معنای مستقیم یا غیر مستقیمش تأیید مصرف سیگار و سایر مواد باشد؛ هرگز قبول نکنید برای شخص دیگری سیگار و سایر مواد را بخرید. هرگز سیگار و سایر مواد شخص دیگری را نزد خودتان نگه ندارید .

5 - از حضور در مکانهایی که احتمال میدهید در آنجا برای مصرف سیگار و سایر مواد تحت فشار قرار خواهید گرفت ، خودداری کنید

پیشاپیش در مورد آنچه دوستانتان در هر مهمانی هنگام مواجهه با شما میگویند فکر کنید. قبل از حضور در هر موقعیتی از عدم وجود سیگار و سایر مواد در آنجا مطمئن شوید. هرگز به جایی نروید که میدانید در آنجا سیگار و سایر مواد مصرف یا تعارف میشود . در صورت نیاز محل را ترک کنید. در جمع های سالم شرکت کنید .

6 - با معتادان رفت و آمد نکنید

فقط با دوستانی رفت و آمد داشته باشید که از سلامت آنها اطمینان دارید؛ از معتادان و فروشندگان سیگار و سایر مواد دوری کنید .

7 - در برابر انجام رفتارهای غیرقانونی ، از خودتان مقاومت نشان دهید

از قوانین موجود در زمینه شیوه برخورد با معتادان و فروشندگان مواد اعتیاد آور مطلع شوید. قوانین مصرف مواد مخدر را زیر پا نگذارید . از کسانی که قوانین مربوط به مصرف مواد مخدر و داروهای غیر قانونی را زیر پا میگذارند دوری کنید. از حضور در اماکنی که به محل خرید و فروش و مصرف مواد اعتیاد آور شهرت دارند خودداری کنید .

8- دیگران را به انجام رفتارهای سالم تشویق کنید

انجام فعالیتهای سالم را به دیگران پیشنهاد بدهید. کسانی که شما را تحت فشار میگذارند تشویق کنید رفتارشان را تغییر دهند ؛ نه صرفاً با زبان بلکه با عمل و حالت صورت با اخم یا تحویل نگرفتن دوستان سیگاری .

1-احترام به خود

جوانانی که به خود احترام میگذارند و برای خودشان ارزش قائل اند ، خودباوری بیشتری دارند. آنها معمولاً مراقب سلامت خود هستند و می دانند که مصرف مواد مخدر به سلامتشان آسیب میزند. به همین دلیل ، تصمیم نامعقول و ناسالم نمیگیرند و تحت فشارهای منفی همسالان قرار نمی گیرند .

2-احترام به ارزشها و قوانین

جوانانی که برای ارزشهای فرهنگی، مذهبی و خانوادگی و قوانین اجتماعی و حریم دیگران احترام قائل اند، کمتر به مصرف مواد مخدر گرایش پیدا میکنند. آنها از ارزشهای خانوادگی و قوانین اجتماعی پیروی میکنند و به مصرف مواد مخدر روی نمی آورند.

3-مهارتهای مقاومتی

جوانانی که مهارتهای مقاومتی را تمرین کرده باشند، تحت فشار سایرین قرار نمیگیرند و به راحتی میتوانند به دیگران «نه» بگویند و در برابر دوستانی که آنها را به مصرف مواد دعوت میکنند مقاومت می کنند .

4-داشتن دوستان سالم

جوانانی که دوستانی سالم دارند که اهل مصرف مواد ناسالم نیستند کمتر به مصرف مواد مخدر گرایش پیدا میکنند . از سوی دیگر ، دوستان سالم نیز هرگز اطرافیان و دوستان خود را تحت فشار منفی نمیگذارند و به انجام کارهای ناسالم دعوت نمی کنند.

5-خودکنترلی

جوانانی که توان خودکنترلی داشته باشند و بتوانند در برابر لذتهای آنی مقاومت کنند، خودباور هستند و میتوانند از لذتهای آنی برای دستیابی به لذتهای پایدار و اهداف بلند مدت خود بگذرند .

6-مقاوم بودن در شرایط و محیط های ناسالم

بسیاری از کودکان و بزرگ سالان ممکن است ناخواسته در معرض مواد مخدر ) در همسایگی، در محله یا در خانه خود ) قرار بگیرند . به طور مثال، یک نوجوان ممکن است والدینی معتاد داشته باشد، اما اگر مقاوم باشد میتواند در برابر چنین فشارهایی نیز مقاومت کند ، متکی به نفس باشد، تصمیمهای مسئولانه بگیرد و سالم بماند .

7-برخورداری از مهارتهای اجتماعی

برخورداری از مهارتهای اجتماعی، خطر مصرف مواد مخدر را کاهش میدهد. جوانانی که از مهارتهای اجتماعی ضعیفی برخوردارند ، بیشتر با دیگران دچار مشکل میشوند و بیشتر از دیگران نیز احساس طرد شدگی میکنند و بیشتر در معرض تهدید گرفتاری در دام اعتیادقرار میگیرند .

8-ایمان به خدا و پایبندی به مذهب و معنویت

جوانانی که باورها و اعتقادات مذهبی محکم تری دارند و در مقابله با مشکلات به خدا توکل میکنند میتوانند در برابر رفتارهای پرخطر همچون مصرف دخانیات و مواد از خود بهتر محافظت کنند.

9-داشتن هدف و برنامه ای برای رسیدن به هدف

جوانانی که هدف مشخصی دارند، بیشتر از سایر همسالان خود تمایل به ارزیابی عواقب کارهایشان دارند آنها میدانند که مصرف مواد مخدر با اهدافشان منافات دارد و میتواند آینده آنها را تباه کند.

10-روابط خانوادگی مطلوب

نوجوانان و جوانانی که با اعضای خانواده شان رابطه مطلوبی داشته باشند، کمتر از سایر همسالان خود به مصرف مواد مخدر روی می آورند. داشتن روابط مطلوب با والدین موجب تشویق نوجوانان به رفتارهای سالم و معقول میشود. پیروی از ارزشهای خانوادگی به حفظ احترام و اعتماد خانواده نیز کمک میکند. فردی که خانواده اش از او به خوبی حمایت نمیکند باید یک مربی یا معلم مورد اعتماد پیدا کند و با راهنماییهای او سلامت خود را به خوبی حفظ کند. مدرسه باید در این زمینه به او کمک کند.

11-داشتن الگوی سالم

کودکان و بزرگ سالانی که معمولاً رفتارهای الگوی خود را تقلید میکنند، همیشه بهتر است الگویی سالم و مثبت برای خود انتخاب و رفتارهای او را تقلید کنند .

12-مهارتهای مدیریت استرس

جوانانی که میتوانند استرس خود را به شیوه مطلوبی کنترل کنند هرگز برای مقابله با استرسهای خود به مصرف مواد مخدر روی نمی آورند. آنها میدانند که مصرف مواد میتواند موجب تشدید استرس هایشان شود .

13-مهارتهای کنترل خشم

جوانانی که میتوانند خشمشان را به روشهای سالم و معقولی کنترل کنند، هرگز برای کنترل خشم خود به مصرف مواد مخدر روی نمی آورند چرا که به خوبی میدانند مصرف مواد میتواند خشم و خشونت آنها را بیشتر کند و عوارض سهمگینی برای سلامتشان در پی داشته باشد.

14-حضور در فعالیتهای ورزشی یا کلاسی

جوانانی که در فعالیتهای ورزشی یا کلاسی شرکت میکنند، معمولاً تمایل کمتری به مصرف مواد مخدر دارند. این فعالیت ها غالباً زمان بر هستند و وقت کمتری برای جوانان باقی می گذارند.

بیشتر جوانانی که مواد مصرف میکنند شرایط لازم برای شرکت در این قبیل فعالیتها را ندارند. افرادی که از این قبیل فعالیت ها لذت می برند، طبیعتاً دلشان نمیخواهد شانس شرکت در فعالیتهای گروهی سالم را از خود دریغ کنند .