گام به گام کتاب علوم و فنون ادبی (1)
تعداد بازدید : 1.21Mپاسخ به تمامی سوالات کتاب علوم و فنون ادبی (1) - حل المسائل کتاب علوم و فنون ادبی (1) - گام به گام 1401 کتاب علوم و فنون ادبی (1) - گام به گام کتاب علوم و فنون ادبی (1) مطابق با آخرین تغییرات کتب درسی
خودارزیابی صفحه 19 علوم و فنون ادبی (1)
پاسخ خودارزیابی صفحه 19 علوم و فنون ادبی (1)
خودارزیابی صفحه 19 درس
خودارزیابی صفحه 19 درس
1 مفهوم «متن» را با ذکر دو مثال توضیح دهید.
هرچیزی که ذهن مارا به پویایی درآورد،«متن» است. به بیان دیگر، هنگامی که از متن سخن می گوییم. خواست ما فقط نوشته های روی کاغذ نیست.صدایی که میشنویم، بویی که حس میکنیم، رویدادی که میبینیم،مزه ای که می چشیم. و چیزی که لمس می کنیم؛هر کدام، متن به شمار می آیند، اگر خوانده شوند به آن ها متن های شنیداری یا خوانداری می گوییم. در این کتاب مقصود ما از متن، آثار شعر نو فارسی است.
2 یکی از آسان ترین و کاربردی ترین شیوه ها در بررسی و تحلیل متن چیست؟
یکی از آسان ترین و کاربردی ترین شیوه ها این است که متن از سه دیدگاه زبان، ادبیات و فکر؛ یعنی در سه قلمرو بررسی شود:
- زبانی
- ادبی
- فکری
3 با توجّه به قلمرو فکری، دیدگاه خود را دربارۀ محتوا و موضوع سرودۀ زیر بنویسید. آب را گل نکنیم؛
در فرودست انگار، کفتری می خورد آب
یا که در بیشۀ دور، سیر های پرَ می شوید
یا در آبادی، کوزه ای پُر می گردد.
آب را گل نکنیم؛
شاید این آب روان، می رود پای سپیداری، تا فرو شوید اندوه دلی؛
دست درویشی شاید، نانِ خشکیده فرو برده در آب ... .
سهراب سپهری
آب از سرچشمه روشن و زلال سرچشمه می گیرد و شاعر خطاب به همگان می گوید این آب زلال و پاک است ما این آب را گل آلود نکنیم زیرا ممکن است در پایین این رودخانه کبوتری در حال نوشیدن آب باشد شاید در پایین تر سیره ای پر های خود را در آب می شوید شاید در آبادی پایین رود یک نفر روستایی کوزه خود را از آب پر می کند تا آن را برای اهل خانه ببرد، با این اوصاف نباید آب را گل کنیم. زیرا ممکن است این آب سوال و در حال حرکت به سوی سپیداری می رود تا خود را به آن برساند. شاید این آب با تمام زلالی اش اندوه دلی را از بین می برد و بجای آن شادی و نشاط را جای گزین میکند. در پایین دست این آب شاید درویش و انسان فقیری تکه ای نان خشک درون آب فرو برده است، تا پس از نرم کردن آن، آن را بخورد.
شعر با تمام سادگی ای که در آن به چشم می خورد، دارای روح گسترده و جهان برتری است. در این شعر کوتاه شاعر از شهر گمشده و سرزمین آرمانی اش سخن می گوید. این جهان در نظر او یک روستا است.آب تمثیلی است برای تمام زندگانی، گل نشانه نادرستی و کجژی. اکنون شاعر در مقام یک مرشد به همه می گوید. ای مردم زندگی را با ارزش بپندارید و به آن ارج بگذارید، و با چیز های آلوده کننده و فاسد آن را آلوده نکنید. زیرا انسان وجود دارند که زندگی را دوست داشته و به این زندگی دل خوش هستند. شاعر ما را به آشتی و صلح با طبیعت دعوت میکند.(ذهنی-شادی گرا-اختیار گرا-خوش بینی-فلسفی)
4 در خوانش دقیق شعر زیر، به چه نکاتی باید توجّه کرد؟
نهنگی بچۀ خود را چه خوش گفت: به دین ما حرام آمد کرانه
به موج آویز و از ساحل بپرهیز همه دریاست ما را آشیانه
اقبال لاهوری
نگاهی کلی به متن از آغاز به انجام «برای کشف لحن» (که لحن شعر روایی-داستانی است.)
یکباره خواندن تمام شعر بدون گسست.
5 سرودۀ زیر را بخوانید و با توجّه به قلمرو ادبی، «کنایه، تشبیه، تشخیص، مَثَل و مراعات نظیر» را شناسایی کنید.
هر که زین گلشن،لبی خندان تر از گل بایدش خاطری فارغ ز عالم چون توکّل بایدش
خُردهای از مال دنیا در بساط هر که هست جبهۀ وا کرده ای پیوسته چون گُل بایدش
هرکه می خواهد که از سنجیده گفتاران شود بر زبان، بند گرانی از تأمّل بایدش
صبر بر جور فلک کن تا برآیی رو سفید دانه چون در آسیا افتد تحمّل بایدش
قطرۀ آبی که دارد در نظر گوهر شدن از کنار ابر، تا دریا تنزّل بایدش
صائب تبریزی
کنایه: جبهه واکرده: کنایه از گشاده رویی
کنایه:رو سفید شدن:کنایه از عهده کاری خوب برامدن
تشبیه:چون گل
تشخیص: قطره آب/ گل
مثل: دانه جون در آسیا افتد تحمل بایدش.
مراعات نظیر: آب، دریا، ابر، قطره / گلشن، گل
6 با توجه به متن زیر، به پرسش ها پاسخ دهید.
شنیدم که خلیف های خوابی دید، بر آن جمله که پنداشتی که همۀ دندا نهای او بیرون افتادی به یک بار. بامداد، خوابگزاری را بخواند و پرسید که: تعبیر این خواب چیست؟
مُعبرِّ گفت: زندگانی امیر، دراز باد، همۀ اقَربای تو پیش از تو بمیرند، چنان که کس از تو باز نماند.
خلیفه گفت: این مرد را صد چوب بزنید؛ چرا بدین دردناکی سخن اندر روی من بگفت؟! چه اگر همۀ اقربای من پیش از من بمیرند، پس آن گاه، من که باشم؟! خوابگزاری دیگر بیاوردند. همین خواب با وی بگفت.
خوابگزار گفت: بدین خواب که امیر گفت، دلیل کند که خداوند، دراز زندگان یتر از همۀ اقربای خویش بوَد.
خلیفه گفت: تعبیر از آن بیرون نشد (سخن همان است)؛ امّا از عبارت تا عبارت، بسیار فرق است؛ این مرد را صد دینار بدهید.
قابوس نامه
الف) دو ویژگی زبانی را استخراج کنید.
کاربرد دستوری: «ی» استمرار به جای «می» در اول / پنداشتی: می پنداشت.
جمله کوتاه و قابل فهم
به کارگیری اندر روی به جای رو در رو
ب) چه عاملی سبب شد خلیفه، رفتاری متفاوت با دو خوابگزار داشته باشد؟
تفاوت در شیوه گفتار و رعایت بلاغت کلام و توجه به حال مخاطب و موقعیت سخن است.
7 حکایت زیر را بخوانید و آن را از دید قلمرو ادبی و فکری، بررسی کنید.
روزی شخصی پیش بهلول، ب یادبی نمود. بهلول او را ملامت کرد که چرا شرط ادب به جا نیاوردی؟
او گفت: چه کنم؟ آب و گِل مرا چنین سرشت هاند.
گفت: آب و گلِ تو را نیکو سرشت هاند، امّا لگد کم خورد هاست!
لطایف الطوّایف
قلمرو ادبی: شبکه معنایی میان «آب، گل، سرشتن »
تضاد: آب و گل
بهره گیری از تمثیل: آب و گل تو را نیکو می داشته اند اما لگد کم خورده است برای بیان مفهوم:تربیت صحیح نشدن.
قلمرو فکری: در این حکایت نگرش تعلیمی حاکم است و نویسنده برای بیان مقصود خود «تربیت صحیح» نکته ای را یادآور می شود که خداوند اصل و سرشت نیکو به انسان می دهد، منتها باید آن را خوب پرورش داد. (مفهوم را نویسنده به چاشنی طنز آمیخته است.)
مای درس ، برترین اپلیکیشن کمک درسی ایران
پوشش تمام محتواهای درسی پایه (1)- آزمون آنلاین تمامی دروس پایه (1)
- گام به گام تمامی دروس پایه (1)
- ویدئو های آموزشی تمامی دروس پایه (1)
- گنجینه ای از جزوات و نمونه سوالات تمامی دروس پایه (1)
- فلش کارت های آماده دروس پایه (1)
- گنجینه ای جامع از انشاء های آماده پایه (1)
- آموزش جامع آرایه های ادبی، دستور زبان، قواعد زبان انگلیسی و ... ویژه پایه (1)
کاملا رایگان
+500 هزار کاربر
همین حالا نصب کن
خودارزیابی صفحه 23 علوم و فنون ادبی (1)
پاسخ خودارزیابی صفحه 23 علوم و فنون ادبی (1)
خودارزیابی صفحه 23 درس
خودارزیابی صفحه 23 درس
1 نمونه های زیر را بخوانید؛ آنها را از دید آهنگ و موسیقی با هم مقایسه کنید و تفاوت آنها را بیان کنید.
الف)
ای ساربان آهسته ران کارام جانم می رود وان دل که با خود داشتم با دلستانم می رود
محمل بدار ای ساربان، تندی مکن با کاروان کز عشق آن سرو روان، گویی روانم می رود
سعدی
وزنی طرب انگیز و نرم ولطیف است. شاعر با این وزن لطیف احساس خود را به معشوق بیان می کند.
ب)
مرا در منزل جانان چه امن عیش چون هر دم جرس فریاد می دارد که بربندید محمل ها
شب تاریک و بیم موج و گردابی چنین هایل کجا دانند حال ما سبکباران ساحل ها
حافظ
وزن شعر ریتمی و تند است.
پ)
بیا تا همه دستِ نیکی بریم جهانِ جهان را به بد نسپریم
نباشد همی نیک و بد پایدار همان به که نیکی بود یادگار
فردوسی
وزن و آهنگ تند و ضربی
ت)
ای مِهر تو در دلها، وی مُهر تو بر لب ها وی شور تو در سرها، وی سرّ تو در جانها
تا خار غم عشقت، آویخته در دامن کوته نظری باشد، رفتن به گلستان ها
گر در طلبت رنجی ما را برسد شاید چون عشق حرم باشد، سهل است بیابان ها
گویند مگو سعدی چندین سخن از عشقش می گویم و بعد از من، گویند به دوران ها
سعدی
تناسب و همسویی وزن و عاطفه
2 نمونه های زیر را بخوانید و دربارۀ تفاوت عواطف و حسّ و حال حاکم بر فضای شعر، گفت وگو کنید.
الف)
ای نفَسِ خرّم بادِ صبا از برِ یار آمد های، مَرحبا
قافلۀ شب، چه شنیدی ز صبح مرغ سلیمان، چه خبر از سبا؟
بر سرِ خشم است هنوز آن حریف یا سخنی می رود اندر رضا؟
غزلیات، سعدی
شعر خود را با وزنی درآمیخته که حالت شادی و نشاط درونی او را به خواننده منتقل می کند.
ب)
زین درد، خون گریست سپهر و ستاره هم خون گشت، قلبِل عل و دلِ سنگ خاره هم
بر سر زدند از ا لَم زادۀ بتول تنها همین نه مریم و هاجر، که ساره هم
بستند راه مهلت او از چهار سو تنها نه راه مهلت او، راه چاره هم
کردند قتل عام به نوعى که شد قتیل از کودکان آل نبى، شیرخواره هم
بر قتل شیر خواره نکردند اکتفا تاراج برده اند ز کین، گاهواره هم
بر خور نشست از اثر نعل میخ کوب تنها نه نقش ماه، که نقش ستاره هم
آن پیکر شریف چو بر روی خاک ماند بر روی او پیاده گذشت و سواره هم
زین نظم، شد گشوده به رویم در اَلَم بر قلب من نشست، ز مرهم، هزار هم
فدایی مازندرانی
وزن سنگین، حال و هوای سوگ و غم را به ذهن تداعی می کند، شاعر شعر خود را با آهنگی سنگین در آمیخته است که حالت غم و اندوه خود را به خواننده منتقل می کند.
پ)
معشوقه بسامان شد، تا باد چنین بادا کفرش همه ایمان شد، تا باد چنین بادا
ملکی که پریشان شد، از شومی شیطان شد باز آن سلیمان شد، تا باد چنین بادا
یاری که دلم خ ِ ستی، در بر رخ ما بستی غمخوارۀ یاران شد، تا باد چنین بادا
زان خشم دروغینش، زان شیوۀ شیرینش عالم شکرستان شد، تا باد چنین بادا
عید آمد و عید آمد، یاری که رمید آمد عیدانه فراوان شد، تا باد چنین بادا
مولوی
وزن آهنگ تند و طرب انگیز است و شاعر حالت شوق و هیجان را به خواننده منتقل می کند.
ت)
دیو پیش توست پیدا، زو حذر بایدت کرد چند نالی تو چو دیوانه ز دیو ناپدید
چون نخواهی کت ز دیگر کس جگر خسته شود دیگران را خیره خیره دل چرا باید خلید
برگزین از کارها پاکیزگی و خوی نیک کز همه دنیا گزین خلق دنیا این گزید
نیکخو گفته است یزدان، مر رسول خویش را خوی نیک است ای برادر، گنج نیکی را کلید
ناصرخسرو
حالت پند و اندرز را به خواننده القا می کند.
گام به گام کتاب های پایه (1)
گام به گام جامع کتاب فارسی (1)
گام به گام جامع کتاب نگارش (1)
گام به گام جامع کتاب زبان انگلیسی (1)
گام به گام جامع کتاب کتاب کار انگلیسی (1)
گام به گام جامع کتاب آمادگی دفاعی دهم
گام به گام جامع کتاب جغرافیای ایران دهم
گام به گام جامع کتاب تفکر و سواد رسانه ای دهم
گام به گام جامع کتاب کارگاه کارآفرینی و تولید
گام به گام جامع کتاب ریاضی و آمار (1)
گام به گام جامع کتاب منطق
گام به گام جامع کتاب تاریخ (1) ایران و جهان باستان
گام به گام جامع کتاب جامعه شناسی (1)
گام به گام جامع کتاب علوم و فنون ادبی (1)
گام به گام جامع کتاب اقتصاد
گام به گام جامع کتاب عربی (1) رشته انسانی
گام به گام جامع کتاب دین و زندگی (1) رشته انسانی
خودارزیابی صفحه 28 علوم و فنون ادبی (1)
پاسخ خودارزیابی صفحه 28 علوم و فنون ادبی (1)
خودارزیابی صفحه 28 درس
خودارزیابی صفحه 28 درس
1 در بیت های زیر، نمونه های واج آرایی را بیابید.
سرو را بین بر سماع بلبلان صبح خیز همچو سرمستان به بستان، پای کوب و دست زن
خاقانی
واج آرایی واج های «س» و «ن»
گو بهار دل و جان باش و خزان باش، ار نه ای بسا باغ و بهاران که خزان من و توست
هوشنگ ابتهاج
واج آرایی واج های «الف» و «ن»
سر ارادت ما و آستان حضرت دوست که هر چه بر سر ما می رود، ارادت اوست
حافظ
واج آرایی واج های « -ِ » ، «س» و «ر»
ای تکیه گاه و پناهِ/ زیباترین لحظه های پر عصمت و پر شکوه تنهایی و خلوت من!
ای شطّ شیرین پر شوکت من! مهدی اخوان ثالث
واج آرایی واج های « -ِ » و «ش»
2 در اشعار زیر، آرایۀ تکرار (واژه آرایی) را بیابید.
عمر ما را مهلت امروز و فردای تو نیست من که یک امروز مهمان توام، فردا چرا؟
شهریار
تکرار واژه های «امروز» و «فردا»
دل اگر خدا شناسی همه در رخ علی بین به علی شناختم من، به خدا قسم، خدا را
شهریار
تکرار واژه های «خدا» و «علی»
زمانه قرعۀ نو می زند به نام شما خوشا شما که جهان می رود به کام شما
هوشنگ ابتهاج
تکرار واژه های «شما»
گر تو گرفتارم کنی، من با گرفتاری خوشم ور خوار چون خارم کنی، ای گُل! بدان خواری خوشم
ابوالقاسم حالت
تکرار واژه های «گرفتار» و «خوار»
گَرَم باز آمدی محبوب سیم اندام سنگین دل گل از خارم برآوردی و خار از پای و پای از گل
سعدی
تکرار واژه های «ار» و «خار» و «پا»
بی عمر زنده ام من و این بس عجب مدار روز فراق را که نهد در شمار عمر
حافظ
تکرار واژه های «عمر»
پای استدلالیان چوبین بود پای چوبین سخت بی تمکین بود
مولوی
تکرار واژه های «چوبین» و «پا»
از ننگ چه پرسی که مرا نام ز ننگ است وز نام چه پرسی که مرا ننگ ز نام است
حافظ
تکرار واژه های «نام» و «ننگ»
گر اظهار پشیمانی کند گردون مشو ایمن که بد عهد از پشیمانی، پشیمان زود می گردد
صائب
تکرار واژه های «پشیمانی»
یک عمر پریشانی دل، بسته به مویی است تنها سر مویی ز سر موی تو دورم
قیصر امین پور
تکرار واژه های «موی» و «سر»
هر کجا دردی است درمانیش هست درد عشق است آنکه درمانیش نیست
سلمان ساوجی
تکرار واژه های «درد» و «درمان» و «است»
3 غزلی از دیوان حافظ بیابید که نمونۀ مناسبی برای کاربرد واج آرایی و واژه آرایی باشد؛ سپس مشخّص کنید، کدام واج ها و واژه ها در ایجاد این آرایه ها، مؤثر هستند.
سمن بویان غبار غم چو بنشینند بنشانند پری رویان قرار از دل چو بستیزند بستانند
به فتراک جفا دلها چو بربندند بربندند ز زلف عنبرین جانها چو بگشایند بفشانند
به عمری یک نفس با ما چو بنشینند برخیزند نهال شوق در خاطر چو برخیزند بنشانند
سرشک گوشه گیران را چو دریابند در یابند رخ مهر از سحرخیزان نگردانند اگر دانند
ز چشمم لعل رمانی چو می‌خندند می‌بارند ز رویم راز پنهانی چو می‌بینند می‌خوانند
دوای درد عاشق را کسی کو سهل پندارد ز فکر آنان که در تدبیر درمانند در مانند
چو منصور از مراد آنان که بردارند بر دارند بدین درگاه حافظ را چو می‌خوانند می‌رانند
در این حضرت چو مشتاقان نیاز آرند ناز آرند که با این درد اگر دربند درمانند درمانند
واج آرایی : حرف «ن»
واژه آرایی : بربندند و آند و درمانن
کارگاه تحلیل فصل صفحه 31 علوم و فنون ادبی (1)
پاسخ کارگاه تحلیل فصل صفحه 31 علوم و فنون ادبی (1)
کارگاه تحلیل فصل صفحه 31 درس
کارگاه تحلیل فصل صفحه 31 درس
1) شعر زیر را بخوانید و جدول را کامل کنید.
در کتاب آمد که در عهد قدیم خانه ای می ساخت سقراط حکیم
چون به پایان برد کار آن سرا آمدند از ره، رفیق و آشنــا
جمله گفتند: این بنای مختصر ِ نیست درخورد تو، ای صاحب نظر!
چون توانی زیستن در این قفس؟ این قفس نبود مقام چون تو کس
بهر مردی چون تو والا و حکیم بارگاهی باید و کاخی عظیم
در شبستان تو چون آییم جمع همچو پروانه به گرد روی شمع؟
گفت در پاسخ: که ما را باک نیست عـارفان را خانه الّا خاک نیست
حجرۀ خود گر بدین سان ساختم خانه ای درخورد یاران ساختـم
بیش از این گر یار یکدل داشتم بام خود تا عرش می افراشتــم
در حقیقت یار یکدل، کیمیاست چون صدف، کمیاب و چون در، پر بهاست
نیره سعیدی، «میرفخرایی»
2) حکایت زیر را بخوانید و برای هر قلمرو، چند ویژگی استخراج کنید.
پارسازاده ای را نعمت بیکران به دست افتاد؛ فسق و فجور آغاز کرد.
باری، به نصیحتش گفتم: ای فرزند، دخل، آب روان است و عیش، آسیاب گردان؛
یعنی خرج فراوان کردن، مسلم کسی را باشد که دخل معین دارد.
چو دخلت نیست، خرج آهسته تر کن که می گویند ملاحان سرودی
اگر باران به کوهستان نبارد به سالى دجله گردد، خشک رودى
عقل و ادب، پیش گیر و لهو و لعب بگذار که چون نعمت سپری شود، سختی بری و پشیمانی خوری.
پسر، این سخن در گوش نیاورد و بر قول من اعتراض کرد و گفت:
برو شادی کن ای یار دل افروز غم فردا ، نشاید خورد امروز
دیدم که نصیحت نمی پذیرد و دم گرم من در آهن سرد او اثر نمی کند؛ روی از مصاحبت بگردانیدم و قول حکما کار بستم که گفته اند:
گر چه دانى که نشنوند، بگوى هر چه دانى ز نیک خواهی و پند
زود باشد که خیــره سر، بینی بـه دو پـای اوفتــاده، انـدر بـند
دست بر دست میزند که دریغ نـشنیـدم حـدیـث دانـشـمـند
گلستان، باب هفتم
3) نمونه های زیر را از دید حس و حال فضای شعری و عاطفی بررسی کنید.
الف)
ای آن که غمگنی و سزاواری وندر نهان، سرشک همی باری
رفت آن که رفت و آمد آن که آمد بود آن که بود خیره چه غم داری؟
رودکی
ب)
بیا تا گل برافشانیم و می در ساغر اندازیم
فلک را سقف بشکافیم و طرحی نو دراندازیم
حافظ
پ)
این مطرب از کجاست که برگفت نام دوست تا جان و جامه بذل کنم بر پیام دوست
دل زنده میشود به امیـد وفای یار جان رقص می ِ کند به سماع کلام دوست
سعدی
ت)
جامی است که عقل آفرین می زندش صد بوسه ز مهر بر جبین میزندش
این کوزه گر دهر چنین جام لطیف می سازد و باز بـر زمین میزندش
خیّام
ث)
خروشید کای فرخ اسفندیار هماوردت آمد برآرای کار
فردوسی
ج)
وقت را غنیمت دان آن قدر که بتوانی حاصل از حیات ای جان یک دم است تا دانی
حافظ
4) در بیت های زیر، نمونه های واج آرایی و واژه آرایی را بیابید.
گوشه گرفتم ز خلق و فایده ای نیست گوشۀ چشمت بلای گوش هنشین است
سعدی
******
ما چون ز دری پای کشیدیم، کشیدیم امید ز هر کس که بریدیم، بریدیم
دل نیست کبوتر که چو برخاست نشیند از گوشۀ بامی که پریدیم، پریدیم
وحشی بافقی
******
در زلف تو بند بود داد دل ما در بند کمند بود داد دل ما
ای داد به داد دل ما کس نرسید از بس که بلند بود داد دل ما
قیصر امین پور
******
نه من ز بی عملی در جهان ملولم و بس ملالت علما هم ز علم بی عمل است
حافظ
******
اگر جنگ خواهی و خون ریختن بر این گونه سختی برآویختن
بگو تا سوار آورم زابلی که باشند با خنجر کابلی
فردوسی
1) پاسخ به صورت زیر خواهد بود:
2) پاسخ به صورت زیر خواهد بود:
3) الف) وزن و آهنگ با محتوا تناسب دارد. فضا ی حاکم بر شعر عاطفی است.
وزن سنگین و غم انگیز است.
ب) وزن ضربی و شاد است.
پ) وزن آرام ، نرم و لطیف است.
ت) وزن آرام و سنگین است.
ت) وزن آهنگ کوبنده ، تند ، و ضربی با بار حماسی است.
[وزن آهنگ هماهنگی دارند[
ج) وزن ضربی و تند است.
4) واج آرایی : گ، ش
واژه آرایی : گوشه
******
واج آرایی : ی
واژه آرایی : کشیدیم، بریدیم، پریدیم
******
واج آرایی : د، ب
واژه آرایی : در، بند، داد، دل
******
واج آرایی : م، ع
واژه آرایی : عمل
******
واج آرایی : خ
واژه آرایی : واژه ای تکرار نشده است.
مای درس ، برترین اپلیکیشن کمک درسی ایران
پوشش تمام محتواهای درسی پایه (1)- آزمون آنلاین تمامی دروس پایه (1)
- گام به گام تمامی دروس پایه (1)
- ویدئو های آموزشی تمامی دروس پایه (1)
- گنجینه ای از جزوات و نمونه سوالات تمامی دروس پایه (1)
- فلش کارت های آماده دروس پایه (1)
- گنجینه ای جامع از انشاء های آماده پایه (1)
- آموزش جامع آرایه های ادبی، دستور زبان، قواعد زبان انگلیسی و ... ویژه پایه (1)
کاملا رایگان
+500 هزار کاربر
همین حالا نصب کن
خودارزیابی صفحه 45 علوم و فنون ادبی (1)
پاسخ خودارزیابی صفحه 45 علوم و فنون ادبی (1)
خودارزیابی صفحه 45 درس
خودارزیابی صفحه 45 درس
1) چرا به زبان فارسی نو، «فارسی دری» هم گفته می شود؟
2) نمودار زیر را با توجّه به آموزه های درس کامل کنید.
3) عوامل رشد و گسترش زبان و ادب پارسی در این دورۀ زمانی را بنویسید.
4) مهمترین کتاب های نثر این دوره کدام اند و چه تأثیری بر وضعیت عمومی زبان و ادب فارسی داشته اند؟
5) دربارۀ مضامین شعری این دوره توضیح دهید.
شعر پارسی در این دوره به دست رودکی بنیان نهاده شد؛ به همین سبب او را «پدر شعر فارسی» نام نهاده اند.
6) قلمرو شعر و نثر فارسی را در این دوره، روی نقشه نشان دهید.
1) پس از برافتادن ساسانیان، طاهریان نخستین دولت اسلامی ایران بودند. ادبیات فارسی دری هم به مفهوم واقعی خود، تقریبا همزمان با این دولت پدید آمد. «دری» زبان درباری ساسانیان، زبان محاوره و مکاتبه مقامات دولتی بوده است.
2) فارسی - باستان، فارسی میانه، فارسی نو
فارسی میانه :
1- میانه – شرقی : الف) شمالی ، ب) جنوبی
2- میانه - غربی :
الف) شمالی : پهلوانیک (پارتی)
ب) جنوبی : پارسی میانه (پهلوی)
3) یعقوب لیث صفاری نه با زبان عربی آشنایی داشت نه اجازه داد تا این زبان در دستگاه حکومت او به کار رود؛ به همین سبب زبان فارسی دری که خود می فهمید و با آن سخن می گفت، زبان اصلی قلمرو خود اعلام کرد. در پی آن، دولت سامانی، آل بویه و حکومت های کوچک دیگر پدید آمدند و زبان فارسی دری، فرصت و امکان یافت تنا به عنوان زبان رسمی شناخته شود، و در فضای ادبی، سیاسی و علمی رشد یابد. در زمان سامانیان، بخارا عمده ترین مرکز فرهنگی به شمار می آمد و بسیاری از دانشمندانی که در این شهر می زیستند، آثار ارزنده ای به پارسی و عربی، در قلمرو فرهنگ اسلامی پدید آوردند. بعضی از امیران سامانی، خود، صاحب فضل و ادب بودند. آنها شعر فارسی گوی را تشویق می کردند و مترجمان را به ترجمه کتاب های معتبری به نثر فارسی بر می انگیختند. با شکست سامانیان سلسله غزنوی در سال 351 هجری قمری در شهر غزنه تشکیل شد. غزنویان نیز برای ماندگاری حکومت نوپای خود نیز ناگزیر شدند زبان پارسی را ترویج دهند.
4) نثر هم مانند شعر پارسی، رواج یافت و رونق گرفت و کتاب هایی در موضوع های گوناگون به زبان دری پدید آمد. نثر این دوره، ساده و روان است و بیشتر به موضوع های حماسی، ملی و تاریخی توجه دارد و هنوز آوردن اصطلاحات علمی و اشعار و امثال در آن رایج نبوده است. شاهنامه ابو منصوری، ترجمه تفسیر طبری، تاریخ بلعمی.
5) رایج ترین انواع شعر فارسی در این دوره، «حماسی» «مدیحی» «غنایی» بود. حماسی ملی ایران و شعر حماسی با فردوسی به اوج رسید. شعر مدحی یا میحه سرایی نیز که از آغاز ادب فارسی به پیروی از شعر ادبی معمول گشت. شعر غنایی با دو شاعر مشهور، رودکی و شهید بلخی، قوت و استحکام یافت. شعر حمی و اندرزی (تعلیمی) هم در این دوره به وجود آمدند ولی در دوره سلجوقان به پخنگی رسید. آوردن موعظه و نصیحت در شعر پارسی از آغاز قرن چهارم معمول گردید. داستان سرایی و قصه پردازی و آوردن حکایت ها و مثل ها نیز در شعر این دوره آغاز گشت.
6) پاسخ به صورت زیر خواهد بود:
گام به گام کتاب های پایه (1)
گام به گام جامع کتاب فارسی (1)
گام به گام جامع کتاب نگارش (1)
گام به گام جامع کتاب زبان انگلیسی (1)
گام به گام جامع کتاب کتاب کار انگلیسی (1)
گام به گام جامع کتاب آمادگی دفاعی دهم
گام به گام جامع کتاب جغرافیای ایران دهم
گام به گام جامع کتاب تفکر و سواد رسانه ای دهم
گام به گام جامع کتاب کارگاه کارآفرینی و تولید
گام به گام جامع کتاب ریاضی و آمار (1)
گام به گام جامع کتاب منطق
گام به گام جامع کتاب تاریخ (1) ایران و جهان باستان
گام به گام جامع کتاب جامعه شناسی (1)
گام به گام جامع کتاب علوم و فنون ادبی (1)
گام به گام جامع کتاب اقتصاد
گام به گام جامع کتاب عربی (1) رشته انسانی
گام به گام جامع کتاب دین و زندگی (1) رشته انسانی
خودارزیابی صفحه 50 علوم و فنون ادبی (1)
پاسخ خودارزیابی صفحه 50 علوم و فنون ادبی (1)
خودارزیابی صفحه 50 درس
خودارزیابی صفحه 50 درس
1) صامت ها و مصوّت های مصراع اوّل بیت نخست را مشخّص نمایید.
نشاید که خوبان به صحرا روند همه کس شناسند و هر جا روند
حلالست رفتن به صحرا، ولیک نه انصاف باشد که بی ما روند
سعدی
2) هر بیت را به هجاهای تشکیل دهندۀ آن تجزیه کنید؛ سپس هر هجا را با علامت خاصّ آن بنویسید.
الف)
عجب نیست از گل که خندد به سروی که در این چمن پای در گل نشیند
طبیب اصفهانی
ب)
اگر هوشمندی به معنی گرای که معنی بماند نه صورت به جای
سعدی
3) در بیت زیر، چند هجای کوتاه وجود دارد؟
تا رنج تحمّل نکنی، گنج نبینی تا شب نرود، صبح پدیدار نباشد
سعدی
4) برای کاربردهای گوناگون (صامت، مصوّت) هریک از واج های زیر، نمونه هایی بنویسید.
5) علامت هجاهای کدام بیت، چهار بار (U - - - ) تکرار شده است؟
الف)
الا یا اَیّها السّاقی أدِر کأساً و ناوِلها که عشق آسان نمود اوّل، ولی افتاد مشک لها
حافظ
ب)
خلوتم چراغان کن، ای چراغ روحانی ای ز چشمۀ نوشت، چشم دل چراغانی
شهریار
پ)
من از اینجا به ملامت نروم که من اینجا به امیدی گروم
سعدی
1) ن/-َ/ش/ا/ی/-َ/د/ک/-ِ/خ/و/ب/ا/ن/ب/-ِ/ص/-َ/ح/ر/ا/ر/-َ/و/-َ/ن/د
ص/م/ص/م/ص/م/ص/ص/م/ص/م/ص/م/ص/ص/م/ص/م/ص/ص/م/ص/م/ص/م/ص/ص
صامت : ص ، مصوت : م
2) الف) عَ / جَب / نیست / از / گل / کِ / خَن / دَد / بِ / سَر / وی
هجا: U / - / -U / - / - / U / - / - / -U / - / -
کِ / دَر / این / چَ / مَن / پای/ در / گل / نِ / شی / نَد
هجا: U / - / - U / U / - / -U / - / - / U / - / -
ب) اَ / گَر / هوش / مَن / دی / بِ / مَع / نی / گِ / رای
هجا: U / - / - U / - / - / U / - / - / U / - U
کِ / مَع / نی / بِ / ما / نَد / نَ / صو / رَت / بِ / جای
هجا: U / - / - / U / - / - / U / - / - / U - / - U
3) تا ← تا (بلند) رنج ← رَنج (کشیده) تحمل ← تَ / حَم / مُل 1 هجای کوتاه
نکنی ← نَ / کُ / نی 2هجای کوتاه
گنج ← گَنج (U -) نَبینی ← نَ / بی / نی یک هجای کوتاه
تا ← تا ( - ) شب ← شَب ( - ) نرود ← نَ / رَ / وَد دو هجای کوتاه
صبح ← صُبح (- U ) پدیدار ← پَ / دی / دار یک هجای کوتاه
نباشد ← نَ / با / شَد یک هجای کوتاه
4) « و » : صامت: وَقت، وقار، محو، جوانی – تقوا – هوا، دیو، هوس – وف – مهرورز -روان
مصوت: آهو، جادو، هشیار، مور، روح – مفتوح – آموزگار – آرزو – کوه – ابرو - نور
« ی » : صامت: یار ، سِیل – یاد – شیدا
مصوت : امید – سنگین – خورشید – آیین، شیون
« ه » : صامت: ماه – راه – کوه – ابله – شاه
مصوت: آینده، نامه – جامه – خانه – قافیه – آرمیده – عارفانه – قطر
5) اَ لا یا اَی یُ : U - - -
هَس سا قی : U - - -
اَ درِ کا سَن : U - - -
وَ نا وِل ها : U - - -
کِ عش قا سان : U - - - U
نِ مود او وَل : U - U - -
وَ لی اُف تا : U - - -
د مُش کِل ها : - - -
چهار بار (U - - -) تکرار شده است.
ب) خَل وَ تَم چِ را غان کُن اِی چِ را غِ رو حا نی
هجا: - U – U - - U - - U – U - - -
اِی زِ چِش مِ نِ وِشت چِش مِ دِل چِ را غا نی
هجا: - U – U U – U – U – U - - -
پ) مَن از این جا بِ مَ لا مَت نَ رَ وَم
هجا: - - - U - U U - - U U -
کِ من این جا بِ اُ می دی گُ رَ وَم
هجا: - U U - - U U – U - - U
خودارزیابی صفحه 54 علوم و فنون ادبی (1)
پاسخ خودارزیابی صفحه 54 علوم و فنون ادبی (1)
خودارزیابی صفحه 54 درس
خودارزیابی صفحه 54 درس
1) در اشعار و جمله های زیر، سجع را بیابید.
الف) بزرگان گفته اند: دولت، نه به کوشیدن است؛ چاره کم جوشیدن است. سعدی
ب) الهی به شناخت تو زندگانیم، به نام تو آبادانیم، به یاد تو شادانیم و به یافت تو ناتوانیم. خواجه عبدالله
پ) سِرّ عشق، نهفتنی است نه گفتنی و بساط مِهر، پیمودنی است نه نمودنی. مقامات حمیدی
ت) من مانده ام مهجور از او، دیوانه و رنجور از او گویی که نیشی دور از او در استخوانم می رود
سعدی
2) عبارت زیر را می توان مسجّع نامید؟ دلیل خود را بنویسید.
پادشاهی او راست زیبنده، خدایی او راست درخورنده، بلندی و برتری از درگاه او جوی
و بس. جهانگشای جوینی
3) در عبارت زیر، واژه های سجع کدام اند؟ وجه اشتراک آنها را بنویسید.
تنی چند متفق سیاحت بودند و شریک رنج راحت.
گلستان سعدی
4) واژه های …………… و …………… در عبارت زیر، سجع متوازی دارند.
جوانمرد که بخورد و بدهد، به از عابد که روزه دارد و بنهد.
گلستان سعدی
5) در هر عبارت، سجع را بیابید و نوع آن را مشخّص نمایید.
الف) محبّت را غایت نیست؛ از بهر آنکه محبوب را نهایت نیست.
تذکرة الاولیا، عطاّر
ب) پشت و پناه سپاه من بود، در دیدۀ دشمنان خار و بر روی دوستان خال.
پ) فلان را کرم بی شمار است و هنر بی حساب، دارای عزمی است متین و طبعی کریم.
ت) ظاهر درویشی، جامۀ ژنده است و موی سترده و حقیقت آن، دل زنده و نفس مرده.
ث) ارادت بی چون، یکی را از تخت شاهی فروآرد و دیگری را در شکم ماهی نکو دارد.
6) در متن زیر، سجع ها را بیابید، نوع هر یک را مشخّص نمایید و دربارۀ ارزش موسیقایی هر یک اظهار نظر کنید.
«صیّاد بی روزی، ماهی در دجله نگیرد و ماهی بی اجل در خشک نمیرد. دو چیز مُحال عقل است: خوردن بیش از رزق مقسوم و مردن پیش از وقت معلوم. به نانهاده، دست نرسد و نهاده، هر کجا هست، برسد. هر که به تأدیب دنیا راه صواب نگیرد، به تعذیب عقبی گرفتار آید».
گلستان سعدی
1) الف) کوشیدن و جوشیدن، سجع متواز دارند، زیرا دو واژه با هم هم وزن و در حرف پایانی یکسان هستند.
ب) «زندگانیم و آبادانیم» سجع متوازی دارند، زیرا دو واژه با هم هم وزن و در حرف پایانی یکسان هستند.
کلمات: آبادانیم و شادانیم سجع مطرف دارند زیرا، در حرف پایانی یکسان هستند.
پ) «نهفتی و گفتنی» سجع مطرف دارند، زیرا در حرف پایانی یکسان هستند. کلمات «پیمودنی و نمودنی» سجع متوازی دارند زیرا هم وزن و در حرف پایانی یکسان اند.
ت) مهجور و رنجور سج متوازی دارند، زیرا هم وزن و در حرف پایانی یکسان اند.
2) بله زیرا کلمات آخر قرینه ها «زیبنده و درخورنده» سجع مطرف دارند (فقط در حرف پایان یکسان اند)
3) سیاحت و راحت سجع مطرف دارند، زیرا در حرف پایانی یکسان هستند
4) پاسخ بخورد و بدهد (دارد و بِنهد)
5) الف) کلمات «غایت و نهایت» سجع مطرف دارند، زیرا در حرف پایانی یکسان اند.
ب) کلمات «خار و خال» سجع متوازن دارند.
پ) کلمات «بی شمار و بی حساب» سجع متوازن دارند.
کلمات «متین و کریم» سجع متوازن دارند.
ت) کلمات «ژنده و سترده» سجع مطرف دارند.
کلمات «زنده و مرده» سجع متوازی دارند.
ث) کلمات «فرآورد و دارد» سجع مطرف دارند.
6) کلمات: «نگیرد و نمیرد» سجع متوازی دارند، این نوع سجع که کلمات مسجع هم وزن اند و واجپایانی آن ها یکسان است، ارزش موسیقایی اش از همه بیش تر است.
کلمات: «مقسوم و معلوم» .............................................
کلمات: «نرسد و برسد» .............................................
کلمات: «نگیرد و آید» سجع مطرف دارند (فقط در واج پایانی یکسان اند) ارزش موسیقایی این نوع سجع از سجع متوازی کمتر است.
مای درس ، برترین اپلیکیشن کمک درسی ایران
پوشش تمام محتواهای درسی پایه (1)- آزمون آنلاین تمامی دروس پایه (1)
- گام به گام تمامی دروس پایه (1)
- ویدئو های آموزشی تمامی دروس پایه (1)
- گنجینه ای از جزوات و نمونه سوالات تمامی دروس پایه (1)
- فلش کارت های آماده دروس پایه (1)
- گنجینه ای جامع از انشاء های آماده پایه (1)
- آموزش جامع آرایه های ادبی، دستور زبان، قواعد زبان انگلیسی و ... ویژه پایه (1)
کاملا رایگان
+500 هزار کاربر
همین حالا نصب کن
کارگاه تحلیل فصل صفحه 56 علوم و فنون ادبی (1)
پاسخ کارگاه تحلیل فصل صفحه 56 علوم و فنون ادبی (1)
کارگاه تحلیل فصل صفحه 56 درس
کارگاه تحلیل فصل صفحه 56 درس
1) نمونۀ زیر را از نظر ویژگی های قلمرو زبانی بررسی کنید.
اَلا یا خیمگی، خیمه فروهِل که پیشاهنگ، بیرون شد ز منزل
تبیره زن بزد، طبل نخستین شتربانان هم یبندند محمل
نماز شام نزدیک است و امشب مه و خورشید را بینم مقابل
ولیکن ماه دارد قصدِ بالا فروشد آفتاب از کوه بابلِ
منوچهری
2) نمونه های زیر را از نظر ویژگی های قلمرو ادبی بررسی کنید.
الف)
نوشته اند: درزی ای و جولاهه ای با هم دوستی داشته اند و چون به هم بنشستند، می گفتندی که این کار این شیخ، هیچ بر اصل نیست. روزی با یکدیگر می گفتند که این مرد دعوی کرامت می کند؛ بیا تا هر دو به نزدیک وی دَر شویم؛ اگر شیخ بداند که ما هر یکی چه کار کنیم و پیشۀ ما چیست، بدانیم که او بر حق است و آنچ می کند، بر اصل است. هر دو مُتَنکّروار به نزدیک شیخ ما در آمدند. چون چشم شیخ بر ایشان افتاد، گفت:
به فلک بر، دو مرد پیشه ورند زان یکی درزی و دگر جولاه
پس اشارت به درزی کرد و گفت: این ندوزد، مگر قبای ملوک
آنگه اشاره به جولاهه کرد و گفت: وان نبافد، مگر گلیم سیاه
ایشان هر دو خجل گشتند و در پای شیخ افتادند و از آن انکار، توبه کردند.
اسرارالتوّحید، محمّدبن منوّر
ب)
ملک گفت: آورده اند که بازرگانی غلامی داشت دانا و زیرک سار و بیدار بخت. بسیار حقوق بندگی بر خواجه ثابت گردانیده بود و مقامات مشکور و خدمات مقبول و مبرور بر جراید روزگار ثبت کرده.
روزی خواجه گفت غلام را: « ای غلام، اگر این بار دیگر سفر دریا برآوری و باز آیی، تو را از مال خویش آزاد کنم و سرمایۀ وافر دهم که کفاف آن را پیرایۀ عفاف خود سازی و همه عمر پشت به دیوار فراغت باز دهی.» غلام این پذَرفتگاری از خواجه بشنید؛ به روی تقبّل و تکفّل پیش آمد و بر کار اقبال نمود؛ بار در کشتی نهاد و خود در نشست؛ روزی دو سه، بر روی دریا می راند. ناگاه بادهای مخالف از هر جانب برآمد؛ سفینه را درگردانید و بار آبگینۀ امَلش خُرد بشکست. کشتی و هرچ درو بود، جمله به غرقاب فنا فرو رفت و او به سن گپشت بحری رسید؛ دست درو آویخت و خود را بر پشت او افکند تا به جزیر های افتاد که درو نخلستان بسیار بود؛ یک چندی در آنجایگه از آنچ مقدور بود، قوتی می خورد ...
مرزبان نامه، سعد الدّین وراوینی
3) نمونۀ زیر را از نظر ویژگی های قلمرو فکری بررسی کنید.
ای خواجه، رسیده است بلندیت به جایی کز اهل سماوات به گوشت و رسد صوت!
گر عمر تو چون قد تو باشد به درازی تو زنده بمانی و بمیرد ملکا لموت
انوری
4) با ذکر دلیل بنویسید چرا دو مصرع بیت زیر هم وزن است؟
بشنو از نی چون حکایت می کند از جدایی ها شکایت می کند
مولوی
5) در جملات زیر، انواع سجع را بیابید و نوع آنها را مشخّص کنید.
الف) الهی اگر بهشت، چون چشم و چراغ است، بی دیدار تو، درد و داغ است. خواجه عبدالله انصاری
ب) طالب علم، عزیز است و طالب مال، ذلیل. خواجه عبدالله انصاری
پ) باران رحمت بی حسابش همه را رسیده، و خوان نعمت بی دریغش، همه جا کشیده. سعدی
ت) این دلق موسی است مرقعّ و آن ریش فرعون مرصّع. سعدی
ث) در ایاّم طفولیت متعبّد و شب خیز بودم و مولعِ زهد و پرهیز. سعدی
6) نوع سجع دو واژۀ زیر را بنویسید و به جای واژۀ دوم، واژه ای بگذارید که بالاترین ارزش موسیقایی را در میان سجع ها داشته باشد.
................... یاد
................... نام
1) 1- سادگی و کوتاهی جمله ها 2- وجود واژگان کهن: خمیگی، فرو هل، محمل، نماز شام، تبیره زن 3- زبان شعر ساده
2) الف) 1- بهره گیری از موسیقایی حروف 2- بهره گیری از مراعات نظیر: درزی – ندوزد – قبا 3- بهره گیری از کنایه: گلیم سیاه کنایه از بدبختی 4- سادگی
ب) 1- بهره گیری از کلمات هم وزن و هم آهنگ: مشکور، مقبول، مبرور 2- بهره گیری از تشبیه: غرقاب فنا، پیرایه عفاف، آبکینه امل، استفاده از استعاره: دیواره فراغت
3) 1- ذم شبیه به مدح است. 2- عینی است. 3- طنز است.
4) از نظر هجاها، تعداد و ترتیب آنها با هم یکسان است.
بِش نُ از نی چُن حِ کا یت می کُ نَد
هجا: - U - - - U - - - U -
از جُ دا یی ها شِ کا یت می کُ نَد
هجا: - U - - - U - - - U –
5) الف) چراغ و داغ : سجع مطرف دارند.
ب) عزیز و ذلیل : سجع مطرف دارند.
پ) رحمت و نعمت : سجع متوازی دارند.
ت) مرقّع و مرصّع : سجع متوازی دارند.
ث) خیز و پرهیز : سجع مطرف دارند.
6) یاد و نام سجع متوازن دارند .
به جای واژه نام هر واژه ای را که با نام هم وزن باشد و حرف پایانی یکسان باشد می توانیم بگذاریم، مثلا: شام، تام، سام، خام، جام، دام، رام و ...
گام به گام کتاب های پایه (1)
گام به گام جامع کتاب فارسی (1)
گام به گام جامع کتاب نگارش (1)
گام به گام جامع کتاب زبان انگلیسی (1)
گام به گام جامع کتاب کتاب کار انگلیسی (1)
گام به گام جامع کتاب آمادگی دفاعی دهم
گام به گام جامع کتاب جغرافیای ایران دهم
گام به گام جامع کتاب تفکر و سواد رسانه ای دهم
گام به گام جامع کتاب کارگاه کارآفرینی و تولید
گام به گام جامع کتاب ریاضی و آمار (1)
گام به گام جامع کتاب منطق
گام به گام جامع کتاب تاریخ (1) ایران و جهان باستان
گام به گام جامع کتاب جامعه شناسی (1)
گام به گام جامع کتاب علوم و فنون ادبی (1)
گام به گام جامع کتاب اقتصاد
گام به گام جامع کتاب عربی (1) رشته انسانی
گام به گام جامع کتاب دین و زندگی (1) رشته انسانی
خودارزیابی صفحه 65 علوم و فنون ادبی (1)
پاسخ خودارزیابی صفحه 65 علوم و فنون ادبی (1)
خودارزیابی صفحه 65 درس
خودارزیابی صفحه 65 درس
1) با توجه به شعر زیر، به پرسش ها پاسخ دهید.
مرا بسود و فروریخت هر چه دندان بود نبود دندان، لا بل چراغ تابان بود
یکی نماند کنون زان همه، بسود و بریخت چه نحس بود! همانا که نحس کیوان بود
نه نحس کیوان بود و نه روزگار دراز چه بود؟ منت بگویم: قضای یزدان بود
همیشه شاد و ندانستمی که غم چه بود دلم نشاط و طرب را فراخ میدان بود
تو رودکی را، ای ماهرو، کنون بینی بدان زمانه ندیدی که این چنینان بود
بدان زمانه ندیدی که در جهان رفتی سرودگویان، گویی هزاردستان بود
شد آن زمانه که شعرش همه جهان بنوشت شد آن زمانه که او شاعر خراسان بود
کنون زمانه دگر گشت و من دگر گشتم عصا بیار که وقت عصا و انبان بود
رودکی
الف) دو ویژگی ادبی بیت دوم را بنویسید.
ب) ویژگی های زبانی این شعر چیست؟
2) متن زیر مربوط به کدام دورۀ نثر است؟ دو مورد از ویژگی های نثر این دوره را بنویسید.
چهاردهم صَفر را به شهر سراب رسیدم و شانزدهم صفر از شهر سراب برفتم. بیستم صفر سنه 438 به شهر تبریز رسیدم و آن پنجم شهریور قدیم بود؛ شهری آبادان؛ مرا حکایت کردند که بدین شهر زلزله افتاد. بعضی از شهر خراب شده بود و بعضی دیگر را آسیبی نرسیده بود و گفتند چهل هزار آدمی هلاک شده بودند؛ و در تبریز، « قطران » نام، شاعری را دیدم؛ شعری نیک میگفت؛ اما زبان فارسی نیکو نمی دانست؛ پیش من آمد؛ دیوان منجیک و دیوان دقیقی بیاورد و پیش من بخواند و هر معنی که او را مشکل بود، از من بپرسید و شرح آن بنوشت واشعار خود بر من خواند.
سفرنامه، ناصرخسرو، قرن پنجم
3) دو مورد از ویژگی های نثر زیر را بنویسید.
به روزگار خسرو، اندر وقت بوذرجمهر، رسولی آمد از روم. خسرو بنشست چنان که رسم ملوک بود؛ و رسول را بار داد. پیش رسول با وزیر، بوذرجمهر، گفت:
« ای فلان، همه چیز در عالم تو دانی؟ »
بوذرجمهر گفت: « نه، ای خدایگان! »
خسرو از آن طیره شده و از رسول، خجل گشت. پرسید که همه چیز پس که داند؟
بوذرجمهر گفت: « همه چیز را همگان دانند و همگان هنوز از مادر زاده نشدهاند ».
قابوس نامه، قرن پنجم
1) الف) دارای قافیه و ردیف ساده است: استفاده از واج آرایی «ن»، واژه آرایی: سخن، بود / تلمیح به باور گذشتگان
ب) سادگی زبان شعر / کمی لغات عربی / استفاده از لغات کهنه و مجهور(بسود – انبان و ...)
2) نثر دوره غزنوی:
1- افزایش کلمات نسبت به دوره قبل (سامانی)
2- توصیفات جزئی و فراوان
3- به کار بردن «ب» در اول افعال (برفتم – بخواند – بیاورد)
4- به کار بردن «را» به معنی «هنگام» در جمله (چهاردهم صفر را)
5- به کار بردن «را» به معنی «برای» در جمله (مرا حکایت کردند)
6- جمله های کوتاه.
3) نثر غزنوی:
1- افزایش کاربرد لغات عربی
2- کاربرد «اندر» به جای «در»
3- جا به جایی اجزای جمله : رسولی آمد از روم.
4- به کاربردن کلماتی که امروزه رواج کمتری دارند (طیره، بارداد، خدایگان)
5- کاربرد «ب» اول فعل ماضی ساده.
خودارزیابی صفحه 71 علوم و فنون ادبی (1)
پاسخ خودارزیابی صفحه 71 علوم و فنون ادبی (1)
خودارزیابی صفحه 71 درس
خودارزیابی صفحه 71 درس
) نام و نام خانوادگی خود را با خطّ عروضی بنویسید.
2) هجاهای بیت زیر را، مشخّص کنید.
مروّت نباشد بر افتاده زور برَد مرغ دون، دانه از پیش مور
سعدی
3) واژه های صفحة بعد را با خطّ عروضی بنویسید و مرز هر کدام از واژه ها را که بیش از یک هجا دارد، مشخّص کنید.
رهایی، لانه، خویشتن شناسی، محبّت، دلنوازان، نیکو، خواهش، رهرو، بزرگراه، بنفشه، ملالت، التماس، خود، سفینه، چون، پشتوانه، مجموعه، روزنه، خواستن، مؤذّن، کاشته، راهوار.
4) واژه های زیر را یک بار با حذف همزه و بار دیگر با همزه بخوانید و به خطّ عروضی بنویسید.
سرآمد، دل انگیز، جنگ آور، شب آهنگ، شیرافکن، دارآباد.
5) ابیات زیر را درست بخوانید و با خطّ عروضی بنویسید. سپس مرز هجاها را مشخّص کنید و زیر هر هجا علامت آن را بگذارید.
الف)
با من بگو تا کیستی، مهری بگو، ماهی بگو خوابی خیالی چیستی،اشکی بگو آهی بگو
اوستا
ب)
بر سرِآنم که گر ز دست برآید دست به کاری زنم که غصّه سرآید
حافظ
6) تقطیع هجایی ابیات زیر را انجام دهید.
الف)
کی رفته ای ز دل که تمنّا کنم تو را؟ کی بوده ای نهفته که پیدا کنم تو را ؟
فروغی بسطامی
ب)
آینه ار نقش تو بنمود راست خودشکن، آیینه شکستن خطاست
نظامی
ج)
اگر کاری کنی مزدی ستانی چو بیکاری، یقین بی مزد مانی
ناصر خسرو
7) با توجّه به علامت هجاها، کدام واژه ها با حذف همزه، تلفّظ شده اند؟
بادآورده: U _ _ _
پلنگ افکن: _ _ U _ U
دانش آموز: U _ _ _ _
گل اندام : U _ _ _
پیام آور: _ _ _ U
خوش اندام: U _ _ U
کارآزموده: U _ U _ _
1) پاسخ بر عهده دانش آموزان می باشد.
2) مُ / رُو / وَت / نَ / با / شَد / بَ / رُف / تا / دِ / زور
بَ / رد / مُر / غِ / دُن / دا / نِ / از / پی / شِ / مور
U / - / - / U / - / - / U / - / - / - / U / - U
3) رهایی : رَ / ها / یی - / - / u
خیشتن شناسی : خیش / تَن / شِ / نا / سی - / U / - u / - / -
لانِ : - / u
محبت : مُ / حِب / بَت U / - / -
دلنوازان : دِل / نَ / وا / زان - / U / - / - U
نیکو : نی / کو - / -
خواهش : خا / هِش - / -
رهرو : رَه / رُ -/ U
بزرگراه : بُ / زُرگ / راه U / - U / - U
بنفشه : بَ / نَف / شِ U / - / U
ملالت : مَ / لا / مَت U / - / -
التماس : اِل / تِ / ماس - / U / - U
خود : خُد -
سفینه : سَ / فی / نِ U / - / U
چون : چُن -
پشتوانه : پُش / تِ / وا / نِ - / U - / - / U
مجموعه : مَج / مو / عِ - / - / U
روزنه : رُ / زَ / نِ U / U / U
خواستن : خاس / تَن - / -
مؤذّن : مُ / ءَذ / ذِن U / - / -
کاشته : کاش / تِ - U / U
راهوار : راه / واز - U / - U
4) پاسخ به صورت زیر خواهد بود:
مای درس ، برترین اپلیکیشن کمک درسی ایران
پوشش تمام محتواهای درسی پایه (1)- آزمون آنلاین تمامی دروس پایه (1)
- گام به گام تمامی دروس پایه (1)
- ویدئو های آموزشی تمامی دروس پایه (1)
- گنجینه ای از جزوات و نمونه سوالات تمامی دروس پایه (1)
- فلش کارت های آماده دروس پایه (1)
- گنجینه ای جامع از انشاء های آماده پایه (1)
- آموزش جامع آرایه های ادبی، دستور زبان، قواعد زبان انگلیسی و ... ویژه پایه (1)
کاملا رایگان
+500 هزار کاربر
همین حالا نصب کن
خودارزیابی صفحه 75 علوم و فنون ادبی (1)
پاسخ خودارزیابی صفحه 75 علوم و فنون ادبی (1)
خودارزیابی صفحه 75 درس
خودارزیابی صفحه 75 درس
1) در کدام بیت ها، آرایۀ موازنه به کار رفته است؟ دلیل خود را بنویسید.
الف)
گر عزم جفا داری، سر در رهت اندازم ور راه وفا گیری، جان در قدمت ریزم
سعدی
ب)
ز گرز تو خورشید گریان شود ز تیغ تو بهرام بریان شود
فردوسی
پ)
جفا پل بود، بر عاشق شکستی وفا گل بود، بر دشمن فشاندی
خاقانی
ت)
همه شوری و نشاطی، همه عشقی وامیدی همه سحری و فسونی، همه نازی و خرامی
شفیعی کدکنی
ث)
تیر بلای او را جز دل هدف نباشد تیغ جفای او را جز جان سپر نباشد
خواجوی کرمانی
ج)
در بزم ز رخسار دو صد شمع برافروز وز لعل شکربار، می و نقل فرو ریز
عراقی
د)
پرواز به آنجا که نشاط است و امید است پرواز به آنجا که سرودا ست و سرورا ست
فریدون مشیری
ر)
نظر تا کنی عرض نقل است و می نفس تا کشی، حرف چنگا ست و نی
بیدل دهلوی
2) در کدام یک از ابیات، شاعر از آرایۀ ترصیع، بهره برده است؟ دلیل انتخاب خود را بنویسید.
الف)
عالم همه عابدند و معبود یکی است دنیا همه ساجدند و مسجود یکی است
فرخی یزدی
ب)
چرا ننهم؟ نهم دل بر خیالت چرا ندهم؟ دهم جان در وصالت خاقانی
پ)
چرا مطرب نمی خواند سرودی؟ چرا ساقی نمی گوید درودی؟ ابتهاج
ت)
راه وصل تو، راه پر آسیب درد عشق تو، درد بی درمان هاتف اصفهانی
ث)
ما ز بالاییم و بالا می رویم ما ز دریاییم و دریا می رویم مولوی
3) کدام بیت از نظر کاربرد « سجع »، ارزش موسیقایی بیشتری دارد؟
هم عقل دویده در رکابت هم شرع خزیده در پناهت
جمال الدّین عبدالرّزاق اصفهانی
ما برون را ننگریم و قال را ما درون را بنگریم و حال را
مولوی
4) شاعر در ابیات زیر، برای بهره گیری از آرایۀ « سجع » چه شیوه ای را به کار گرفته است؟ توضیح دهید.
الف)
بهاری کز دو رخسارش، همی شمس و قمر خیزد نگاری کز دو یاقوتش همی شهد و شکر ریزد
کلیله و دمنه
ب)
روشنی روز تویی، شادی غم سوز تویی ماه شب افروز تویی، ابر شکربار، بیا
مولوی
پ)
ما چو ناییم و نوا در ما ز توست ما چو کوهیم و صَدا در ما ز توست
مولوی
5) در تقطیع هجایی هر بیت زیر، چند هجای کشیده دیده می شود؟
الف)
هر که تأمّل نکند در جواب بیشتر آید سخنش ناصواب سعدی
ب)
چند پرسی ز من چیستم من نیستم نیستم نیستم من میرزا حبیب خراسانی
1) الف) آرایه موازنه کار رفته است، زیرا واژه های دو قرینه (دو مصراع) هم وزن اند. (موازنه تقابل سجع های متوازن یا متوازی در دو یا چند جمله است.)
ب) آرایه موازنه کار رفته است، زیرا واژه های «گرز و تیغ» و «خورشید و بهرام» سجع متوازن اند و واژه «گریان و بریان» سجع متوازی اند.
پ) آرایه موازنه وجود دارد، همه کلمات «مصراع اول با مصراع دوم» هم وزن اند. واژه های (جفا و وفا)، (پل و گل)، (شکندگی و فشاندی) سجع متوازی اند و (عاشق و دشمن) سجع متوازن اند.
ت) آرایه موازنه کار رفته است، چون تمام کلمات مصراع اول با کلمات مصراع دوم جز کلمات تکراری سجع متوازی اند، یعنی علاوه بر هم وزنی، در واج پایانی نیز یکسان اند.
موازنه به کار رفته است.
ث) تمام کلمات مصراع اول با دوم به جز «بلای» ، «جفای» سجع متوازن اند، این تقابل سجع ها افزایش دهنده موسیقی شعر است.
ج) آرایه موازنه وجود دارد.
د) آرایه موازنه وجود ندارد.
زیرا به جز کلمات تکراری – کلمات «نشاط و سرود» و «امید و سرور» سجع متوازن اند.
ر) آرایه موازنه وجود دارد، زیرا کلمات «نظر، نفس» و «عرض و حرف» و «نقل و چنگ» سجع متوازن اند.
2) الف) آرایه موازنه به کار رفته است؛ زیرا واژه های (دنیا، عالم) سجع متوازن دارند و بقیه واژه ها سجع متوازی اند.
ب) موازنه وجود دارد.
زیرا کلمات «دل و جان» سجع متوازن اند و بقیه سجع متوازی اند.
پ) موازنه وجود دارد.
زیرا کلمات «مطرب و ساقی» سجع متوازن اند.
ت) موازنه وجود دارد.
زیرا کلمات «وصل و عشق» سجع متوازن اند.
ث) آرایه ترصیع به کار رفته است، زیرا واژه های مصراع دوم، (بالاییم و دریابیم) ، (بالا و دریا) با یکدیگر سجع متوازی دارند.
3) شعر دوم - چون تمام سجع های این موازنه، متوازی اند، بعضی علاوه بر هم وزنی، واج های پایانی آن نیز یکسان است.
ما بردن را ننگریم و قال را
ما درون را بنگریم و حال را
ارزش موسیقایی سجع متوازی از همه بیش تر است.
4) الف) تمام کلمات (به جز کلمات تکراری) مصراع اول با قرینه ی خود در مصراع دوم سجع دارند. این تقابل سجع ها افزایش دهنده موسیقی درونی شعر است (تمام سجع ها متوازی فقط شمس و قمر متوازن اند.)
ب) شاعر هر بیت را به چهار قسمت تقسیم کرده و پایان سه قسمت از واژه هایی را اورده است که هم سجع مطرف دارند: روز و غم سوز و شب افروز سجع مطرف دارند. این طریق رایج ترین شیوه کاربرد سجع در شعر است که امروزه سجع را در شعر قافیه درونی می نامند.
پ) ما چو ناییم و نوا در ما زتوست
ما چو کوهیم و صدا در ما زتوست
کلماتی که روبه روی هم قرار گرفتن (به جز کلمات تکراری)
سجع متوازی اند، یعنی علاوه بر هم وزنی، واج های پایانی آن نیز یکسان است.5) 
گام به گام کتاب های پایه (1)
گام به گام جامع کتاب فارسی (1)
گام به گام جامع کتاب نگارش (1)
گام به گام جامع کتاب زبان انگلیسی (1)
گام به گام جامع کتاب کتاب کار انگلیسی (1)
گام به گام جامع کتاب آمادگی دفاعی دهم
گام به گام جامع کتاب جغرافیای ایران دهم
گام به گام جامع کتاب تفکر و سواد رسانه ای دهم
گام به گام جامع کتاب کارگاه کارآفرینی و تولید
گام به گام جامع کتاب ریاضی و آمار (1)
گام به گام جامع کتاب منطق
گام به گام جامع کتاب تاریخ (1) ایران و جهان باستان
گام به گام جامع کتاب جامعه شناسی (1)
گام به گام جامع کتاب علوم و فنون ادبی (1)
گام به گام جامع کتاب اقتصاد
گام به گام جامع کتاب عربی (1) رشته انسانی
گام به گام جامع کتاب دین و زندگی (1) رشته انسانی
کارگاه تحلیل فصل صفحه 77 علوم و فنون ادبی (1)
پاسخ کارگاه تحلیل فصل صفحه 77 علوم و فنون ادبی (1)
کارگاه تحلیل فصل صفحه 77 درس
کارگاه تحلیل فصل صفحه 77 درس
1) نمونۀ زیر را از نظر ویژگی های قلمرو زبانی بررسی کنید.
بوی جوی مولیان آید همی یاد یار مهربان آید همی
ریگ آموی و درشتی راه او زیر پایم پرنیان آید همی
آب جیحون از نشاط روی دوست خنگ ما را تا میان آید همی
ای بخارا، شاد باش و دیر زی میر، زی تو شادمان آید همی
رودکی
2) نمونۀ زیر را از نظر ویژگی های قلمرو ادبی بررسی کنید.
و بدان که نخستین چیزی که حق تعالی آفرید، قلم را آفرید؛ چنان که پیغامبر علیه السّلام فرمود: اوّلُ مٰا خَلقَ اللّهُ تعالی القَلَم، و قلم را فرمود که بر لوح بگَرد و بنویس هر چه تا قیامت بخواهد بود؛ پس هر چه خواست آفریدن و خواست بودن تا رستخیز، همه قلم بنوشت به امر حقّ __عزّ و جلّ __ .
تاریخ بلعمی
3) در کدام یک از بیت ها، شاعر از آرایۀ ترصیع، بهره برده است؟ دلیل انتخاب خود را بنویسید.
الف) دانه باشی مرغکانت برچِنَند غنچه باشی کودکانت برکَنَند
مولوی
ب) بدان حجّت که دل را زنده دارد بدان آیت که جان را بنده دارد
نظامی
ج) خوشا چون سروها استادنی سبز خوشا چون برگ ها افتادنی سبز
قیصر امین پور
د) برند از برای دلی بارها خورند از برای گلی خارها
سعدی
هـ) ما چو ناییم و نوا در ما ز توست ما چو کوهیم و صَدا در ما ز توست
مولوی
4) بیت زیر را تقطیع هجایی کنید.
دانه باشی مرغکانت برچنند غنچه باشی کودکانت برکنند
مولوی
1) 1- زبان شعر ساده و نرم 2- سادگی و کوتاهی جمله ها 3- وجود واژگان کهن: خنگ،زی 4- کمی واژگان غیر فارسی
2) 1- بهره گیری از تلمیح 2- بهره گیری از تکرار
3) الف) آرایه موازنه به کار رفته است؛ زیرا واژه های (دانه، غنچه) سجع متوازن دارند و بقیه واژه ها سجع متوازی اند.
ب) آرایه موازنه به کار رفته است؛ زیرا واژه های (دل، جان) سجع متوازن دارند و بقیه واژه ها سجع متوازی اند.
ج) آرایه موازنه به کار رفته است؛ زیرا واژه های (سرو، برگ) سجع متوازن دارند و بقیه واژه ها سجع متوازی اند.
د) آرایه ترصیع به کار رفته است؛ زیرا واژه دارای سجع متوازی اند.
هـ) آرایه ترصیع به کار رفته است؛ زیرا واژه دارای سجع متوازی اند.
خودارزیابی صفحه 86 علوم و فنون ادبی (1)
پاسخ خودارزیابی صفحه 86 علوم و فنون ادبی (1)
خودارزیابی صفحه 86 درس
خودارزیابی صفحه 86 درس
1) تحوّل اساسی شعر این دوره، در چه زمینه هایی صورت گرفت؟
2) ویژگی های شعر دورۀ اوّل (از قرن سوم تا میانۀ قرن پنجم) و دوم (از نیمه دوم قرن پنجم و قرن ششم) را با هم مقایسه کنید.
3) دلایل گرایش نویسندگان به فارسی نویسی در این دوره چیست؟
4) با توجّه به این شعر، به پرسش ها، پاسخ دهید.
آمد نَفَس صبح و سلامت نرسانید بوی تو نیاورد و پیامت نرسانید
یا تو به دم صبح، سلامی نسپردی یا صبحدم از رشک، سلامت نرسانید
من نامه نوشتم به کبوتر بسپردم چه سود که بختم سوی بامت نرسانید
بر باد سپردم دل و جان، تا به تو آرَد زین هر دو ندانم که کدامت نرسانید
عمریا ست که چون خاک، جگرت شنة عشقم و ایّام به من، جرعة جامت نرسانید
خاقانی، ازین طالع خود کام چه جویی؟ کاو چاشنی کام به کامت نرسانید
خاقانی شروانی
الف) دو ویژگی ادبی را بنویسید.
ب) کدام ویژگی های زبانی در شعر دیده می شود؟
پ) قلمرو فکری این غزل را بررسی کنید.
5) کدام یک از ویژگی های نثر این دوره را، در متن زیر، می بینید؟
آورده اند که به فلان شهر، درختی بود و در زیر درخت، سوراخ موش، و نزدیک آن، گربه ای خانه داشت؛ و صیّادان آنجا بسیار آمدندی. روزی صیّاد دام بنهاد. گربه در دام افتاد و بماند و موش به طلب طعمه از سوراخ بیرون رفت. به هرجانب برای احتیاط، چشم می انداخت و راه سره می کرد، ناگاه نظر برگربه افگند. چون گربه را بسته دید، شاد گشت. در این میان از پس نگریست. راسویی از جهت او کمین کرده بود؛ سوی درخت التفاتی نمود. بومی قصد او داشت. بترسید و اندیشید که اگر بازگردم، راسو در من آویزد و اگر برجای قرار گیرم، بوم فرود آید و اگر پی شتر روم، گربه در راه است. با خود گفت: درِ بلاها باز است و انواع آفت به من محیط و راه مخوف، و با این همه، دل از خود نشاید برد... .
کلیله و دمنه، نصرالله منشی
1) با توجه به شعر نیمه دوم قرن ششم، علاقه مندی شاعران به سرودن غزل های لطیف و زیباست. انوری و هم سبکان او در آوردن مضامین دقیق در غزل بسیار کوشیدند. تحولی که سنایی و انوری در غزل ایجاد کردند، باعث شده که در قرن هفتم شاعران بزرگی در غزل ظهور کنند و این نوع از شعر فارسی را به اوج برسانند. در شمال غرب ایران دسته ای از شاعران ظهور کردند که کار آنان در ادب فارسی، تازگی داشت. این دسته که شاعران معروف آذرباجان بودند (خاقانی، نظامی و ...) سبک شعر فارسی را از آنچه در دیگر نواحی ایران یا پیش از آن رایج بود، متمایز ساختند. سبیک شعر در نیمه دوم قرن ششم و نیمه اول قرن هفتم متحول شد. و عمدتا با شیوه شاعری پیش از آن، متمایز گردید و مقدمه ظهور «سبک عراقی» در شعر فارسی شد. شعر این دوره از نظر سبک گویندگی و موضوع، تنوع یافت و در شاخه ها و رشته هایی همچون مدح، هجو، طنز، وعظ و حکمت، داستان سرایی، تغزل و حماسه به کار گرفته شد. تحول روحی و معنوی سنایی، آغازی برای دگرگونی عمیق در شعر فارسی گردید. آن چنان که به پیروی از وی بسیاری از شاعران به تصوف و عرفان روی آوردند و از جمله شاعران بزرگی همچون عطار و مولوی ظهور کردند. با خروج شعر از دربار ها و ورود آن به خانقاه ها دامنه موضوعات آن، گسترش یافت. حکمت و دانش و اندیشه های دینی نیز، در شعر این دوره، تاثیری عمیق بخشید و جزئی از مضامین شعری شد.
2) دوره اول:
1- سادگی فکر و روانی کلام در شعر است.
2- شاعران بیشتر به وواقعیت بیرونی نظر داشتند.
3- آوردن ترکیبات تازه، تشبیهات گوناگون و به کارگیری انواع توصیف از خصیصه های دیگر شعر در این دوره است.
دوره دوم:
1- تا حدود نیمه دوم قرن پنجم و آغاز قرن ششم، شعر پارسی هچنان تحت تاثیر سبک دوره سامانی و غزنوی است، یعنی سخن شاعرانی همچون ناصر خسرو قبادیانی یادآور سروده های سخنوران قرن چهارم است.
2- گروهی از شاعران این دوره، در عین تقبید از پیشینیان هر یک ابتکارات و نوع آوری هایی دارن که باعث دگرگونی و تحول در سبک سخن فارسی شد.
3- تاثیر پذیری بعضی از شاعران از ادبیات عرب و مضامین شعری آنان بود.
3) گسترش عرفان و تصوف، شکل گیری دوره سلجوقی و بهره گیری از دبیران و نویسندگان تربیت یافته در خراسان و عراق؛ چنان که کمتر نامه و منشور و فرمانی به زبان عربی نگاشته می شود، و بدین سان مجموعه های مشهوری از متون نثر پارسی پدید آمد.
4) الف) 1- قالب شعری مثنوی 2- رواج داستان سرایی 3- توجه بیش تر به آرایه های ادبی 4- خوش آهنگی شعر نسبت به سبک دوره اول
ب) کاهش سادگی و روانی کلام (حرکت به سوی دشواری)
پ) رواج مفاخره، شکایت و انتقاد اجتماعی
5) اطناب (توصیفات فراوان)، رواج نثر داستانی – تمثیلی، استفاده از ترکیبات دشوار
مای درس ، برترین اپلیکیشن کمک درسی ایران
پوشش تمام محتواهای درسی پایه (1)- آزمون آنلاین تمامی دروس پایه (1)
- گام به گام تمامی دروس پایه (1)
- ویدئو های آموزشی تمامی دروس پایه (1)
- گنجینه ای از جزوات و نمونه سوالات تمامی دروس پایه (1)
- فلش کارت های آماده دروس پایه (1)
- گنجینه ای جامع از انشاء های آماده پایه (1)
- آموزش جامع آرایه های ادبی، دستور زبان، قواعد زبان انگلیسی و ... ویژه پایه (1)
کاملا رایگان
+500 هزار کاربر
همین حالا نصب کن
خودارزیابی صفحه 93 علوم و فنون ادبی (1)
پاسخ خودارزیابی صفحه 93 علوم و فنون ادبی (1)
خودارزیابی صفحه 93 درس
خودارزیابی صفحه 93 درس
1) در بیت زیر حروف قافیه را مشخص کنید.
در پیش بی دردان چرا فریاد بی حاصل کنم گر شکوه ای دارم زدل، با یار صاحب دل کنم
رهی مُعیرّی
2) واژه های قافیه و حروف مشترک آن را در هر بیت، مشخّص کنید.
الف)
بر سر آنم که گر ز دست برآید دست به کاری زنم که غصّه سرآید
حافظ
ب)
نفس باد صبا مشک فشان خواهد شد عالم پیر، دگرباره جوان خواهد شد
حافظ
پ)
گوهر خود را هویدا کن، کمال این است و بس خویش را در خویش پیدا کن، کمال این است و بس
میرزا حبیب خراسانی
3) نوع قاعدۀ قافیه را در هر بیت، مشخّص کنید.
الف)
من از دست کمانداران ابرو نمی یارم گذر کردن به هر سو
سعدی
ب)
آبِ آتش فروز، عشق آمد آتشِ آب سوز، عشق آمد
سنایی، حدیقه
پ)
کی رفته ای ز دل که تمناّ کنم تو را؟ کی بوده ای نهفته که پیدا کنم تو را ؟
فروغی بسطامی
4) در کدام بیت، « ردیف » وجود ندارد؟ دلیل خود را بنویسید.
روز وصل دوستداران، یاد باد یاد باد آن روزگاران یاد باد
حافظ
گلاب است گویی به جویش روان همی شاد گردد ز بویش روان
فردوسی
5) هریک از اصطلاحات زیر را مقابل بیت مربوط به آن بنویسید.
«قافیۀ درونی، ذوقافیتین »
الف)
ای از مکارم تو شده در جهان خبر افکنده از سیاست تو، آسمان سپر
رشید وطواط
ب)
گلزار و باغ عالمی، چشم و چراغ عالمی هم درد و داغ عالمی، چون پا نهی اندر جفا
مولوی
پ)
یار مرا، غار مرا، عشق جگرخوار مرا یار تویی، غار تویی، خواجه نگه دار مرا
مولوی
6) با توجّه به بیت زیر به سؤالات پاسخ دهید.
نشود فاشِ کسی آنچه میان من و توست تا اشارات نظر، نامه رسان من و توست
هوشنگ ابتهاج
الف) ردیف کدام است؟
ب) واژه های قافیه را مشخّص کنید.
پ) حروف و قاعدۀ قافیه را بنویسید.
7) شعر زیر را از نظر کاربرد قافیه و کوتاهی و بلندی مصراع ها با شعر « مهر و وفر » در کتاب فارسی سرودۀ حافظ ، مقایسه کنید.
عاشقم بهار را
رویشِ ستاره در کویر را
رهنورد دشت های عاشقی!
پُر ز بادۀ سپیده باد جام تو
ای که چون غزالِ تشنه،
آب تازه می خورد
مزرع دلم ز جاریِ کلام تو
در غبار کام تو
چارۀ فسونگران و رهزنان
در مُحاق مرگ، رخ نهفتن است
من که تشنه ام زلالی از سپیده را
من که جست و جوگرم
سرودهای ناشنیده را،
شعر من که عاشقم
همیشه از تو گفتن است
ای که در بهار سبز نام تو
رسالت گل محمدی
شکفتن است!
سیّدحسن حسینی
8) در هر یک از ابیات زیر:
الف) ردیف را مشخّص کنید. (اگر دارد)
ب) واژه ها و حرف یا حروف قافیه را تعیین کنید.
ج) حرف یا حرف های الحاقی را مشخّص کنید. (اگر دارد)
د) حرف یا حروف اصلی قافیه را مشخّص کنید.
الف)
ای نسیمِ سحر آرامگه یار کجاست؟ منزلِ آن مه عاشق کش عیّار کجاست؟
حافظ
ب)
کاشکی جز تو کسی داشتمی یا به تو دست رسی داشتمی
خاقانی
پ)
چندان که گفتم غم با طبیبان درمان نکردند مسکین غریبان
حافظ
ت)
بنمای رخ که باغ و گلستانم آرزوست بگشای لب که قند فراوانم آرزوست
مولوی
1) واژه های قافیه : ــِـ ل قاعده 2
2) الف) واژه های قافیه: بر و سر
حروف مشترک : -َر
ب) واژه های قافیه: فشان و جوان
حروف مشترک : ان
پ) واژه های قافیه: هویدا و پیدا
حروف مشترک : ا
3) الف) واژه های قافیه : ابرو، سو
حروف مشترک « و »
قاعده 1
ب) واژه های قافیه: آتش فروز، آب سوز
حروف مشترک « وز »
قاعده 2
پ) واژه های قافیه: تمنا، پیدا
حروف مشترک « ا »
قاعده یک
4) در بیت دوم؛ زیرا «روان» در مصراع اول با «روان» در مصراع دوم از نظر معنی متفاوت است روان در مصراع اول به معنی «جاری» اما در مصراع دوم به معنی «جان» می باشد.
5) الف) ذوقافینین است، زیرا دارای دو قافیه پایانی است
(جهان، آسمان) ، (خبر، سپر)
ب) بیت قافیه درونی دارد؛ زیرا در درون مصراع کلمات : باغ، چراغ و داغ هم قافیه اند.
پ) بیت قافیه درونی دارد ؛ زیرا یار، غار، جگر خوار و نگه دار هم قافیه اند.
6) الف) من و توست
ب) میان، نامه رسان
پ) حروف مشترک : ان ، مصوت بلند + صامت / قاعده 2
7) چون شعر سید حسن حسینی، شعر نو است بنا بر این تمام مصراع ها قافیه ندارند.
فقط شش مصراع قافیه دارد و طول مصراع ها برابر نیست.
« جام »، « کلام » و « نام » هم قافیه اند.
هم چنین : « نهفتن »، « گفتن » و « شکفتن » نیز هم قافیه اند. ولی در غزل مهر و وفا آخر تمام مصراع های زوج قافیه دارد (در بیت اول قافیه در هر دو مصراع وجود دارد ) و طول مصراع ها برابر است.
8) الف) ردیف : کجاست
قافیه : عیّار و یار
حروف قافیه : یار
حروف الحاقی :
ب) ردیف : داشتمی
قافیه : کسی و رسی
حروف قافیه : سی
حروف الحاقی : ی
پ) ردیف : ---------
قافیه : طبیبان و غریبان
حروف قافیه : یبان
حروف الحاقی : ان
ت) ردیف : آرزوست
قافیه : گلستانم و فراوانم
حروف قافیه : انم
حروف الحاقی : نم
گام به گام کتاب های پایه (1)
گام به گام جامع کتاب فارسی (1)
گام به گام جامع کتاب نگارش (1)
گام به گام جامع کتاب زبان انگلیسی (1)
گام به گام جامع کتاب کتاب کار انگلیسی (1)
گام به گام جامع کتاب آمادگی دفاعی دهم
گام به گام جامع کتاب جغرافیای ایران دهم
گام به گام جامع کتاب تفکر و سواد رسانه ای دهم
گام به گام جامع کتاب کارگاه کارآفرینی و تولید
گام به گام جامع کتاب ریاضی و آمار (1)
گام به گام جامع کتاب منطق
گام به گام جامع کتاب تاریخ (1) ایران و جهان باستان
گام به گام جامع کتاب جامعه شناسی (1)
گام به گام جامع کتاب علوم و فنون ادبی (1)
گام به گام جامع کتاب اقتصاد
گام به گام جامع کتاب عربی (1) رشته انسانی
گام به گام جامع کتاب دین و زندگی (1) رشته انسانی
خودارزیابی صفحه 100 علوم و فنون ادبی (1)
پاسخ خودارزیابی صفحه 100 علوم و فنون ادبی (1)
خودارزیابی صفحه 100 درس
خودارزیابی صفحه 100 درس
1) در بیت های زیر، انواع جناس را مشخص کنید.
1- در دل، عطش عشق خدایی ما راست دیوانه وصلیم و جدایی ما راست
قیصر امین پور
2- بهرام که گور می گرفتی همه عمر دیدی که چگونه گور بهرام گرفت
خیام
3- بگفت از سور کمتر گوی با مور که موران را قناعت خوش تر از سور
پروین اعتصامی
4- در دل ندهم ره پس از این مهر بتان را مُهر لب او بر در این خانه نهادیم
حافظ
5- زد به دلم در آتشی، عشق بتی که نام او زهره و آفتاب را زهره به آب می کند
نظامی
6- هر که گوید کلاغ چون باز است نشنوندش که دیده ها باز است
سعدی
7- تا روانم هست نامت بر زبان دارم روان تا وجودم هست خواهد بود نقشت در ضمیر
سعدی
8- غم خویش در زندگی خور که خویش به مرده نپردازد از حرص خویش
سعدی
9- آسمان صاف و شب آرام/ بخت خندان و زمان رام/ خوشه ماه فرو ریخته در آب/ شاخه ها دست برآورده به مهتاب
فریدون مشیری
10- وه چه بیگانه گذشتی، نه کلامی نه سلامی نه نگاهی به نویدی، نه امیدی به پیامی
شفیعی کدکنی
11- به ملک جم، مشو غرّه که این پیران رویین تن به دستانت به دست آرد، اگر خود پور دستانی
خواجوی کرمانی
12- به جفایی و قفایی نرود عاشق صادق مژه بر هم نزند، گر بزنی تیر و سنانش
سعدی
13- مرا زمانه ز یارم به منزلی انداخت که راضی ام به نسیمی کز آن دیار آید
یغمای جندقی
14- ای دلیل دل گم گشته، خدا را مددی که غریب ار نبرد ره، به دلالت برود
حافظ
15- ای بسا شاعر، که او در عمر خود، نظمی نساخت وی بسا ناظم، که او در عمر خود، شعری نگفت
محمد تقی بهار
16- گر تیغ برکشد که محبان همی زنم اول کسی که لاف محبت زند، منم
سعدی
2) برای هریک از انواع جناس از کتاب فارسی خود، نمونه ای بنویسید.
1) 1- واژه های خدایی و جدایی جناس ناهمسان اختلافی دارند تفاوت در حرف اول خ، ج
2- واژه «گور» در مصراع اول با «گور» در مصراع دوم جناس تام یا همسان دارند، گور در مصراع اول به معنای گور خر و در مصراع دوم به معنای قبر است.
3- واژه های مور و سور جناس ناهمسان اختلافی دارند تفاوت در حرف اول س، م
4- واژه های «مهر و مُهر» با هم جناس ناهمسان حرکتی دارند تفاوت در مصوت های کوتاه « ــِـ » و « ــُـ » دارند.
5- واژه های «زَهره و زُهره» با هم جناس ناهمسان حرکتی دارند تفاوت در مصوت های کوتاه « ــَـ » و « ــُـ » دارند.
6- واژه «باز» در مصراع اول با «باز» در مصراع دوم جناس تام یا همسان دارند.
7- واژه «روان» جناس تام یا همسان دارند.
8- واژه «خویش» در دو مصراع جناس تام یا همسان دارند.
9- واژه های «آرام و رام» با هم جناس ناقص افزایشی دارند آرام یک حرف بیش تر در آغاز دارد.
10- واژه های کلامی و سلامی جناس ناهمسان اختلافی دارند تفاوت در حرف اول ک، س
11- واژه «ذستان» در دو مصراع جناس تام یا همسان دارند.
12- واژه های جفا و قفا جناس ناهمسان اختلافی دارند تفاوت در حرف اول ج ، ف
13- واژه های «یار و دیار» با هم جناس ناقص افزایشی دارند، دیار یک حرف بیش تر در آغاز دارد
14- واژه های دلیل و دلالت جناس هم ریشه دارند
15- واژه های نظم و ناظم جناس هم ریشه دارند
16- واژه های محبان و محبت جناس هم ریشه دارند
2) جناس همسان (تام):
عشق شوری در نهادِ ما نهاد.
«نهاد اول: به معنی سرشت و طبع» - «نهاد دوم : به معنی فعل - قرار دادن»
جناس ناهمسان (ناقص):
الف) اختلافی:
گه به دهان، بر زده کف، چون صدف گاه چو تیری که رود بر هدف
«صدف» - «هدف»
ب) افزایشی
سرو چمان من چرا میل چمن نمی‌کند همدم گل نمی‌شود، یاد سمن نمی‌کند
«چمان» - «چمن»
پ) حرکتی
ای مِهر تو در دلها، وی مُهر تو بر لب ها وی شور تو در سرها، وی سرّ تو در جانها
«مِهر» - «مُهر»
کارگاه تحلیل فصل صفحه 102 علوم و فنون ادبی (1)
پاسخ کارگاه تحلیل فصل صفحه 102 علوم و فنون ادبی (1)
کارگاه تحلیل فصل صفحه 102 درس
کارگاه تحلیل فصل صفحه 102 درس
1) ابیات زیر را بخوانید و آنها را تقطیع کنید.
چشم دل باز کن که جان بینی آنچه نادیدنی است آن بینی
هاتف
****************
ای مهر تو در دل ها وی مهر تو بر لب ها وی شور تو در سرها وی سرّ تو در جان ها
سعدی
****************
آمدی جانم به قربانت ولی حالا چرا؟ بی وفا حالا که من افتاده ام از پا چرا؟
شهریار
****************
بیا تا قدر یکدیگر بدانیم که تا ناگه ز یکدیگر نمانیم
مولوی
کی رفته ای ز دل که تمنّا کنم تو را ؟ کی بوده ای نهفته که پیدا کنم تو را؟
فروغی بسطامی
****************
آینه ار نقش تو بنمود راست خودشکن، آیینه شکستن خطاست
نظامی
****************
اگر کاری کنی مزدی ستانی چو بیکاری، یقین بی مزد مانی
ناصر خسرو
2) نمونۀ زیر را از نظر ویژگی های قلمرو زبانی بررسی کنید.
جهانا چه بدمهر و بدخو جهانی چو آشفته بازار بازارگانی
به درد کسان صابری اندر و تو به بدنامی خویش همداستانی
به هر کار کردم تو را آزمایش سراسر فریبی، سراسر زیانی
و گر آزمایمت صد بار دیگر همانی همانی همانی همانی
منوچهری
3) نمونه های زیر را از نظر ویژگی های سبکی بررسی کنید.
الف)
نوشته اند: درزی ای و جولاهه ای با هم دوستی داشته اند و چون به هم بنشستند، می گفتندی که این کار این شیخ، هیچ بر اصل نیست. روزی با یکدیگر می گفتند که این مرد دعوی کرامت می کند؛ بیا تا هر دو به نزدیک وی دَر شویم؛ اگر شیخ بداند که ما هر یکی چه کار کنیم و پیشۀ ما چیست، بدانیم که او بر حق است و آنچ می کند، بر اصل است. هر دو مُتَنکّروار به نزدیک شیخ ما درآمدند. چون چشم شیخ بر ایشان افتاد، گفت:
« به فلک بر، دو مرد پیشه ورند زان یکی درزی و دگر جولاه »
پس اشارت به درزی کرد و گفت: «این ندوزد، مگر قبای ملوک.»
آنگه اشاره به جولاهه کرد و گفت: «وان نبافد، مگر گلیم سیاه.»
ایشان هر دو خجل گشتند و در پای شیخ افتادند و از آن انکار، توبه کردند.
اسرارالتوّحید، محمّدبن منوّر
ب)
ملک گفت: «آورده اند که بازرگانی غلامی داشت دانا و زیرک سار و بیدار بخت. بسیار حقوق بندگی بر خواجه ثابت گردانیده بود و مقامات مشکور و خدمات مقبول و مبرور بر جراید روزگار ثبت کرده.»
روزی خواجه گفت غلام را: « ای غلام، اگر این بار دیگر سفر دریا برآوری و باز آیی، تو را از مال خویش آزاد کنم و سرمایۀ وافر دهم که کفاف آن را پیرایۀ عفاف خود سازی و همه عمر پشت به دیوار فراغت باز دهی. » غلام این پذَرفتگاری از خواجه بشنید؛ به روی تقبّل و تکفّل پیش آمد و بر کار اقبال نمود؛ بار در کشتی نهاد و خود درنشست؛ روزی دو سه، بر روی دریا می راند. ناگاه بادهای مخالف از هر جانب برآمد؛ سفینه را درگردانید و بار آبگینۀ اَمَلش خُرد بشکست. کشتی و هرچ درو بود، جمله به غرقاب فنا فرو رفت و او به سن گپشت بحری رسید؛ دست درو آویخت و خود را بر پشت او افکند تا به جزیره ای افتاد که درو نخلستان بسیار بود؛ یک چندی در آنجایگه از آنچ مقدور بود، قوتی می خورد ...
مرزبان نامه، سعد الدّین وراوینی
4) انواع جناس را در ابیات زیر مشخص کنید.
وقت است تا برگ سفر بر باره بندیم دل بر عبور از سد خار و خاره بندیم
حمید سبزواری
*************
ای مرغ اگر پری به سر کوی آن صنم پیغام دوستان برسانی بدان پری
سعدی
*************
چو شد روز، رستم بپوشید گبر نگهبان تن کرد بر گبر ببر
فردوسی
*************
اگر تو فارغی از حال دوستان یارا فراغت از تو میسر نمی شود ما را
سعدی
*************
من که باشم در آن حرم که صبا پرده دار حریم حرمت اوست
حافظ
*************
صبا خاک وجود ما، بدان عالی جناب انداز بود کان شاه خوبان را نظر بر منظر اندازیم
حافظ
*************
من اول روز دانستم که با شیرین در افتادم که چون فرهاد باید شست، دست از جان شیرینم
سعدی
1) پاسخ به صورت زیر خواهد بود:
2) 1- سادگی و کوتاهی جمله ها 2- زبان ساده شعر
3) الف) 1- بهره گیری از موسیقایی حروف 2- بهره گیری از مراعات نظیر: درزی – ندوزد – قبا 3- بهره گیری از کنایه: گلیم سیاه کنایه از بدبختی 4- سادگی
ب) 1- بهره گیری از کلمات هم وزن و هم آهنگ: مشکور، مقبول، مبرور 2- بهره گیری از تشبیه: غرقاب فنا، پیرایه عفاف، آبکینه امل، استفاده از استعاره: دیواره فراغت
4) خار، خاره: جناس ناهمسان (افزایشی)
*************
پری و پری در دو مصراع جناس تام
*************
گبر و ببر جناس ناهمسان اختلافی
*************
فارغ و فراغت جناس هم ریشه
*************
حرم و حرمت و حریم جناس هم ریشه
*************
نظر و منظر جناس هم ریشه
*************
شیرین در دو مصراع جناس تام
مای درس ، برترین اپلیکیشن کمک درسی ایران
پوشش تمام محتواهای درسی پایه (1)- آزمون آنلاین تمامی دروس پایه (1)
- گام به گام تمامی دروس پایه (1)
- ویدئو های آموزشی تمامی دروس پایه (1)
- گنجینه ای از جزوات و نمونه سوالات تمامی دروس پایه (1)
- فلش کارت های آماده دروس پایه (1)
- گنجینه ای جامع از انشاء های آماده پایه (1)
- آموزش جامع آرایه های ادبی، دستور زبان، قواعد زبان انگلیسی و ... ویژه پایه (1)
کاملا رایگان
+500 هزار کاربر
همین حالا نصب کن