آموزش جامع آزمون جامع قواعد عربی

گزینه الف

مفعول مطلق، مصدری منصوب از جنس فعل جمله است. در گزینه «الف»، «قراءةً» مصدر منصوب از جنس فعل «قرأتُ» می باشد. گزینه های دیگر مفعول مطلق ندارند (ب: مبتدا و خبر / ج: اسم و خبر إنّ / د: اسم و خبر کان).

گزینه ب

«لا» در این جمله برای نهی کردن و بازداشتن از انجام کاری (تنبلی) آمده و فعل مضارع «تتکاسلوا» را مجزوم کرده است (با حذف نون). پس «لا» ناهیه است.

گزینه ج

«کان» از افعال ناقصه است. اسم آن مرفوع و خبر آن منصوب است. «الرجلُ» اسم ظاهر و مرفوع، پس اسم کان است. «ماشیاً» اسم نکره و منصوب که خبر کان می باشد.

گزینه ج

از میان حروف مشبهة بالفعل، «کَأَنَّ» برای بیان تشبیه (مانندِ، گویی) به کار می رود. إنَّ (تأکید)، لیتَ (آرزو)، لعلَّ (امیدواری).

گزینه ج

«منتصرینَ» اسم نکره و منصوب (با یاء) است که حالت فاعل معرفه (الجنودُ) را در زمان بازگشت نشان می دهد. پس نقش حال (مفرد) را دارد.

گزینه ب

قبل از فعل مضارع «یخونَ»، حرف ناصبه «لَنْ» آمده است. حروف ناصبه فعل مضارع را منصوب می کنند. علامت نصب در اینجا فتحه ظاهری بر آخر فعل است (یخونَ ← یَخونَ).

گزینه ب

جمله وصفیه، جمله ای است که بعد از اسم نکره می آید و آن را توصیف می کند. در اینجا «طفلاً» اسم نکره (موصوف) است و جمله فعلیه «یبکی فی السوقِ» آن را توصیف می کند، پس جمله وصفیه است. (ترجمه: کودکی را دیدم که در بازار گریه می کرد).

گزینه ج

ادات استثناء کلمه ای است که عمل جدا کردن (استثناء) را انجام می دهد. رایج ترین ادات استثناء «إلّا» است.

گزینه ب

افعال ناقصه بر سر جمله اسمیه می آیند و به اسم و خبر نیاز دارند. فعل «صار» اگر به معنی «تبدیل شدن» یا «گردیدن» باشد، ناقصه است. در گزینه «ب»، صار به معنی «شد/گردید» است و اسم آن «الطینُ» (مرفوع) و خبر آن «خزفاً» (منصوب) می باشد. در گزینه های دیگر، «صار» فعل تامّه (با معنای رسیدن، برگشتن، حرکت کردن) است و فقط فاعل دارد.

گزینه ب

«حُبّاً» مصدر منصوب از جنس فعل «أُحبُّ» است. چون بعد از آن صفت «جمّاً» (بسیار زیاد) آمده و نوعِ دوست داشتن را بیان می کند، مفعول مطلق نوعی است.

گزینه ج

فعل مضارع در صیغه های مثنی، جمع مذکر و مفرد مؤنث مخاطب با حذف نون مجزوم می شود.
الف: یخرجْ (مجزوم به سکون).
ب: تکذبْنَ (مبنی، بدون تغییر).
ج: یدرسانِ + لم ← لم یدرُسا (مجزوم به حذف نون).
د: تذهبْ (مجزوم به سکون با لام امر).

گزینه ج

اسم إنّ، «الظلمَ» است. خبر آن «عاقبتُهُ وخیمةٌ» است. این عبارت خودش یک جمله اسمیه است (عاقبةُ: مبتدا دوم / ـهُ: مضاف الیه و رابط / وخیمةٌ: خبر مبتدا دوم). پس خبر إنّ از نوع جمله اسمیه است.

گزینه ج

لای نفی جنس باید اسم نکره منصوب (یا مبنی بر فتح) بلافاصله بعد از آن بیاید.
الف: لا نافیه مضارع.
ب: قبل از لا حرف جر آمده، پس نفی جنس نیست.
ج: «خیرَ» اسم نکره منصوب (مبنی بر فتح) بلافاصله بعد از لا آمده ← لا نفی جنس.
د: لا ناهیه.

گزینه ج

شرط اصلی حال مفرد این است که نکره باشد و صاحب حالش معرفه.
الف: هر دو نکره (صفت و موصوف).
ب: هر دو معرفه (صفت و موصوف).
ج: صاحب حال «الطالبَ» معرفه است و حال «مجتهداً» نکره است ← صحیح.
د: اسم کان (طالبٌ) نکره است، پس مجتهداً خبر کان است.

گزینه الف

مستثنی کلمه ای است که بعد از ادات استثناء می آید. در اینجا «صفحتینِ» مستثنی است که یک اسم ظاهر (و مثنی) می باشد.

گزینه ب

ساختار «کان + قد + فعل ماضی» معادل ماضی بعید در فارسی است. پس ترجمه صحیح «نوشته بودند» می باشد.

گزینه ج

«دفاعَ» مصدر منصوب از جنس فعل «یدافعُ» است. چون بعد از آن مضاف الیه (المستمیتِ) آمده، مفعول مطلق نوعی است که مضاف واقع شده.

گزینه ب

قبل از فعل «تحصلوا»، حرف ناصبه «کَیْ» آمده است. فعل در اصل «تحصلونَ» بوده که با آمدن حرف ناصبه، نون آخر آن حذف شده است. پس فعل منصوب به حذف نون است.

گزینه د

«لیس» همیشه فعل ناقص است و اسم و خبر می گیرد.
الف: اسم لیس، مصدر مؤول «أن تحکمَ» است (مؤخر) و خبرش شبه جمله «من العدلِ» (مقدم).
ب: اسم لیس، «اللهُ» (لفظ جلاله) است و خبرش «بکافٍ» (باء زائده + خبر منصوب محلاً).
ج: اسم لیس، «شیءٌ» (مؤخر) است و خبرش «کمثلهِ» (کاف زائده + مثل + ه ، شبه جمله).
در تمام گزینه ها لیس به عنوان فعل ناقص به کار رفته است.

گزینه ج

عبارت «وَ وجهُهُ مُشرقٌ» با واو حالیه شروع شده و خود یک جمله اسمیه است (وجهُ: مبتدا / ـهُ: مضاف الیه / مشرقٌ: خبر). این جمله اسمیه، حالت فاعل (الطفلُ) را بیان می کند، پس حال از نوع جمله اسمیه است.

گزینه ب

حروف مشبهة بالفعل اسم خود را منصوب و خبر خود را مرفوع می کنند.
الف: المسلمینَ (اسم إنّ، منصوب با یاء) / صابرونَ (خبر إنّ، مرفوع با واو) ← صحیح.
ب: الطالبانِ (اسم لعلّ باید منصوب باشد) ← غلط. باید «الطالبَینِ» باشد.
ج: الفرجَ (اسم لیت، منصوب با فتحه) / قریبٌ (خبر لیت، مرفوع با تنوین ضم) ← صحیح.
د: المعلماتِ (اسم کأنّ، منصوب با کسره) / أمهاتٌ (خبر کأنّ، مرفوع با تنوین ضم) ← صحیح.

گزینه ب

اسلوب حصر معمولاً با جمله منفی و حذف مستثنی منه شناخته می شود. همچنین اسم بعد از إلّا در حصر می تواند مرفوع باشد.
الف، ج، د: اسلوب استثناء هستند (جمله مثبت، هر سه رکن موجود).
ب: جمله با «لا» منفی است، مستثنی منه محذوف است و کلمه بعد از إلّا (الضیفُ) مرفوع آمده (نائب فاعل یکرمُ) ← اسلوب حصر.

گزینه ج

جمله وصفیه، جمله ای است که بعد از اسم نکره می آید و آن را توصیف می کند.
الف: «معلوماتُهُ کثیرةٌ» جمله اسمیه بعد از اسم نکره «کتابٌ».
ب: «یطلبُ المساعدةَ» جمله فعلیه بعد از اسم نکره «رجلٌ».
ج: «الذی نجح» جمله صله است که بعد از اسم معرفه «الطالبَ» آمده، نه وصفیه.
د: «أشجارُها عالیةٌ» جمله اسمیه بعد از اسم نکره «حدیقةٍ».

گزینه ب

«لِـ» در اینجا بر سر فعل مضارع «أقرأَ» آمده و آن را منصوب کرده است (علامت نصب: فتحه). همچنین علت آمدن به کتابخانه را بیان می کند (برای اینکه بخوانم). پس «لِـ» ناصبه یا همان لام تعلیل است.

گزینه ب

«خائفاً» حال مفرد برای فاعل معرفه (الظالمُ) است و حالت او را هنگام زندگی کردن بیان می کند. ترجمهٔ قید حالت در فارسی معمولاً قبل از فعل می آید یا با پسوند «-ان» همراه است. گزینه ب این مفهوم را به درستی می رساند.

گزینه د

الف: «لا رجلَ...» لای نفی جنس است و وجود هر مردی را نفی می کند. «لیس الرجلُ...» عدم حضور آن مردِ مشخص (معرفه) را نفی می کند.
ب: جمله با لای نفی جنس، جمله اسمیه محسوب می شود. جمله با لیس (فعل ناقصه) نیز جمله اسمیه (در معنا) یا فعلیه (در ظاهر) است.
ج: «رجلَ» اسم لای نفی جنس و منصوب (مبنی بر فتح) است. «الرجلُ» اسم لیس و مرفوع است.
بنابراین همه موارد بیانگر تفاوت های این دو جمله هستند.

گزینه ج

«الصفحَ» مصدر منصوب از جنس فعل امر «اصفَح» است. چون بعد از آن صفت (الجمیلَ) آمده، مفعول مطلق نوعی است. (ترجمه: پس گذشت کن، گذشت کردنی زیبا / پس به زیبایی گذشت کن).

گزینه ج و د

فتحه مقدره در نصب فعل مضارع، فقط در افعال معتل الآخر به الف (ــیٰ / ـا) ظاهر می شود.
الف: یذهبا (منصوب به حذف نون).
ب: أدعوَ (منصوب به فتحه ظاهری - معتل به واو).
ج: ترضیٰ (منصوب به فتحه مقدره - معتل به الف).
د: تسعیٰ (منصوب به فتحه مقدره - معتل به الف).
*نکته کنکوری:* هر دو گزینه ج و د صحیح هستند. در آزمون های استاندارد معمولاً فقط یک گزینه صحیح وجود دارد.

گزینه الف

«الـ» در «الکتاب» برای معرفه کردن اسم نکره «کتاب» به کار رفته و «الـ» تعریف است. (مربوط به مبحث معرفه و نکره - یادآوری)

گزینه ب

«فرحینَ» اسم نکره و منصوب (حال مفرد) است که حالت «الفائزونَ» (فاعل و معرفه) را هنگام بازگشت بیان می کند. پس «فرحین» حال و «الفائزون» صاحب حال است.

گزینه ب

کلمه «إنّما» یکی از ادات حصر است و معنای «فقط» یا «تنها» را می رساند. در اینجا «إنّما» اجر کامل و بی حساب را به «صابران» محدود و منحصر می کند. (ترجمه: فقط صابران پاداششان را بی حساب دریافت می کنند).

گزینه ج

قبل از فعل حرف جازمه «لَمْ» آمده است. فعل در اصل «تسمعونَ» بوده که با آمدن «لم»، نون آخر آن حذف شده است. پس فعل مجزوم به حذف نون است.

گزینه ج

الف: خبر مفرد (بارداً).
ب: خبر شبه جمله (فی الحدیقةِ).
ج: خبر جمله فعلیه (یقرأُ الدرسَ).
د: خبر جمله اسمیه (غلافُهُ جمیلٌ).

گزینه ب

جمله با «لا» (نافیه) شروع شده و مستثنی منه (مثلاً: شیئاً) محذوف است. کلمه بعد از إلّا (وسعَها) منصوب است (مفعول به دوم برای یکلف). این ساختار، اسلوب حصر است. (ترجمه: خداوند نفسی را جز به اندازه توانش تکلیف نمی کند / خداوند فقط به اندازه توانِ هر نفس به او تکلیف می کند).

گزینه ب

«سیراً» مصدر منصوب از جنس فعل امر «سِرْ» (از سارَ، یسیرُ) است. چون بعد از آن صفت (حثیثاً: شتابان، سریع) آمده، مفعول مطلق نوعی است.

گزینه ب

عبارت «و هم ینظرونَ» با واو حالیه شروع شده و یک جمله اسمیه است (هم: مبتدا / ینظرون: خبر جمله فعلیه). این جمله حالتِ نائب فاعلِ فعل مجهول «یساقون» (ضمیر واو) را بیان می کند، پس حال از نوع جمله اسمیه است. (ترجمه: گویی به سوی مرگ رانده می شوند در حالی که نگاه می کنند).

گزینه ج

در اسلوب لای نفی جنس، اسم «لا» باید نکره و منصوب (یا مبنی بر فتح) باشد و بلافاصله بعد از «لا» بیاید. گزینه ج (لا طالبَ...) این شرایط را دارد.

گزینه ب

جمله «أقرأُهُ کثیراً» بعد از اسم نکره «کتابٌ» آمده و آن را توصیف می کند. بنابراین جمله وصفیه است. (ترجمه: این کتابی است که آن را بسیار می خوانم).

گزینه ب

«لیتَ» از حروف مشبهة بالفعل است که اسمش را منصوب (الطلابَ) و خبرش را مرفوع می کند. «یحفظونَ الدرسَ» یک جمله فعلیه است که نقش خبرِ لیتَ را دارد. خبر حروف مشبهه مرفوع است، پس این جمله محلاً مرفوع می باشد.

گزینه ج

«لام الجحود» (لام انکار) نوع خاصی از لام ناصبه است که همیشه بعد از «کانَ» منفی (ما کانَ، لم یکُن) می آید و بر شدت نفی تأکید می کند. در اینجا «لِـ» بعد از «ما کانَ» آمده و فعل مضارع «یأخُذَ» را منصوب کرده است، پس لام الجحود است. (ترجمه: او هرگز برادرش را در آیین پادشاه نمی گرفت / شأن او نبود که بگیرد).

گزینه ج

مفعول مطلق تأکیدی باید مصدر منصوب هم ریشه با فعل باشد و به تنهایی بیاید.
الف: نوعی (با صفت عالیاً).
ب: نوعی (با مضاف الیه البريءِ).
ج: «ضحکاً» مصدر منصوب از ریشه فعل «أضحکَ» است و تنها آمده ← تأکیدی. (توجه: فعل از باب إفعال و مصدر ثلاثی مجرد است، اما چون ریشه مشترک است، پذیرفته می شود گرچه کمیاب است. مثال رایج تر: أضحکنی إضحاکاً).
د: «ضحکَ» مفعول به برای أحبُّ است، نه مفعول مطلق.

گزینه ب

این جمله اسلوب حصر است (ما + إلّا). «رحمةً» مصدری منصوب است که علت و سبب فرستادن پیامبر (فعل أرسلنا) را بیان می کند (چرا فرستادیم؟ به خاطر رحمت). مصدری که علت وقوع فعل را بیان کند، «مفعول لأجله» نام دارد. (ترجمه: و تو را نفرستادیم جز به عنوان رحمتی برای جهانیان / فقط به عنوان رحمتی برای جهانیان فرستادیم).

گزینه د

الف، ب، ج: حال از نوع مفرد است (متعباً، حارّاً، واقفاً).
د: حال از نوع جمله اسمیه است (و الشمسُ مشرقةٌ).

گزینه ب

«لعلّ» از حروف مشبهة بالفعل است. اسم آن ضمیر متصل «کم» است. جمله فعلیه «تهتدونَ» خبر لعلّ می باشد و خبر حروف مشبهه مرفوع است، پس این جمله محلاً مرفوع است.

گزینه ج

شرایط اصلی عمل لای نفی جنس این است که اسمش نکره باشد و بلافاصله بعد از «لا» بیاید (بدون فاصله). همچنین نباید قبل از «لا» حرف جر آمده باشد.

گزینه د

لامی که برای تأکید بیشتر بر سر خبر «إنّ» (یا گاهی اسم مؤخر آن) می آید و مفتوح است (لَـ)، «لام ابتدا» یا «لام مزحلقه» نام دارد و هیچ اثری در اعراب ندارد. در اینجا «لَـ» بر سر خبر إنّ (شبه جمله عَلیٰ خُلُقٍ) آمده است.

گزینه ج

در گزینه ج، دو حال مفرد (واثقاً و باسماً) برای صاحب حال (المعلّمُ) آمده است.

گزینه د

همانطور که در سوال ۴۰ اشاره شد، لامی که بعد از «کان» منفی می آید، لام جحود است. این لام به خودی خود فعل را منصوب نمی کند، بلکه حرف ناصبه «أنْ» بعد از آن مقدر (پنهان) است و این «أنْ» مقدره است که باعث نصب فعل مضارع می شود. پس دقیق ترین پاسخ گزینه د است.

گزینه ب

«صفّاً» (در صف، صف کشیده) حالتِ فاعلِ فعل «یقاتلون» (ضمیر واو) را بیان می کند. این کلمه نکره و منصوب است و صاحب حالش (واو) معرفه است، پس نقش حال مفرد را دارد.

گزینه ج

مفعول مطلق نوعی که با مضاف الیه همراه می شود، معمولاً برای بیان تشبیه به کار می رود و با کلماتی مانند «مانندِ» ترجمه می شود.
الف و د: تأکیدی.
ب: نوعی (با صفت).
ج: نوعی (با مضاف الیه السلحفاةِ)، که نوع راه رفتن را به راه رفتن لاک پشت تشبیه کرده است.