آموزش جامع اضافه تشبیهی

اضافه تشبیهی چیست؟

اضافه تشبیهی، آرایه‌ای ادبی است که در آن دو اسم به گونه‌ای به هم اضافه می‌شوند که یکی به دیگری تشبیه می‌شود، بدون استفاده از ادات تشبیه (مانند: مثل، مانند، چون، همچون و...).

در واقع، مشبه‌به، ویژگی یا صفتی را به مشبه نسبت می‌دهد.

ساختار اضافه تشبیهی به چه صورت است؟

• مشبه: اسمی که مورد تشبیه قرار می‌گیرد.
• مشبه‌به: اسمی که مشبه به آن تشبیه می‌شود و ویژگی‌های خود را به مشبه نسبت می‌دهد.

ترتیب قرارگیری: ابتدا مشبه و سپس مشبه‌به می‌آید.

روش تشخیص اضافه تشبیهی چیست؟

برای تشخیص اضافه تشبیهی باید به دو نکته توجه کرد:

1. وجود تشبیه: باید بین دو کلمه یک رابطه‌ی تشبیهی وجود داشته باشد. یعنی یک کلمه به عنوان مشبه (چیزی که تشبیه شده) و کلمه‌ی دیگر به عنوان مشبه‌به (چیزی که به آن تشبیه شده) باشد.
2. حذف ابزار تشبیه: در اضافه تشبیهی، ابزار تشبیه مثل «مانند» یا «چون» حذف می‌شوند و این رابطه به صورت ضمنی بیان می‌شود.

به عنوان مثال: «چشم دریایی» که در آن چشم مشبه و دریا مشبه‌به است و ابزار تشبیه حذف شده است.

مثال هایی از اضافه تشبیهی:

الف) مثال‌های ساده:

لب لعل: لب (مشبه) به لعل (مشبه‌به) تشبیه شده است. می‌توان گفت: «لب مانند لعل سرخ و درخشان است.»

دهان غنچه: دهان (مشبه) به غنچه (مشبه‌به) تشبیه شده است. می‌توان گفت: «دهان مانند غنچه کوچک و بسته است.»

چشم آهو: چشم (مشبه) به آهو (مشبه‌به) تشبیه شده است. می‌توان گفت: «چشم مانند آهو زیبا و نافذ است.»

موی شب: مو (مشبه) به شب (مشبه‌به) تشبیه شده است. می‌توان گفت: «مو مانند شب سیاه و بلند است.»

دریای فکر: فکر (مشبه) به دریا (مشبه‌به) تشبیه شده است. می‌توان گفت: «فکر مانند دریا وسیع و عمیق است.»

ب) مثال در قالب شعر

1- دهان تنگ او چون دلِ عارفان       ز گفت سخن‌های شیرین پر است

در این بیت، «دهان» (مشبه) به «دل عارفان» (مشبه‌به) تشبیه شده است. می توان گفت: «دهان او مانند دل عارفان پر از سخنان شیرین است.»

2- بشنو از نی چون حکایت می‌کند     از جدایی‌ها شکایت می‌کند

در این بیت «نی» (مشبه) به «انسان عاشق» (مشبه‌به) تشبیه شده است.

می توان گفت: صدای نی مانند انسان عاشق از جدایی ها شکایت میکند.

3- آمدی جانم به قربانت ولی حالا چرا        بی‌وفا حالا که من افتاده‌ام از پا چرا

در این بیت «جان» (مشبه) به «قربانی» (مشبه‌به) تشبیه شده است.

می توان گفت: آمدن تو مانند قربانی دادن جان است.

نکات مهم:

* هر ترکیب اضافی، اضافه تشبیهی نیست. برای مثال، در ترکیب «کتابِ علی»، رابطه تشبیهی وجود ندارد.

** گاهی تشخیص اضافه تشبیهی نیازمند دقت بیشتر به متن و درک معنای شاعر یا نویسنده است.