آموزش جامع لای نفی جنس (قواعد عربی پایه دوازدهم)

لای نفی جنس: راهنمای کامل نفی مطلق در عربی

در زبان عربی با انواع مختلفی از حرف «لا» روبرو می شویم که هر کدام کاربرد و معنای خاص خود را دارند. تا کنون احتمالاً با «لای» پاسخ (به معنی نه)، «لای نافیه» (که فعل مضارع را منفی می کند: لا یَکْتُبُ ← نمی نویسد) و «لای ناهیه» (که برای نهی کردن به کار می رود و فعل مضارع را مجزوم می کند: لا تَکْتُبْ ← ننویس!) آشنا شده اید. اما نوع دیگری از «لا» وجود دارد که بسیار پرکاربرد است و معنای قوی تری از نفی را می رساند: «لای نفی جنس». این «لا» برای نفی کامل و مطلقِ وجودِ *هر* مصداقی از اسمِ بعد از خودش به کار می رود. یادگیری دقیق این نوع «لا»، عملکرد و نحوه ترجمه آن، یکی از مباحث مهم در درک متون عربی و موفقیت در آزمون هاست.

مروری سریع بر انواع «لا» که قبلاً آموختیم

قبل از پرداختن به لای نفی جنس، به طور خلاصه سه نوع «لا»ی دیگر را مرور می کنیم:

• ۱. «لا» به معنای «نه» (حرف جواب): در پاسخ به سؤالات با «هَلْ» یا «أَ» می آید.
  * مثال: هَلْ أَنْتَ مُعَلِّمٌ؟ لا، أَنَا طالِبٌ. (آیا تو معلمی؟ نه، من دانش آموزم.)
• ۲. «لای نافیه» (نفیِ مضارع): قبل از فعل مضارع می آید، معنای آن را منفی می کند (مضارع اخباری منفی) اما هیچ تغییری در اعراب فعل ایجاد نمی کند (فعل همچنان مرفوع است).
  * مثال: هُوَ لا یَکْذِبُ أَبَداً. (او هرگز دروغ نمی گوید.)
• ۳. «لای ناهیه» (نهی): قبل از فعل مضارع می آید، آن را مجزوم می کند (علامت جزم: سکون یا حذف نون) و معنای امر منفی (نکن!) یا (نباید...) می دهد.
  * مثال: یا أَخی، لا تَحْزَنْ! (ای برادرم، اندوهگین نباش!) / لا تَقْتُلوا أَوْلادَکُمْ. (فرزندانتان را نکشید!)

لای نفی جنس: نفیِ مطلق!

حالا به سراغ نوع چهارم، یعنی «لای نفی جنس» می رویم. این «لا» برای نفیِ کاملِ وجودِ جنسِ اسمِ بعد از خود به کار می رود و معمولاً به صورت «هیچ ... نیست» ترجمه می شود.

ساختار جمله با لای نفی جنس:
لای نفی جنس نیز مانند حروف مشبهة بالفعل، بر سر جمله اسمیه می آید و آن را تغییر می دهد، اما عملکردش کمی متفاوت است:

لا + اسمِ لای نفی جنس (نکره و منصوب) + خبرِ لای نفی جنس (مرفوع)

عملکرد لای نفی جنس:

• اسمِ لا: اسم بعد از لای نفی جنس، همیشه نکره است و اعراب آن منصوب می باشد. (علامت نصب معمولاً فتحه ـَ یا تنوین فتحه ـً است، اما می تواند ـَیْنِ، ـینَ یا ـاتٍ هم باشد، گرچه اسم مفرد نکره با فتحه رایج تر است). نکته بسیار مهم: اسم لا باید بلافاصله بعد از «لا» بیاید و هیچ فاصله ای بینشان نباشد.
• خبرِ لا: خبر لای نفی جنس، مانند خبر حروف مشبهه، مرفوع باقی می ماند (علامت رفع: ـُـ / ـٌـ / انِ / ونَ). خبر می تواند مفرد، جمله یا شبه جمله باشد.

شرایط لای نفی جنس (مرور و تأکید)

برای اینکه «لا» لای نفی جنس باشد، باید شرایط زیر برقرار باشد (این شرایط به تشخیص آن کمک می کنند):

• اسمِ «لا» باید نکره باشد. (اگر معرفه باشد، «لا» دیگر نفی جنس نیست).
• اسمِ «لا» باید بلافاصله بعد از آن بیاید و هیچ کلمه ای بین «لا» و اسمش فاصله نیندازد.
• حرف جرّی قبل از «لا» نیامده باشد. (مثلاً در «بِلا شَکٍّ»، «لا» دیگر نفی جنس نیست).

مثال های کاربردی لای نفی جنس

زمان تمرین و تسلط!

سوالات تمرین:

1 در جملات زیر، اسم و خبر لای نفی جنس را مشخص کنید.

الف) لا صَدیقَ مُخْلِصٌ کَالْأَخِ.
ب) لا شَیْءَ أَهَمُّ مِنَ الْعافِیَةِ.
ج) لا إلهَ إلّا اللهُ.
د) لا خائِناً مَحْبوبٌ عِنْدَ النّاسِ.

2 اعراب کلمات مشخص شده را با ذکر دلیل بنویسید.

الف) لا کِذْبَ محمودٌ.
ب) لا طالِبَینِ غائبانِ.
ج) لا أَمانَةَ لِخائِنٍ.

3 جملات زیر را به فارسی ترجمه کنید.

الف) لا فَقْرَ أَشَدُّ مِنَ الْجَهْلِ.
ب) لا راحَةَ لِحَسودٍ.
ج) لا سَلامَةَ مَعَ الْإِثْمِ.

4 چرا «لا» در عبارت «جاءَ الطّالِبُ بِلا کِتابٍ» لای نفی جنس نیست؟

5 تفاوت لای نفی جنس با لای نافیه مضارع در چیست؟

پاسخنامه تمرین:

نکات کنکوری لای نفی جنس

نمونه سوالات امتحانی و کنکور

سوالات تستی:

سوالات تشریحی: