جواب فصل 9 قضیة شرطی و قیاس استثنایی منطق

مقدم و تالی قضایای زیر را مشخص کنید:

الف) اگر فردا امتحان داشته باشیم، نمی توانیم امشب به مهمانی برویم.

ب) با والیبال خداحافظی خواهم کرد؛ در صورتی که در بازی فردا برنده نشویم.

ج) تمرین ها را امشب می نویسم؛ اگر وقت پیدا کنم.

الف) مقدم : فردا امتحان داشته باشیم.

تالی : نمی توانیم امشب به مهمانی برویم.

ب) مقدم : در بازی فردا برنده نشوم.

تالی : با والیبال خداحافظی خواهم کرد.

ج) مقدم : اگر وقت پیدا کنم.

تالی : تمرین ها را امشب می نویسم.

اقسام قضایای منفصل زیر را مشخص کنید:

الف) یا گروه خونی او ممکن است AB باشد یا O مثبت.                           (.............)

ب) یا این طرح سرانجام در مجلس تصویب می شود یا رد خواهد شد.       (.............)

ج) در این اتاق فقط ناصر و پرویز حضور داشتند؛ پس این گلدان را «یا ناصر شکسته است یا پرویز».   (.............)

د) یا برای استخدام، کارت پایان خدمت خود را ارائه کنید یا کارت معافیت دائم.     (.............)

هـ) یا فردا سه شنبه است یا چهارشنبه .      (.............)

الف) غیر قابل جمع در صدق. زیرا نمی شود همزمان دارای هر دو گروه خونی باشد. ولی می تواند هیچ کدام از این دو گروه خونی را نداشته باشد و مثلا گروه خونی وی B+ باشد.

ب) حقیقیه (فرض شده است که طرح نمی تواند مسکوت بماند).

ج) غیر قابل جمع در کذب. زیرا نمی شود هیچ کدام گلدان را نشکسته باشند. اما ممکن است هر دو در شکستن آن دخیل بوده باشند.

د) حقیقیه (فرض شده است که کارت معافیت دائم دارد، سربازی نرفته است و کارت پایان خدمت نگرفته است. بنابراین هیچ کس همزمان هر دو کارت را ندارد. حال برای استخدام باید یکی از این دو کارت ارائه شود. چون نمی شود که هر دو ارائه شود و نمی شود که هر دو ارائه نشوند، پس رابطه حقیقیه است).

هـ) غیر قابل جمع در صدق. زیرا فردا نمی شود هم سه شنبه باشد و هم چهارشنبه. ولی می تواند هیچ کدام نباشد و مثلا جمعه باشد.

1) هر یک از قضایای زیر از اقسام کدامیک از قضایای شرطی اند؟ نظر خود را توضیح دهید.

الف) اگر ز باغ رعیت ملک خورد سیبی              برآورند غالمان او درخت از بیخ

ب) تلویزیون یا با کلید اصلی یا با کلید کنترل از راه دور روشن می شود.

ج) من احتمالا یا نمره 17 می گیریم یا نمره 18.

د) حروف انگلیسی یا صدا دارند یا بی صدا.

هـ) این پول کافی نیست. با آن فقط می توانی یا خودکار بخری یا مداد

و) در کارگاه ما برای شیرین کردن شیرینی ها یا از شیره خرما استفاده می شود یا شیره انگور.

ز) گر به صورت آدمی انسان بُدی               احمد و بوجهل خود یکسان بُدی

2) مشخص کنید هریک از استدلال های زیر کدام قسم از قیاس استثنایی هستند. سپس اعتبار یا عدم اعتبار آنها را مشخص کنید:

الف) اگر سیگار بکشم، عمرم کوتاه خواهد شد. حال که سیگار نمی کشم، پس: عمری طولانی خواهم داشت.

ب) اگر کسی پلیس مخفی باشد، آنگاه اسلحه دارد. او اسلحه دارد. پس: او پلیس مخفی است.

ج) اگر جاده بسته باشد، مسافران نمی آیند. مسافران می آیند. پس: جاده بسته نیست.

د) اگر جاده بسته باشد، مسافران نمی آیند. جاده بسته نیست. پس: مسافران می آیند.

هـ) اگر جاده بسته باشد، مسافران نمی آیند. مسافران نمی آیند. پس: جاده بسته است.

٣) نوع استدلال های زیر را تعیین کنید و در صورت معتبر بودن آنها، نتیجه را ذکر کنید.

الف) هر قضیه ای یا موجبه است یا سالبه. این قضیه موجبه است. پس : ......

ب) اگر پیامک من به دست او رسیده باشد، حتما در جلسه شرکت خواهد کرد. او در جلسه شرکت نکرده است. پس: .....

ج) یا بنزین خودرو تمام نشده است یا چراغ هشدار روشن می شود. بنزین خودرو تازه پر شده است. پس: .....

د) راه های ارتباطی به جزیره کیش یا از دریا است و یا از طریق هوایی. این بسته از طریق هوایی به کیش ارسال نشده است. پس : ......

هـ) تنها کسی که در اتاق کناری است یا بهرام است یا شهرام. بهرام در اتاق کناری است. پس : ......

1) الف) شرطی متصل

ب) حقیقیه (اگر با کلید اصلی روشن شود، دیگر با کلید کنترل از راه دور روشن نشده است و برعکس).

ج) غیر قابل جمع در صدق

د) حقیقیه

هـ) غیر قابل جمع در صدق

و) غیر قابل جمع در کذب (ممکن است در پخت یک شیرینی از هر دو شیره استفاده شود. ولی نمی شود از هیچ کدام استفاده نشود.)

ز) شرطی متصل

2) الف) قیاس استثنایی اتصالی؛ رفع مقدم؛ نامعتبر

ب) قیاس استثنایی اتصالی؛ وضع تالی؛ نامعتبر

ج) قیاس استثنایی اتصالی. رفع تالی. معتبر

د) قیاس استثنایی اتصالی. رفع مقدم. نامعتبر

هـ) قیاس استثنایی اتصالی. وضع تالی. نامعتبر

3) الف) قیاس استثنایی انفصالی حقیقی. معتبر. نتیجه : سالبه نیست.

ب) قیاس استثنایی اتصالی. معتبر. نتیجه : پیامک من به دست او نرسیده است. می توان این استدلال را نامعتبر هم دانست و گفت که دلیل ندارد با رسیدن پیامک به دست او حتما در جلسه شرکت کند. ممکن است مریض شود و نتواند بیاید.

ج) قیاس استثنایی انفصالی حقیقی. معتبر. نتیجه : چراغ هشدار روشن نیست.

د) قیاس استثنایی انفصالی حقیقی. معتبر. نتیجه : این بسته از طریق دریا به کیش ارسال شده است. در صورتی که به جای «این بسته» درباره «مواد غذایی» صحبت می کرد، نوع قیاس، استثنایی انفصالی غیرقابل جمع در کذب خواهد بود. زیرا ممکن است از هر دو روش مواد غذایی ارسال شوند. ولی نمی شود از هر دو روش ارسال نشوند.

هـ) قیاس استثنایی انفصالی غیر قابل جمع در صدق. معتبر. نتیجه : شهرام در اتاق کناری است.