درسنامه کامل سلامت و بهداشت فصل 14 پیشگیری از حوادث خانگی

کار با مواد شیمیایی میتواند ؛خطرات بدنی مهمی همچون؛مسمومیت وتاول های پوستی آتش سوزی و خطرات فیزیکی همچون ؛انفجار وبه دنبال داشته باشد .

با اقدامات زیر میتوان بروز خطرات کار با مواد شیمیایی را کاهش داد :

کاهش خطرات کار با مواد شیمیایی:

1-استفاده مناسب و به کارگیری روشهای ایمن

2-استفاده از وسایل حفاظت فردی مانند ماسک و دستکش

3-استفاده از حداقل مواد شیمیایی مورد نیاز

4-جایگزین نمودن مواد شیمیایی کم خطرتر

امروزه تقریباً همه افراد به نوعی با انواع مواد شیمیایی سر و کار دارند و با آنها زندگی میکنند. در صورت استفاده نابجا ، این مواد میتوانند اثرات زیان باری را روی سلامت انسان، حیوانات و محیط باقی بگذارند .

بعد از ورود ناخواسته ماده ای شیمیایی به بدن، از قبیل داروها، شوینده های خانگی ، واکس ، لاک پاک کن ، ضدیخ ، حشره کش ، مرگ موش ، قرص برنج و .... مسمومیت که واکنشی شیمیایی و خطرناک است رخ میدهد .

استشمام گازهای حاصل از ؛ مواد شوینده شیمیایی، سموم دفع حشرات - مایعات ، پودرها و اسپریهای حشره کش - گاز ناشی از شکستن لامپ های کم مصرف ( جیوه ای ) و ... نیز میتواند باعث بروز مسمومیت شیمیایی شود .

به سختی نفس کشیدن

سردرد و تاری دید

تحریک چشم ها و پوست ، گلو و مجرای تنفسی

تغییر رنگ پوست

سرگیجه و عدم تعادل و فقدان هماهنگی

دردهای شکمی و اسهال

*از پاک کننده استاندارد استفاده کنید .

برای تمیز کردن سینک ظرف شویی به جای مواد سفید کننده قوی بهتر است از مواد کم خطرتر نظیر جوش شیرین استفاده شود.

*از ترکیب کردن جوهر نمک و وایتکس جداً پرهیز نمایید. 

بخار متصاعد شده از ترکیب این دو ماده برای چشم ، پوست و ریه ها بسیار خطرناک است 

*از مصرف مواد شوینده و پاک کننده ها در فضای بسته خودداری کنید .

بسیاری از مواد ضد عفونی کننده به راحتی از ماسکهای کاغذی و پارچه ای عبور میکنند و میتوانند موجب آسیب رساندن به ریه شوند . تهویه مناسب محل با استفاده از هواکش ، باز کردن پنجره ها، استفاده نکردن از محلولهای غلیظ مواد پاک کننده و بستن دستمال ضخیم مرطوب بر روی دهان و بینی میتواند تا حد زیادی از بروز آلرژیها پیشگیری کند.

 *مطمئن شوید که استفاده، نگهداری و دفع مواد شیمیایی، مطابق با دستور العمل سازنده و بر چسب مواد باشد

*هرگز برچسب روی ظروف مواد شیمیایی را برندارید. اگر برچسب روی ظرف دچار پوسیدگی شد مجدداً روی آن برچسب بزنید.

*بی دقتی و سهل انگاری در منزل در نگهداری یا جابه جا کردن مواد شوینده  ریختن در ظرف دیگر  یکی از خطراتی است که سلامت کودکان را به خطر می اندازد .

در صورت جابه جا کردن مواد، بعد از استفاده، بقیه این ماده را به ظرف اصلی بازگردانید، در محصولات شیمیایی و پاک کننده را محکم ببندید و آنها را در مکانی دور از دسترس کودکان نگهداری کنید .

* قبل از مصرف اسپری ، حتماً دستورالعمل آن را مطالعه کنید.

*همه افراد از اتاق خارج شوند و در و پنجره ها بسته شود .

* روی ظرف غذاخوری ، مواد غذایی و وسایل کودک با نایلون پوشانده شود یا در صورت امکان ظروف از محیط خارج شوند .

* بعد از اسپری کردن حشره کش فوراً از اتاق خارج شوید و در را ببندید و دستهایتان را بشویید .

*برای استفاده از اسپری حشره کش قوطی اسپری را طوری در دست بگیرید که از شما فاصله داشته باشد .

*بعد از گذشتن حدود نیم تا یک ساعت درها را باز و هوای اتاق را تهویه کنید، سپس وارد اتاق شوید .

*اگر لامپ کم مصرف یا مهتابی حاوی گاز جیوه شکست، قبل از پاک کردن خرده های لامپ هایی که دارای گاز سمی جیوه هستند ،برای چند دقیقه اتاق را ترک کنید و سپس بازگردید و خرده ها را جمع کنید .

*هرگز از جاروبرقی یا دستمال آشپزخانه برای جمع کردن خرده های لامپ استفاده نکنید، بلکه با دستکش یکبار مصرف و کاغذ آنها را جمع کنید ، زیرا خطر جذب جیوه توسط پوست نیز وجود دارد. 

لامپ سوخته شکسته باید به روش بهداشتی و جدا از سایر زباله ها ، درون کیسه پلاستیکی ، دفع شود .

بیشتر مرگ و میرها و آسیبهای ناشی از آتش سوزی در خانه ها اتفاق می افتد .

خسارات مالی ناشی از آتش سوزی حتی در یک مورد نیز گاهی سر به میلیاردها تومان میزند .

آتش سوزی سریعاً گسترش پیدا کرده و میتواند در عرض دو دقیقه جان عده زیادی را به خطر بیندازد .

گاهی آتش در عرض 5 دقیقه محل سکونت را در میان شعله های خود محصور می کند .

گرما و دود حاصل از آتش سوزی میتواند به مراتب از شعله های آن خطرناک تر باشد .

استنشاق هوای بسیار گرم میتواند به ریه های انسان آسیب برساند .

آتش سوزی موجب تولید گازهای سمی میشود که میتواند موجب اختلال شعور یا خواب آلودگی در انسان گردد و او را به جای فرار از موقعیت به خواب فرو ببرد .

خفگی مهمترین علت مرگ ناشی از آتش سوزی قلمداد شده و در مقایسه با سوختگی 2 تا 3 برابر تلفات بیشتری به همراه دارد .

1 - آتش سوزی خشک

2 - آتش سوزی ناشی از مایعات قابل اشتعال

3 - آتش سوزی ناشی از برق

4 - آتش سوزی ناشی از گازهای قابل اشتعال

بنزین ، نفت ، گازوئیل ، نفت سیاه ، روغنها ، الکل و .... از جمله مایعات قابل اشتعال هستند .

مهمترین روش برای مقابله با این نوع آتش سوزی قطع اکسیژن است .

با توجه به نوع آتش سوزی ، قطع اکسیژن به وسیله ؛ پودر ، کف ، شن و ماسه ، پتوی خیس و .... امکان پذیر است .

برای خاموش کردن آتش سوزی ناشی از مایعات ، هرگز نباید از آب استفاده شود و ظروف مشتعل را نباید حرکت داد ، بلکه باید شعله را با نمک و یا کپسول اطفای حریق خفه کرد .

آتش سوزی ناشی از فرآورده های چوبی ، پنبه ای ، پشمی ، لاستیکی و انواع علوفه و حبوبات و ......این نوع حریق معمولاً از خود خاکستر بر جای میگذارد .

بهترین راه مبارزه با آتش سوزیهای خشک سرد کردن آتش است و بهترین سرد کننده آتش ، آب است .

باید مانع رسیدن هوا به مواد سوختنی شد و به این منظور باید آنها را سریع با پتو یا فرش مرطوب و یا وسیله مرطوب دیگر پوشاند .

احتراق ژنراتورها ، کابلهای برق، رادیو ، تلویزیون ، کامپیوترها و .....

برای خاموش کردن آتش ناشی از برق ، بهترین وسیله میتواند استفاده از گاز دی اکسید کربن باشد .

مانند آتش گرفتن لوله گاز یا کپسول گاز ،ابتدا باید منبع گاز را قطع کنید و با بستن در و پنجرهها از شعله ور شدن آتش جلو گیری کنید .

سپس با حفظ خونسردی خود و اعضای خانواده، از محل حادثه خارج شوید و با تماس فوری با آتش نشانی درخواست کمک کنید .

برای خاموش کردن انواع آتشهای کوچک میتوان از کپسولهای آتش نشانی مناسب آنها استفاده کرد .

نحوه استفاده از کپسول آتش نشانی در تصاویر زیر نشان داده شده است.

1-استعمال دخانیات در خانه را ممنوع کنید .

2- کبریت ، فندک و سایر مواد محترقه را دور از دسترس کودکان نگه دارید .

3-نکات ایمنی در مورد نصب و استفاده از لوازم گرمایش برقی یا سوختی را رعایت کنید .

4-وسایل برقی کوچک مانند اتو یا سشوار را برای طولانی مدت روشن نگه ندارید .

5-غذایی را که روی گاز در حال پختن است به طور مرتب کنترل کنید .

6-شمع های روشن ، لوازم گرمایشی الکتریکی و وسایل گازسوز داخل منزل را به طور مرتب کنترل کنید .

هر زمانی که متوجه آتش سوزی شدید و یا علامت هشدار آتش در ساختمان به صدا درآمد از طریق نزدیک ترین در خروجی ساختمان را ترک کنید و با ۱۲۵ تماس بگیرید و به همه افراد داخل خانه یا ساختمان اطلاع دهید که از ساختمان خارج شوند.

یک تکه لباس یا پارچه را خیس کرده و روی صورت خود قرار دهید و به هر شکل ممکن، حتی چهار دست و پا از خانه خارج شوید.

قبل از باز کردن هر در ابتدا آن را لمس کنید و درهایی را که به شدت گرم شده اند، باز نکنید؛ بلکه به جایش از مسیرهای دیگر خارج شوید.

اگر نمی توانید از اتاق خارج شوید قالیچه پتو یا لباسها را در درزهای در فرو کنید تا مانع ورود دود به اتاق شود.

 بلافاصله پس از نجات جان خود با اورژانس یا آتش نشانی تماس بگیرید.

 اگر ساکن آپارتمان هستید هرگز برای فرار از آتش از آسانسور استفاده نکنید و در صورتی که پله فرار اضطراری وجود دارد تنها از طریق آن از ساختمان خود خارج شوید. پس از خروج به ساختمانی که در حال سوختن است برنگردید.

اگر کسی در ساختمان مانده است به مأموران آتش نشانی اطلاع دهید. در صورتی که آتش کوچک است، سعی کنید با کپسول اطفای حریق آن را خاموش کنید و هرگز اجازه ندهید که آتش بین شما و در خروجی قرار گیرد.

خفگی زمانی رخ میدهد که فرد به علت انسداد راه تنفس دیگر قادر به نفس کشیدن نیست .

خفگی به سه دلیل ممکن است رخ بدهد :

1 - خفگی ، گاهی نتیجه انسداد راه تنفس هوایی توسط یک جسم خارجی مانند کیسه پلاستیکی ، بالش یا پتویی است که روی دهان یا بینی را بپوشاند. این امر به قطع ورود هوا به شش ها منجر میشود .

2 - همچنین گرفتگی گلو در هنگام خوردن غذا ، پریدن قند در گلو هنگام خوردن چای یا قورت دادن یک تکه کوچک از اسباب بازی ) در خردسالان ) و ... نیز میتواند به خفگی منجر شود .

3 - گاهی نیز فشار بیرونی شدید و طولانی مدت بر گلو توسط طناب یا گیر کردن سر بین میله های تختخواب نیز میتواند به خفگی بینجامد .

در انسداد راه تنفس هوایی ( خفگی ) ، ورود هوا به ششها قطع میشود که گاهی این انسداد به صورت خفیف و گاهی به صورت کامل اتفاق می افتد .

در انسداد خفیف به علت بسته شدن ناقص راه هوایی همچنان دم و بازدم همراه با خشونت صدا انجام میشود .

علائم آن عبارت اند از :

1-تنفس صدادار و سخت

2-سرفه و خشونت صدا

3-بی قراری و اضطراب شدید

در این حالت باید بیمار را به سرفه و خارج کردن جسم خارجی تشویق کرد تا زمان بهبودی کامل کنار بیمار ماند و در صورت عدم بهبود با اورژانس 115 تماس گرفت .

در این وضعیت از ضربه زدن به پشت اجتناب شود چون ممکن است باعث جابه جایی جسم گیر کرده شود و باعث انسداد کامل گردد.

در این حالت راه تنفس هوایی کاملا مسدود و هیچ هوایی وارد و یا از ریه ها خارج نمیشود .

علائم آن عبارت اند از :

1-عدم توانایی در سرفه کردن، نفس کشیدن و صحبت کردن

2-تلاش تنفسی آشکار همراه با به داخل کشیده شدن فضای بین دنده ای و بالای استخوان ترقوه

3-رنگ صورت مایل به خاکستری همراه با کبودی لبها

4- معمولاً بیمار هر دو دست خود را روی گلوی خود فشار می دهد

در این حالت ابتدا پنج ضربه با پاشنه دست به پشت و بین دو کتف او بزنید و پس از هر ضربه برطرف شدن انسداد را بررسی کنید. در غیر این صورت پشت بیمار قرار بگیرید و دو دست خود را به صورت حلقه دور بیمار قرار دهید ، یک دستتان را مشت کنید ( انگشت شست به داخل دست خم می شود و انگشتان دور شست قرار میگیرد ) و از زیر دستان مصدوم روی شکم ) بین ناف و قفسه سینه ) قرار دهید ، دست دیگر را روی دست قبلی گذاشته و با یک حرکت سریع شکم را به داخل و بالا بفشارید. این حرکت را چندین بار تکرار کنید تا جسم به بیرون پرتاب شود .

این مانور در افراد خیلی چاق و خانمهای باردار به جای شکم روی قفسه سینه فشرده می شود.

1 - هنگام غذا خوردن و با دهان پر از صحبت کردن و خندیدن اجتناب کنید.

2 - غذا را به تکه های کوچک تقسیم کنید تا بلع آن آسان تر شود؛

3 - هرگز هیچ طناب یا ریسمانی را حتی برای شوخی دور گردن خود یا دیگری نپیچید.

4 - اشیاء کوچک را دور از دسترس کودکان قرار دهید، به کودکان اجازه بازی با کیسه های پلاستیکی یا اسباب بازی هایی که برای سن آنها مناسب نیست ندهید

5- از نوزادان و کودکان در هنگام خواب مراقبت کنید ، مبادا که بالش یا پتو مسیر تنفسشان را مسدود سازد .

سقوط و زمین خوردن شایع ترین حادثه دوران کودکی و سالمندی است .

عوامل سقوط به دو دسته تقسیم می شوند :

محیط سقوط

شرایط جسمی و روانی فرد

برخی از عوامل خطرآفرین سقوط مربوط به محیط سقوط:

*سطوح ناصاف و لغزنده

*سیم ، بند و طناب یا هر نوع وسیله ای که عامل گیر کردن بدن و پا باشد

*وسایل و ابزار پراکنده در گوشه و کنار محل زندگی مثل مبلمان ، میز و صندلی

*نور بد و روشنایی ناکافی در محیط

* قالیچه های سرخورنده به خصوص روی سطوح سرامیک )

*استفاده از دمپایی یا کفش نامناسب

*نورپردازی منزل به صورت سایه روشن

مشکلات بینایی ، عصبی ، قلبی ، افت فشار خون، مشکلات مفصلی و اسکلتی عضلانی استفاده از داروهایی که خطر سقوط را زیاد میکنند مانند داروهای خواب آور آرام بخش، ضدافسردگی و ...

*نصب میله های محافظ در توالت و حمام

*استفاده از کفپوشهای لرزه گیر در حمام

*اطمینان از وضعیت نور کافی در منزل

*حذف اشياء زائد در مسیر عبور

1-نصب کپسول آتش نشانی در خانه

2-تهیه یک برنامه فرار از آتش برای خانواده خود و تمرین آن حداقل ۲ بار در سال؛

3-ماندن در آشپزخانه در هنگامی که غذا روی اجاق قرار دارد؛

4-اطمینان از وجود نرده محافظ در تمامی بخشهای راه پله و نصب دستگیره در داخل حمام و وان و استفاده از سطوحی در حمام و وان که لغزنده نباشند؛

5-قرار دادن در پوش در پریزهای برق

6-چسباندن شماره تماسهای ضروری نظیر فوریتها و آتش نشانی و ... نزدیک محل تلفن؛

7-استفاده از قفلهای مخصوص اطفال در کابینتهای حاوی مواد مسموم کننده و خطرناک

8- ریختن مواد شیمیایی و سمی از قبیل شوینده ها پاک کننده ها سموم و همچنین داروها در ظروف

9-مخصوص و قرار دادن آنها در محلی مناسب و دور از دسترس (به خصوص کودکان).