آموزش جامع تلمیح

تلمیح به داستان هبوط حضرت آدم (ع) («پدر») از بهشت («روضه رضوان») به خاطر خوردن میوه ممنوعه («گندم»).

تلمیح به حدیثی با این مضمون که چشم فرزند آدم را جز خاک گور پر نمی کند.

تلمیح به آیه «الست بربکم؟ قالوا بلی» (آیا من پروردگار شما نیستم؟ گفتند: چرا!) در قرآن کریم که اشاره به پیمان ازلی انسان با خداوند دارد.

گزینه ب

گزینه «ب» با آوردن نام «یوسف مصری» و اشاره به «پدر» (حضرت یعقوب) و دوری او، به داستان حضرت یوسف (ع) تلمیح دارد.

گزینه د

گزینه «د» یک بیان عاطفی و عاشقانه است و اشاره مشخصی به داستان یا واقعه ای ندارد.
بررسی گزینه های دیگر: الف) تلمیح به داستان گلستان شدن آتش بر حضرت ابراهیم خلیل (ع). ب) تلمیح به اهمیت توکل در کنار تلاش (اشاره به مفاهیم عرفانی و دینی). ج) تلمیح به داستان هبوط حضرت آدم (ع).

گزینه ب

مضمون بیت (دوست داشتن سوختن و خوش بودن عذاب) به طور غیرمستقیم به داستان گلستان شدن آتش بر حضرت ابراهیم (ع) اشاره دارد که چگونه عذاب برای او به خوشی تبدیل شد. هرچند این تلمیح بسیار پنهان است.

گزینه د

مضمون بیت (خواستن سلامت کسی که قصد هلاک تو را دارد) به داستان بخشش بزرگوارانه حضرت یوسف (ع) نسبت به برادرانش که او را در چاه انداختند، تلمیح دارد.

گزینه ب

«طایر قدس» (پرندهٔ عالم قدس و پاکی) یکی از القاب و اشاراتی است که در ادبیات عرفانی برای جبرئیل امین به کار می رود.

تلمیح در اصطلاح ادبی، به کار بردن اشاره ای کوتاه و گذرا در ضمن کلام به بخشی از یک داستان، واقعه تاریخی، آیه، حدیث، شخصیت مشهور یا ضرب المثل است، به گونه ای که با یادآوری آن، معنای سخن عمیق تر و کامل تر شود.
مثال: «شاه ترکان سخن مدعیان می شنود / شرمی از مظلمهٔ خون سیاوشش باد» (تلمیح به داستان کشته شدن ناجوانمردانه سیاوش در شاهنامه).

تلمیح به داستان حضرت نوح (ع) و طوفان بزرگ است. شاعر با آوردن کلمات کلیدی «سیل فنا»، «نوح»، «کشتیبان» و «طوفان»، این داستان را یادآوری می کند و به مخاطب خود (دل) امید می دهد که اگر نوح (که نماد رهبر الهی یا پیر است) راهنمای او باشد، نباید از سختی ها (طوفان) بترسد.

عبارت «رایت منصور» (پرچم پیروز) می تواند تلمیح به منصور حلاج، عارف معروف باشد که داستان بر دار شدن او مشهور است. برخی معتقدند منصور در نهایت پیروز شد زیرا به هدف خود (فنا فی الله) رسید. همچنین می تواند اشاره کلی به مفهوم پیروزی باشد.

تلمیح به نام دو پادشاه بزرگ و قدرتمند تاریخ و اساطیر ایران و جهان، یعنی «جمشید» (پادشاه پیشدادی با جام جهان نما) و «سلیمان» (پیامبری که بر جن و انس و باد و ... فرمانروایی داشت). شاعر با اشاره به این دو، می خواهد بگوید که عشق، قدرتی فراتر از قدرت پادشاهان بزرگ دارد.

نقش اصلی تلمیح، فراخواندن دنیایی از معانی، احساسات و مفاهیم مرتبط با آن داستان یا واقعه به ذهن خواننده است. با یک اشاره کوتاه، شاعر یا نویسنده می تواند لایه های معنایی متعددی به سخن خود اضافه کند، کلام را موجز (کوتاه) و پربار سازد، به آن عمق ببخشد و ارتباط فرهنگی عمیق تری با مخاطب برقرار کند.